جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫پديده خاورشناسي غربيان در حوزه قرآن‌پژوهي، متخصصان برجسته‌اي مانند گوستاو فلوگل و تئودور نولدکه آلماني، مونتگمري وات انگليسي، ژول لابوم و موريس بوکاهي فرانسوي را وارد جهان تفسير و علوم قرآني کرد. اين انديشمندان برجسته درباره مصدر قرآن به يقين رسيده، و با ايمان به قرآن و نبوت پيامبر اکرم رسما به دين اسلام گرويدند. جمعي از دانشمندان غيرمسلمان مانند هانري کربن فرانسوي نيز پس از سال‌ها تحقيق به اين نتيجه رسيدند که معارف قرآن آن‌قدر عالي و منطبق با آموزه‌هاي الهي است که قطعا يک نوع پيوندي با خدا دارد. آن‌ها قرآن را "الهي غير‌وحياني" دانستند. تعدادي از شرق‌شناسان نيز معارف والاي قرآن را برخاسته از نبوغ سرشار حضرت محمد( معرفي نموده، و بدين ترتيب قرآن را کاملاً بريده از وحي و خدا قلمداد مي‌کردند. بسياري از مستشرقان نيز مصدر قرآن را تورات و انجيل و ديگر کتب آسماني پيشين دانسته، و سعي مي‌کردند تا اثبات کنند که پيامبر اسلام( همه معارف قرآن را از برخي کشيشان يا يهوديان اقتباس کرده است. تعدادي از مستشرقان در سده‌هاي اخير تئوري فرهنگ زمانه را مطرح کرده‌اند، که بر اساس آن، شرايط زيستي، اجتماعي و فرهنگي زمان پيامبر اکرم(، تأثيرات و القائاتي را در ذهن آن حضرت پديد آورده، و آيات قرآن نيز مولود همان تأثرات و ذهنيات شخصي پيامبر است. برخي ديگر از دانشمندان غربي، وحي را شبيه ضمير ناخودآگاه و تجلي شخصيت باطني پيامبر دانسته‌اند، و معتقدند که انسان بر اثر صفاي نفس، مشاهداتي از ماوراي طبيعت به‌دست مي‌آورد و به جامعه ارايه مي‌دهد. در اين پژوهش، مجموع اين شش نظريه مستشرقان در باب مصدر قرآن، با پاسخ‌هاي متقن رد شده است. و نتيجه گرفته شده که قرآن فقط کلام الهي است، و تمام توجيه‌ها و تفسيرهايي که دشمنان در‌باره وحي و قرآن دارند مطلب تازه‌اي نيست، بلکه قرآن کريم اين شبهات را از زبان دشمنان اسلام نقل کرده و رد نموده است.

‫بررسي و نقد ديدگاه‌هاي مثبت و منفي خاورشناسان درباره اهل بيت(ع)، هدف اصلي اين رساله مي‌باشد که با روش کتابخانه‌اي صورت گرفته است. مستشرقين درباره پيامبر اسلام(ص) ، تشيع و اهل بيت(ع) آثار متعددي تأليف نموده‌اند؛ اما در وراي اين تحقيقات و تأليفات، انگيزه واحدي مشاهده نمي‌شود، و برخي از آنانا کاملاً با اهداف استعماري يا تبشيري به اين وادي قدم نهاده‌اند. نتيجه چنين تحقيقاتي قابل نقد بوده، و عدم تسلط کافي آنان بر متون ديني و بررسي تاريخ تشيع با استناد به منابع مخالف يا معارض، موجب شده که آنان در زمينه اهل بيت(ع) دچار اشتباهات فراواني شوند. برخي از مستشرقان مانند مادلونگ و ماسينيون، با ديد مثبت به اهل بيت(ع) نگريسته و آنان را از خاندان پيامبر(ص) ، و جانشينان برحق او شمرده، و آيه تطهير، مباهله و مودت را دليل جانشيني آنان معرفي کرده‌اند. برخي ديگر از شرق‌شناسان، تشيع را يک نهضت سياسي ناميده‌اند که پس از رحلت پيامبر اسلام(ص) ، يا در دوران خليفه سوم، و يا در زمان خلافت امام علي(ع) به‌وجود آمده است. از سوي ديگر، زندگاني پيامبر(ص) ، بعثت و کتاب آسماني او، به‌ويژه أثرپذيري آن از يهوديت و مسيحيت، غزوات، ازدواج‌ها، و اتهاماتي که بر پيامبر وارد شده، از مسايل مورد توجه مستشرقين مي‌باشد. ديدگاه‌هاي مثبت و منفي مستشرقان درباره علي(ع) ، همسر و فرزندان او، به‌ويژه شايستگي‌هاي او براي جانشيني، از نظر علم، شجاعت، تقوا و توانايي در آثار خاورشناسان منعکس شده است. برخي نيز اتهاماتي در زمينه حکومت و سياست به امام وارد ساخته‌اند. بعضي از آنان نيز معتقدند که فاطمه( نتوانست از موضع جانشيني پدر خود به‌خوبي دفاع کند. آنان در مورد صلح امام حسن(ع)، قيام امام حسين(ع) ، عدم قيام امام سجاد(، علم امام باقر( و صادق(، برخورد با غاليان، رابطه عباسيان با ائمه(، ولايتعهدي امام رضا(ع)، و مهدويت و زندگاني امام عصر( ديدگاه‌هاي متفاوتي را ابراز نموده‌اند که مورد بررسي قرار گرفته است.

‫شيوه تاريخ‌نگاري قرآن و منابع تاريخي، داراي تفاوت‌هاي عمده‌اي است که نگارنده آنها را از جهت شکل و ساختار و محتوا، مورد مطالعه و مقايسه قرار داده است. وي برخي از حوادث را که در مدينه اتفاق افتاده است، مانند غزوات بدر، احد، خندق، عهد‌شکني بني‌قريظه و داستان افک، از نظر تاريخي با اهميت‌تر دانسته و به بررسي تطبيقي شيوه تاريخ‌نگاري قرآن و منابع تاريخي در باره آنها مي‌پردازد. از ديدگاه وي، تاريخ‌نگاري قرآن داراي ساختاري منظم و منطقي است و به هنگام بيان يک حادثه، ابتدا با يک مقدمه کوتاه وارد بحث مي‌شود و حادثه را به همراه تبيين و تحليل، به مخاطبان ارائه مي‌دهد و پيامدها و نتايج آن حادثه را ذکر مي‌کند. اين در حالي است که منابع تاريخي، بيشتر روايي هستند و حوادث را بدون تحليل و نتيجه‌گيري نهايي بازگو مي‌کنند. تفاوت ديگري که قرآن با منابع تاريخي دارد، در گزينش واژه‌هاست؛ چرا که در قرآن کريم دقت و اهتمام ويژه‌اي به انتخاب کلمات صورت گرفته است. البته از جهت تفصيل مطالب، منابع تاريخي تمامي جزئيات حوادث را نقل مي‌کنند؛ ولي قرآن، به اختصار بيان مي‌کند و بيشتر به تحليل مطالب مي‌پردازد. نويسنده در مقايسه محتوايي، مباحثي را در چهار محور بيان مي‌کند: 1.عوامل و مؤلفه‌هاي بسترساز: به اعتقاد نويسنده، قرآن برعکس منابع تاريخ‌نگاري، نگاهي ماورايي به وقايع دارد. 2.عوامل تأثيرگذار در حين وقوع: اراده الهي، لطف و ياري خداوند و امدادهاي غيبي را از جمله عوامل مورد نظر قرآن و عواملي همچون بارش باران و مشاجره قريش در غزوه خندق را عوامل مورد نظر تاريخ‌نگاران ذکر کرده است. 3.نتايج و پيامدها: از نظر قرآن، اعتلاي حق و سرنگوني باطل، آگاهي دادن و اتمام حجت، مجازات کافران، و شهادت و زندگي جاويد، و از نگاه تاريخ‌نگاري، شکست و پيروزي ظاهري، نتايج رخدادهاي دوران نبوي هستند. 4.سنجش اعتبار قرآن و منابع تاريخي: از اين نظر نيز قرآن با هيچ منبعي قابل مقايسه نيست.

‫اين پاياننامه پژوهشى است درباره مهمترين ديدگاههاى خاورشناسان درزمينه منابع قرآن و پاسخ به شبهات آنان و مشتمل بر يك مقدمه و پنج فصل است. در مقدمه تاريخچه خاورشناسى آمده است و فصول اول تا پنجم به بررسى ديدگاههاى خاورشناسان و پاسخ به شبهات آنان مبنى بر غيروحيانى بودن قرآن و مقتبس بودن آن از منابع پيشين اختصاص دارد.

‫درباره شخصيت امام علي(ع) همواره ديدگاه‌هاي متفاوتي بيان شده است، و اين رساله با روش توصيفي- تحليلي به بررسي و نقد ديدگاه خاورشناسان درباره شخصيت اميرالمؤمنين علي(ع) پرداخته، و شخصيت سياسي، اجتماعي و علمي آن حضرت را از منظر خاورشناسان بررسي نموده است. منظور از شرق‌شناسان، گروهي از پژوهشگران و محققان غربي هستند که در مورد دين، هنر، آداب و رسوم، و ديگر مسايل مربوط به خاورميانه و شرق اروپا مطالعه و تحقيق مي‌کنند. در حال حاضر بسياري از دانشگاه‌هاي غربي، معمولا در قالب تأسيس يک دپارتمان ويژه، در مورد دين اسلام و تشيع آثار علمي قابل توجهي را ارايه مي‌نمايند. ابعاد مختلف زندگاني و شخصيت فردي امام علي(ع) ، از مسايلي است که توجه خاورشناسان علاقمند به مسايل تاريخ اسلام را همواره به خود جلب نموده است. خدمات اجتماعي علي(ع) ، به‌ويژه رسيدگي به بيت‌المال، کشتي‌سازي، حفر قنات، توجه به بهداشت، ساختن آسياب، راه‌سازي، شهرسازي، توجه به مسايل رفاهي و اقتصادي مسلمانان، رفتار او با خلفاي سه‌گانه و مخالفان حکومت، و برخورد فکري و نظامي امام با آنان از جمله مواردي است که مورد توجه شرق‌شناسان بوده است. امام علي(ع) که تربيت يافته مکتب پيامبر گرامي اسلام(ص) است، اولين ايمان‌آورنده به پيامبر بوده، و به‌همين دليل، فضايل او از اهميت مضاعفي نزد خاورشناسان برخوردار است. بسياري از خاورشناسان نسبت به مسأله جانشيني پيامبر اسلام(ص) تحقيق گسترده‌اي انجام داده، و در اين مورد سه نظريه ارايه کرده‌اند؛ گروهي معتقدند که سقيفه، عاملي انحرافي در جانشيني بوده، و علي(ع) جانشين حقيقي پيامبر است. گروه ديگري صرفاً ديدگاه شيعيان و اهل سنت را ابراز کرده و از خود هيچ نظري ارايه نکرده‌اند. گروه سوم معتقدند که پيامبر هيچ جانشيني انتخاب نکرده است. بعد علمي امام علي(ع) ، جمع‌آوري قرآن توسط ايشان، و همچنين نهج‌البلاغه از ديگر مسايل مورد توجه مستشرقان درباره امام علي(ع) مي‌باشد.

‫چکيده : تحقيق حاضر، به تبيين اين موضوع مي‌پردازد که: آيا قرآن کريم طبق گفته‌هاي برخي مستشرقان و قرآن پژوهان غربي، از ديگر فرهنگ‌ها و اديان کهن اثرپذيرفته و از واژگانشان استفاده کرده، يا کتابي مستقل و بي‌نياز از ساير فرهنگ‌ها و آموزه‌هاي مذاهب و ملل و نيز وحي الهي بوده، که سرآمد افکار و انديشه‌هاي زمان قبل و بعد خويش است و زبان خاصي نيز دارد؟ نويسنده در سه فصل الفاظ دخيل در قرآن يا همان معرّبات موجود درآن را که مربوط به ساير فرهنگ‌هاي ديني است، تجزيه و تحليل مي‌کند. وي در فصل اول ضمن بيان کليات تحقيق، ضرورت واژه‌شناسي مفردات قرآن و معرّبات در لغت، قرآن و ديدگاه انديش‌مندان مسلمان را شرح مي‌دهد. در فصل دوم به مباحثي درمقوله استشراق و فعاليت‌هاي مستشرقان اختصاص دارد و آراي آنان درباره قرآن نقد شده است. نگارنده در اين زمينه با تعريف استشراق و انگيزه‌هاي پيدايي آن، آثار و فعاليت‌هاي شرق‌شناسان درحيطه قرآن را ارزيابي مي‌کند. وي در فصل سوم از تحقيق خود، با اشاره به تأثير زبان‌ها در يکديگر و زمينه‌هاي وامگيري آن‌ها از هم، تأثيرپذيري زبان عرب از ديگر زبان‌ها بر اثر معاشرت و ارتباط با ساير ملل و فرهنگ را امري طبيعي قلمداد مي‌کند. او در بخش دوم ضمن نقد انديشه‌هاي مستشرقان در موضوع واژگان دخيل در قرآن، ديدگاه‌هاي مختلف در وجود الفاظ بيگانه در قرآن، فهرست کلمات دخيل در آن و جداول آن‌ها و آراي اهل استشراق درباره بيست واژه قرآن را فراروي مخاطبان پژوهش خويش قرار مي‌دهد.