جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فهم صحیح کلام خداوند نیازمند نگاه همه جانبه مفسر قرآن به اعاد و زوایاى پیدا و پنهان این سخن آسمانى است، و مفسر موفق کسى است که با چنین نگاهى به سوى قرآن برود و ابزارهاى مختلف کلامى و بیانى را در این راه به خدمت گیرد. یکى از مهم ترین این ابزارها «سیاق» است. سیاق به عنوان دلیلى متین چون سایه در پى کلام است و از آن جدایى ناپذیر است و به دلیل همین عدم انفکاک، در رابطه با آیات قرآن گونه اى از روش تفسیر «قرآن به قرآن» به شمار مى آید. البته با وجود اهمیت بسیار سیاق، استفاده نابجا و غیر دقیق از آن و فرو نهادن دیگر دلایل در پرتو استناد به آن، مى تواند انحرافات و کج فهمى هاى دیگرى را در فهم کلام خداوند در پى داشته باشد. در این مقاله بر آنیم تا نقش سیاق را در روش تفسیر سید قطب، به عنوان یکى از مفسران فرهیخته و برجسته اهل سنت بنمایانیم و ابعاد بهره مندى وى را از سیاق بکاویم. در ادامه ضرورت هاى استفاده از این ابزار را گوشزد نموده به برخى از کاستى هاى این روش تفسیرى از سوى مفسر فى ظلال القرآن اشاره مى رود.

کتاب الآراء و الدیانات،تالیف نوبختی، کتابی درباره عقاید و باورهای پیروان ادیان و مذاهب و مکتبهای گوناگون کلامی و فلسفی به زبان عربی بوده است. کتاب الآراء والدیانات را پس از نوبختی، نویسندگانی مانند: مسعودی، ابن جوزی، ابن ابی الحدید و دیگران در دست داشتهاند. از اشارات آنان میتوان استنباط کرد که الآراء و الدیانات حاوی مطالبی بدین شرح بوده است: عقاید سوفسطاییان، عقاید ثنویان، عقاید فیلسوفان یونان، مذاهب هند و باورهای هندوان، مذاهب صابئیان و مجوسیان، آرای منجمان و اصحاب فلک، عقاید جهم بن صفوان، مذهب هشام بن حکم در تشبیه و تجسیم، عقاید مقاتل بن سلیمان و نعیم بن حماد و داوود جواربی از متکلمان شیعی و عقاید فیلسوفان رواقی.

در این تحقیق برآنیم تا تفسیری تطبیقی از سوره کهف(آیات 1 تا 59) از روایات موجود فریقین در ذیل آیات ارائه دهیم و هدف از آن روشن نمودن نقاط اختلاف و اشتراک بین دو گروه می‌باشد تا معین گردد کدامین مذهب به مباحث معرفت‌شناختی بیشتر پرداخته است.برای این کار علاوه بر منابع مهم فریقین در تفسیر، چه تفاسیر اجتهادی و چه تفاسیر روایی بیشترین بهره را از تفسیر نورالثقلین در روایات شیعه و تفسیر الدرالمنثور در روایات اهل سنت برده‌ایم. همچنین از بسیاری کتب دیگر که ما را در ارائه هر چه بهتر بحث یاری می‌کردند استفاده شده است.تحقیق مورد بحث شامل پنج فصل می‌باشد که فصل اول بیانگر کلیات مورد بحث در تحقیق است، در فصل دوم به تفسیر روایی آیات پرداخته شده است، فصل سوم کار گونه-شناسی روایات را بر عهده دارد تا روشن گردد کدام گونه روایی بیشترین مورد را به خود اختصاص داده است و در فصل چهارم آسیب‌های موجود در روایات شناسایی شده و سعی بر این بوده تا آسیب‌ها به نوعی برطرف گردد و در انتها آموزه‌های هدایتی که از آین آیات به دست می‌آید بیان شده است معارفی که بیشتر درباره مسائل اعتقادی از جمله توحید و معاد می‌باشد.

این رساله با هدف تبیین ارتباط آیات سوره کهف تدوین شده و زیر مجموعهی طرحی بزرگتر است که ناظر بر کلیه سوره های قرآن است و هم‌اکنون در دست اجراست تا عوض بحث‌های نظری در مورد ارتباط یا عدم ارتباط آیات، عملاً رابطه تنگاتنگ آیات به تصویر کشیده شود و ثابت شود اگرچه نزول آیات به صورت پراکنده صورت گرفته ولی چون از سوی خداوند حکیم و برای همه‌ی عصرها و نسلها پیام دارد برخوردار از نظمی است که به هیچ وجه تابع اوضاع زمان نزول، نبوده بلکه کاملاً حکیمانه است.در مسیر بررسی ارتباط آیات این سوره، هشت خط ارتباطی شناسایی و مشخص گردیده است که عبارتند از: جلوه های ولایت خداوند و اولیای او، مشرکان و کافران، پیامبر، توحید، قرآن، معاد، زینت دنیا، مبانی و اصول که هر یک از این خطوط به دستهها و زیرمجموعه های پس از شناسایی خطوط ارتباطی هشت‌گانه، از رهگذر نشان دادن رابطه‌ی بین این خطوط، شبکه‌ی ارتباطی آیات این سوره به تصویر کشیده شده است.این بررسی نشان می‌دهد آیات سوره ی کهف از رابطه‌ی تنگاتنگ برخوردار بوده و یک شبکه ی ارتباطی را پدید آورده است.

چکیدهبا توجه به اینکه‌ اسلام آیینی جهانی است و همه ی مردم جهان با زبان های مختلف باید از تعالیمقرآن بهره مند گردند ، لذا به خاطر ابلاغ پیام الهی به ملل گوناگون، قرآن به زبانهای مختلف ترجمه گردیده‌است و سبک بیانى قرآن هم به گونه‏اى است که فهم معانى و مفاهیم ژرف آن جز با افزودن عبارت‏هاى تفسیرى مقدور نیست. دلیل این امر وجود آیات مجمل در قرآن کریم است. آیات مجمل آیاتى است که دلالتشان روشن نمى‏باشد و فهم معناى آنها نیازمند تفسیر است. اسباب اجمال را اموری همانند: وجود الفاظ مشترک، حذف برخى واژه‏ها، نامشخص بودن مرجع ضمیر، کاربرد الفاظ غریب، تقدیم و تاخیر، و وجود چند احتمال در معناى آیه می‌داند. افزون بر این، فهم معناى برخى آیات تنها با دانستن شأن نزول یا فضاى نزول آنها میسر است. بى‌شک افزودن همه این امور به ترجمه قرآن آن را از شکل رایج ترجمه خارج کرده و به تفسیر نزدیک مى‏سازد که مترجمان در این زمینه، ناگزیر از گنجاندن افزوده‌هایی نمایان و یا اشراب شده در متن ترجمه بوده‌اند، که اغلب با استناد به تفاسیر و یا کتابهای سبب نزول و یا مباحث کلامی و اصولی و ... انجام گردیده است و در این جاست‌ که نیاز به تحلیل و تطبیق عبارات و جملات افزوده در این ترجمه‌ها و سنجش میزان انطباق آنها با آراء مشهور، احساس گردید. و در این زمینه، ابتدا آیاتی که مترجمان در ترجمه‌ی این آیات از افزوده‌هایی استفاده نموده بودند، استخراج می‌گردد و بعد از آن، صرفاً ترجمه‌ی مترجمانی از میان هفت ترجمه‌ی برگزیده، ذکر می‌گردد که افزوده‌ی کلیدی و موثر برای فهم بهتر آیه داشته‌اند و بعد از استخراج این ترجمه‌ها، مراجعه به نظرات مفسران که بر اساس مفهوم آیه از حیث آیات الاحکامی و یا مباحث ادبی و لغوی و یا مباحث کلامی انتخاب می‌گردید، انجام می‌گردد و از طرف نگارنده‌ی این رساله، نقد و بررسی انجام می‌گیرد که آیا افزوده‌ی ذکر شده از طرف مترجم، پشتوانه‌ی تفسیری دارد و یا خیر؟ و آیا ذکر این افزوده برای فهم آیه‌ی مورد بحث، لازم بود و یا این که آن، افزوده‌ای زائد و بدون کارایی است؟ این پژوهش، به بررسی‌ افزوده‌های ‌هفت ترجمه‌ی ‌معاصر قرآن به ‌زبان ‌فارسی ‌در ترجمه‌ی جزء 17 و 18، که‌ از میان ‌ترجمه‌های‌ دیگر انتخاب شد، یعنی؛ ترجمه‌های «الهی‌قمشه‌ای، خرمشاهی، صفارزاده، فولادوند، گرمارودی، مشکینی و مکارم» پرداخته و نیاز‌ و عدم‌ نیاز و ضرورت و عدم ضرورت این افزوده‌ها و همچنین منابع و مآخذ مورد استفاده قرار گرفته شده از طرف مترجمان فوق الذکر در ترجمه‌ی این جزء، توسط نگارنده‌ی این رساله مورد بررسی قرار گرفته است ‌که ‌مراجعه‌ به ‌آراء مشهور از مفسران شیعه و اهل سنت‌، مبنای این -پژوهش ‌بوده و با اظهار نظر و تحلیل نگارنده، در پایان بررسی هر آیه همراه می‌باشد.