جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ظاهر و اصل از واژه‌های مهم و پر کاربرد در اصول و فقه اسلامی است. ظاهر عبارت است از هر ﺍﻣﺮﻯ که به طور ظنی دلالت بر چیزی نماید؛ اعم از اینکه ﺁﻥ ﺍﻣﺮ از غلبه، عرف و عادت فهمیده شود یا از قرائن و اوضاع و احوال و امثال آن استنباط شود. ﻣﺮاد از اﺻﻞ نیز، دستورالعمل شارع و فرض قانونی نسبت به افراد در حالات تردید و شک است، بدون اینکه در دستور و فرض مزبور جهت کشف از واقع مورد توجه باشد. اصل به این معنا در تقابل با ظاهر، دلیل و اماره بکار می‌رود. گاهی اقتضای اصل با اقتضای ظاهر منافات دارد که اصطلاحاً به آن تعارض اصل و ظاهر اطلاق می‌گردد. در صورت تحقق تعارض بین اصل و ظاهر قاعده دقیق و فراگیری برای ترجیح یکی بر دیگری در تمامی موارد و مصادیق تعارض وجود ندارد، بلکه باید با دقت در مورد تعارض یا صنف مسائل مورد تعارض، یکی را بر دیگری رجحان بخشید. در این رساله مهمترین موارد تعارض اصل و ظاهر در فقه اسلامی و حقوق موضوعه ایران با رویکردی به حقوق خانواده، با عنایت به دیدگاه‌های برخی از فقیهان مذاهب اسلامی و نظم حقوقی کنونی حاکم بر ایران بررسی شده است. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی – تحلیلی است که پژوهشگر ضمن توصیف اصل و ظاهر و مصادیق و موارد تعارض این دو در حقوق ایران و حقوق خانواده، به تحلیل آراء و انظار فقیهان و حقوقدانان مبادرت نموده است. اختلاف زوجین در مالکیت اثاث منزل، اختلاف در پرداخت مهریه، نفقه و اجرت المثل و ... از مهمترین مصادیق تعارض اصل و ظاهر در خانواده می‌باشد. به طور کلی فقهیان اهل سنت نیز مانند فقهای امامیه، در زمینه تقدم هر یک از اصل و ظاهر بر دیگری قاعده کلی را بدست نداده‌اند، بلکه با توجه به مورد تعارض و دقت در آن، یکی را بر دیگری رجحان بخشیده‌اند.