جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از جمله مسائل مهم کلامی که در عصرظهور به وقوع می پیوندد مسئله ی رجعت است و یکی ازمسائل اختلافی بین شیعه و اهل تسنن محسوب می شود وتا به امروز در میان اندیشوران شیعه اختلاف چندانی به چشم نمی خورد، لیکن اخیرا ایه الله سند در باره رجعت موضوعاتی مطرح کرده که اندکی متفاوت از دیدگاه مشهور علمای شیعه به نظرمی رسد و یا مطالبی را مطرح کرده که درآثار بزرگان شیعه به آنها پرداخته نشده است. با توجه به اینکه اکثر نویسندگان شیعه در این موضوع همداستان هستند، حضرت ایه الله سبحانی از معاصران به عنوان نماینده علمای شیعه انتخاب گردیده تا دیدگاه ایشان با دیدگاه استاد سند مقایسه گردد تا اشترکات و افتراقات و مطالب مغفول استخراج و در اختیار اهل پژوهش قرار گیرد. آیت الله سبحانی وآیت الله سند در چند محور با یکدیگر اشتراک نظر دارند از جمله تعریف رجعت که گروهی از مومنین خالص و کافران بازگشت می کنند، این بازگشت پیش از فرا رسیدن روز قیامت است و در زمان رجعت تمامی انبیا و اولیای الهی به هنگام ظهور امام مهدی (عج) بازگشت می کنند. این دو با استناد به همگونی و مشابهت بین رجعت و معاد به اثبات امکان تحقق رجعت می پردازند و دلیل رجعت در امت اسلامی را وقوع آن در امم پیشین می دانند. از نگاهشان یکی از مهمترین اهداف رجعت انتقام از کافران و شادمانی مومنان دراین دنیا و پیش از روز رستاخیز می باشد. این دو نویسنده درمباحث همگانی بودن رجعت، یک مرحله ای و چند مرحله ای بودن آن و همچنین در استناد به آیه ای از قرآن برای اثبات رجعت با یکدیگر اختلاف نظر دارند. از دیدگاه های اختصاصی آیت الله سند می توان به رابطه ی رجعت با نبوت و رابطه ی رجعت با امامت اشاره نمود. به نظر او معرفت مقام امامت بدون شناخت صحیح و دقیق مسأله رجعت ناقص و ناتمام است. همچنین به بحث مهدویت و رجعتِ همه ی ائمه علیهم السلام و اینکه منظور ازدوازده مهدی همان امامان دوازده گانه هستند، معتقدند. روش این تحقیق کتابخانه ای می باشد و در آن از نظرات و دیدگاه های دیگر مفسران و اندیشوران علوم قرآنی نیز استفاده شده است.

در مطالعات قرآنی جدید می‌بایست با تفسیر در زمینه مبانی و روش‌های تفسیری آگاه باشیم. مطالعه ی مبانی و روش های تفسیری در کتاب "منیه الطالبین فی تفسیر القرآن المبین" موضوعی ارزشمند است و تاکنون پژوهشی در اینباره صورت نگرفته است و شیوه مطالعه، توصیفی-تحلیلی می‌باشد که به صورت اساسی بر کتاب "منیه الطالبین" و سپس بر سایر کتاب‌های آیت الله سبحانی متمرکز است. از مهم ترین نتایج این مطالعات امکان تقسیم مبانی تفسیر شیخ سبحانی به دو قسمت می‌باشد: قسمت اول مبانی کلامی و قسمت دوم مبانی ادبی و لغوی می‌باشد. مبانی کلامی نزد آیت الله سبحانی در کتاب "منیه الطالبین" عبارت است از اعتقاد به الهی و وحیانی بودن قرآن که مشتمل می‌شود بر: اعتقاد به مطالبی که پیرامون نزول قرآن از طریق وحی روایت شده، اعتقاد به اعجاز قرآن و نیازداشتن به تفسیر آن، دربرگیرندگی سعادت دنیوی و اخروی توسط هدایت قرآن، جاودانگی و جهانی بودن قرآن و مبانی ادبی نیز مشتمل بر ظاهر و ترتیب آیات می‌باشد. در مجموع میتوان گفت روش بکارگرفته شده در تفسیر این کتاب، روشی کامل می‌باشد زیرا وی از انواع روش‌های تفسیری همچون: عقلائی، اجتهادی و نقلی که شامل تفسیر قرآن با قرآن و تفسیر روائی می‌باشد، بهره برده است.

مصونیتِ انبیای الهی از گناه و اشتباه از جمله مباحثِ پردامنه‌ی مذاهب اسلامی است. در این مسیر موافقان و مخالفانی با این موضوع به چشم می‌خورد. مبانی، گستره و مرزهایِ عصمتِ پیامبران از جمله مباحثِ دارای اثر در دانش‌هایی مانند فقه، حدیث و اخلاق است؛ زیرا این پیش‌فرض کلامی می‌تواند بر چگونگی مواجهه‌ی با احادیث و صدورِ احکام، تغییر ایجاد کند؛ به دلیل آن‌که هر نظریه‌ای در عصمت تصویری خاص از پیامبر ارائه می‌نماید. از این رو سخن گفتن از آن ضروری می‌نماید. استاد محمد علی صابونی و استاد جعفر سبحانی به عنوان دو تن از شخصیت‌ها و علمایِ معاصر جهان اسلام، دیدگاه‌های مختلفی در زمینه‌ی عصمت پیامبران اتخاذ کرده‌اند. براساسِ دیدگاهِ استاد سبحانی پیامبران از آغاز کودکی تا پایانِ عمر در حوزه‌هایِ مختلف معصوم بودند. استاد صابونی نیز اعتقاد دارد انبیا از بلوغ تا پایان عمر از عصمت برخوردارند، امّا ممکن است پیش از نبوت از آنان خطاهایی سربزند. تفاوت‌هایی که استاد سبحانی با استاد صابونی در موضوعِ عصمتِ انبیا دارند، سبب می‌شود مقایسه‌یِ دیدگاهِ این شخصیت‌ها و یا تطبیقِ آن‌ها بر یکدیگر دشوار شود، از این رو، در این نوشتار با طرحِ دعاویِ هر دو طرف، رویکردی نقّادانه اتخاذ شده است و براساسِ مبانیِ کلامیِ تشیع، رویکرد استادصابونی نقد شده است و دیدگاهِ استاد سبحانی به عنوانِ رویکردِ مختار پذیرفته شده است. علاوه بر این، در مواردی نشان داده‌ایم که دیدگاهِ استاد سبحانی بر دیدگاهِ دیگر علمایِ تشیّع نیز مقدم است. روشِ نویسنده در این اثر، تحلیلِ آثارِ مختلفِ استادِ سبحانی و استاد صابونی و استخراجِ دعاویِ مختلفِ آنان از این آثار است. سپس مبانیِ هریک از این دیدگاه‌ها نیز استخراج شده است و با آثارِ دیگر متفکران نیز مقایسه شدند. درپایان پس از این بررسی‌ها نتیجه‌یِ حاصل شده این بود که رویکردِ استاد صابونی با مبانیِ اسلام ناسازگار است و شأن واقع‌نمایی ندارد.