جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بی شک مسند احمد از بزرگترین کتب حدیثی اهل سنت به شمار می رود و برای پرداختن به آن ابتدا؛ مسند نویسی در تاریخ حدیث شیعه و اهل سنت؛ مورد ارزیابی قرار گرفته، تا تمایز بین آنها مشخص شود، و پس از روشن نمودن مطالبی درباره زندگی احمد، از جمله مسئله خلق قرآن، به مسند او پرداخته ایم. در تحلیل مسند سعی شده روش متعادلی در پیش بگیریم، و با بحثهایی چون: ناهمواریهای مسند، تنقیح مسند و ... . موضوع را بسط داده ایم. از مقایسه مسند احمد، با برخی مسانید دیگر، جایگاه این مجموعه در میان آنها مشخص شده است. و نیز مسئله میزان اعتبار مسند که همیشه نظرات گوناگونی را در پی داشته است با تقسیم این نظرات به سه قسمت طرح گردیده است، با پرداختن به برخی احادیث جعلی، مسئله تحریف در مسند را بعنوان بحثی قابل تأمل پیش کشیده ایم. از بحثهایی که برای آن اهمیت خاصی قائل شده ایم، فضایل اهل بیت و حقانیت آنها در مسند است، که در فصلی جداگانه بیان شده، تا فضایل اهل بیت به عنوان مسأله ای جدی از خود مسند به عنوان یکی از منابع حدیثی عامه به عنوان دلیل و حجیت علیه آنان بیان می شود.

عنوان این پایان نامه تحلیل و بررسی روش ابن جوزی در نقد حدیث است. این پایان نامه در یک مقدمه است؛که در آن کلیات مباحث عنوان شده است و سه بخش ذیل تدوین شده است: بخش اول روش ابن جوزی در نقد حدیث با توجه به کتاب«الموضوعات» است بدین ترتیب که ابتدا تقسیمات شش گانه حدیث از نظر ابن جوزی مطرح شده است و سپس کلیة معیار های مورد استفاده ابن جوزی در نقد حدیث استخراج شده است تا مهمترین معیار از نظر وی نمایان شود. در این بخش معلوم می شود که تمام اهتمام ابن جوزی به جرح و قدح راوی معطوف شده است؛ وی با تضعیف سند، متن حدیث را از اعتبار ساقط نموده است. همچنین در این بخش پیروی ابن جوزی از جوزقانی و نتیجة آن را یادآور شده ایم. در بخش دوم، به طور کلی علامتهای جعل حدیث بررسی شده است تا سهم ابن جوزی در استفادة از هر یک از آنها معلوم شود و نیز با تحقیقی پیرامون اصول«جرح و تعدیل» اشتباهات ابن جوزی را در زمینه نقد حدیث بر شمرده ایم. به علاوه؛ تکیه گاههای نا مطمئن و قابل مناقشه، جرحهای غیر مفسّر، پیش فرضهای غلط، تعصّب و جانبداری و نیز تساهل و تسامح در نقل روایات و داستانهای جعلی خرافی که مؤید مذهب وی است، از دیگر اشتباهات ابن جوزی در نقد حدیث است. آنگاه نگارنده به جهت اهمیت دو معیار«مطابقت حدیث با قرآن» و مطابقت با عقل» را مورد تحلیل و بررسی قرار داده است. در بخش سوم نگارنده به دفاع از برخی احادیث پرداخته است که ابن جوزی بدون شاهد و دلیل تنها به اتهام راوی آنهارا تا مرتبه جعلی بودن تنزل داده است.

رساله حاضر تحت عنوان کرامت انسان از دیدگاه قرآن و روایات می باشد، که در بخش اول که کلیات نام دارد. ابتدا به واژه شناسی پرداخته و سپس کرامت در اصطلاح تفسیر، تعریف کرامت در علوم اجتماعی، تعریف کرامت در علم فقه و حقوق، اقسام کرامت، رابطه اسلام و تقوی با کرامت را مورد بررسی قرار داده است. در بخش دوم تحت عنوان کرامت و مصداق یابی آن به مراحل تکوین انسان، حوزه های نگرش مثبت آیات در روایات به انسان، نشانه های عنایات الهی به انسان، کرامت انسان و احترام انسان، خلافت انسان، سجود بودن انسان، تفضیل انسان بر سایر موجود ات، هدف بودن انسان از خلقت سایر موجودات، حمل امانت و روح الهی در انسان تجلی صفات خدا در انسان پرداخته است. در بخش سوم تحت عنوان آثار و نتایج به مواردی چون، حرمت توهین و بی ادبی به انسان، تفاوت کار بد با افراد بد، حق حیات، حقوق کفار در جامعه اسلامی، حق آزادی اشاره شده است.

اهداف اصلی نگارنده از نگارش این پایان نامه، در چند امر خلاصه می شود: اختصاصی نمودن و به تعبیری جزئی نمودن تاریخ حدیث با قید دوره خاص، بیان علل ورود علمای جبل عامل به ایران و نقش آنها در پیشبرد حکومت صفویه و میزان موفقیت آنان، بررسی اهتماماتی که با تکیه بر نقش علمای جبل عامل در حدیث نگاری صورت گرفته ، توضیح زمینه های اجتماعی و سیاسی روآوردن به حدیث در این دوره، با تأکید بر نقش حاکمان صفوی ، ارائه اطّلاعات جزئی، دقیق و مستند از روند تکاملی فعّالیت های حدیثی در این دوره ، شناسایی محدّثان این دوره از روی کتب رجال و تراجم ، تبیین صوفیگری و اخباریگری و تأثیر آن در گسترش فعّالیت های حدیثی ، بیان انگیزه پیدایش تفکّر اخباریگری و تقسیم بندی آنها به دو دسته افراطی و معتدل. این پایان نامه، از یک پیش گفتار و چهار بخش کلّی و یک خاتمه تشکیل یافته است. هر بخش نیز به فصل های جزئی تری تقسیم شده، که هر فصل با یک نقد و نظر، پایان می پذیرد. نگارنده در پیش گفتار به تاریخچه پیدایش شیعه و رواج آن در عهد صفویه پرداخته و علّت اوج ترویج مسلک شیعه را از زبان و قلم اندیشمندان بیان نموده و در پایان، اهداف اصلی پایان نامه خود را در نُه مطلب عنوان داشته است. در بخش اوّل، درباره زمینه های پیدایش حکومت صفویه، دعوت از علمای جبل عامل و نقش آنها در تثبیت حکومت و توجّه پادشاهان صفوی به عالمان دینی در این دوره اشاره کرده است. این بخش از چهار فصل تشکیل شده است فصل اوّل، درباره اوضاع سیاسی، اجتماعی ایران در دوره صفویه است. فصل دوم، به بحث از حکومت صفویه و دعوت از علمای جبل عامل اختصاص یافته است. فصل سوم، توجّه پادشاهان صفوی به عالمان دینی مورد بررسی قرار گرفته است و در فصل چهارم، تجلّیگاه گفتگوهای علمی بودن حکومت صفویه مورد بحث واقع شده است. در بخش دوم که از شش فصل تشکیل شده، بعد از شناخت کلّی از مفهوم و خاستگاه تصوّف، بحث بر این محور متمرکز است که چه شد تصوّف که یکی از مهره های اصلی تشکیل حکومت صفویه بود، مورد بی مهری آنان قرار گرفت و چه طور شد که علما در مقابل آنها ایستادند و با ارائه آثار علمی بر علیه تصوّف، زمینه های زوال آنها را در حکومت صفویه فراهم ساختند. در بخش سوم که بخش اصلی پایان نامه و دارای سیزده فصل است، گفته شده که هدف پایان نامه، تخصّصی نمودن تاریخ حدیث است و به همین لحاظ، بعد از اشاره به زمینه های اجتماعی و سیاسی روی آوری به حدیث در این دوره، بحث های جالب توجّهی در زمینه محتوای فعّالیت های حدیثی، پالایش منابع حدیثی این دوره از روایات مخالفان، فعّالیت های فقه الحدیثی، شناسایی پژوهش های حدیثی مختلف در محورهای تدوین، ترجمه، حاشیه نویسی، درایه، رجال و شرح نویسی پرداخته است. نگارنده، در این بخش با طلایی شمردن عصر حدیث در این دوره، اوّلین زمینه سازان و ناشران علم حدیث را معرّفی کرده و سپس، ترتیب تألیف کتبی را که در این زمینه نوشته شده، بیان کرده است. بخش چهارم، بحث درباره اخباریگری و رواج آن و علل و عوامل پیدایش این تفکّر در دوره صفویه، جریانات و برخوردهای فکری اصولی - اخباری و مناقشات آنان بر روی مسائل حدیثی است که در پنج فصل با تعریف اخباریگری و زمان پیدایش آن و معرّفی مشاهیر علمای اخباری و اصول و بیان وجوه اختلاف بین اصولیان و اخباریان آغاز و انجام می پذیرد. در خاتمه نیز تأثیر مکاتب اخباریگری و صوفیگری در حدیث شیعه در دوره صفویه و تأثیر بسزای این دو در گسترش فعّالیت های حدیثی شیعه در این عهد، برشمرده شده است.

عقیده داشتن به وجود مهدی موعود، یک عقیده اسلامی است و از ارکان مذهب امامیه به شمار می رود و به وسیله اخبار متواتر و قطعی به اثبات رسیده است؛ اما بسیاری از مسائل آن به تحقیق و بررسی نیاز دارد؛ از قبیل: طول عمر، غیبت طولانی، فوائد امام در زمان غیبت و ده ها مسئله دیگر. غیبت یک امر نو و فوق العاده ای نیست؛ بلکه از سنن الهی به شمار می رود و در طول تاریخ انبیا می توان این سنت را مشاهده کرد. این تحقیق پس از بیان مقدمه، مفهوم، مسئله و اقسام غیبت به موضوعات مشترک و متفاوت در این مورد پرداخته و بحث فلسفه و فوائد غیبت را مورد بررسی قرار داده است.

در تحقیق حاضر، سعی بر آن شده است تا مبانی و روش تفسیری آیه الله جوادی آملی(حفظه الله) مورد بررسی قرار گیرد. این پایان نامه در سه بخش سامان یافته است؛ در بخش اول، به زندگی نامه و حیات علمی استاد، منابع تفسیر، علوم قرآنی از منظر ایشان، نحوة تنظیم تفسیر ایشان و بحث مقارنه ای مختصر میان المیزان و تفسیر استاد، پرداخته شده است. در بخش دوم، مبانی تفسیری استاد از جمله؛ قرآن شناسی، فهم پذیری قرآن، زبان قرآن، عدم جدائی قرآن و عترت، خدائی بودن الفاظ قرآن و چینش آن، هدایتگری و جاودانی قرآن، مورد بحث و بررسی واقع شده است. در بخش سوم، به روش تفسیری، از جمله؛ امکان حجیت و اقسام تفسیر قرآن به قرآن، روش تفسیری قرآن به سنت و قرآن به عقل و مراد از تفسیر به رأی و اقسام آن از منظر استاد، همچنین شیوة استاد در طرح مباحث مختلف کلامی، اجتماعی، آرای مفسران و ... مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

پدید آورنده این رساله کوشیده است با یک مقدمه و چهار فصل، پژوهشی درباره ذات و صفات خداوند از دیدگاه مشاء و اشراق ارائه دهد . بدین منظور، در مقدمه از آثار و زندگی نامه ابن سینا و سهروردی بحث می کند، آن گاه در فصل نخست به اهمیت علم خداشناسی و راه های اثبات وجود خدا می پردازد و در ادامه، فطری بودن شناخت خدا و امکان استدلال برهانی بر وجود خداو اقسام براهین فلسفی را بیان می کند و در پایان فصل از برهان صدیقین نیز نام می برد . موضوع فصل دوم اثبات ذات خداست، که ابتدا برهان صدیقین ابن سینا و تقریرات دیگر از برهان ابن سینا را مطرح می کند و پس از آن، تقریرات ملاصدرا، خواجه نصیرالدین طوسی، فخر رازی، مصباح یزدی و نیز تقریرات سهروردی را بر می رسد . نویسنده در ادامه، به کاوش در روش های دیگر اثبات واجب در آثار ابن سینا و سهروردی از جمله : برهان حرکت و برهان نفس می پردازد . ص اثبات توحید واجب تعالی موضوع فصل سوم است که این مباحث را در بر دارد : مراحل و اقسام توحید، معنای وحدانیت، انواع براهین توحید، براهین اثبات توحید در آثار ابن سینا ( برهان تعین و تشخص، برهان توحید، برهان ترکیب )، براهین سهروردی در توحید . نگارنده در انتهای این فصل، برهان بسیط الحقیقه را بهترین برهانی که بر توحید اقامه شده، معرفی کرده است . در فصل چهارم به بررسی صفات واجب می پردازد که دارای مباحث زیر است : نظرهای گوناگون درباره صفات خدا، نقش عقل در شناخت خدا، اقسام صفات ( سلبی، ثبوتی، حقیقی و اضافی )، توحید صفاتی، سر صعوبت مساله علم، علم واجب از دیدگاه ابن سینا و دو فرق ثمره برهان ابن سینا و سهروردی درباره علم واجب به ماسوا و .... پایان بخش مباحث این پژوهش قدرت و حیات خداوند است، که دیدگاه فلاسفه و متکلمان و نیز ابن سینا و سهروردی در آن مطرح شده است .

چکیده: موضوع مورد پژوهش یکی از قصه های پر رمز و راز قرآن کریم است; داستانی که در تورات و سایر کتابهای یهود و نصارا موجود نیست و قسمتی از زندگی پر ماجرای حضرت موسی(علیه السلام)را بیان می کند. این داستان آیات 60 تا 82 سوره کهف را به خود اختصاص داده است که حضرت موسی (علیه السلام)در پی یکی از بندگان صالح خداوند رهسپار شد تا از علم او بهره مند گردد. نکته مهم در این داستان، چگونگی همراهی و رفتار متقابل حضرت موسی و خضر(علیهما السلام)است که هرگاه انسان آن را مرور می کند، انبوهی از سؤالات فرا روی او قرار می گیرد و او را به تأمل وا می دارد. در این پژوهش، تلاش شده که این داستان از قرآن، روایات و تاریخ مورد کنکاش قرار گیرد و برای سؤالات و شبهات مطرح شده، در حد وسع پاسخی ارائه گردد. این رساله، در پنج فصل ترتیب یافته است: در فصل اول، کلیات تحقیق ارائه می شود. در فصل دوم، جایگاه قصه موسی و خضر(علیهما السلام) در قرآن تشریح می گردد. در فصل سوم، تفسیر آیات همراهی خضر و موسی(علیهما السلام) مطرح می شود. در فصل چهارم، درسها و عبرتهای این داستان و استشهاد معصومین(علیهم السلام) به آن مورد بررسی قرار می گیرد. و در فصل پنجم، خلاصه مباحث و پیشنهاد رساله ارائه می گردد.

این رساله دو بخش دارد که بخش نخست آن، مسیح شناسی در روایات را طی هشت فصل بررسیده است. مریم و معبد اورشلیم، بشارت آمدن عیسی و ذهنیتهای مردم، تولد و زندگی عیسی، مسائل اخلاقی عیسی، ادعاهای عیسی و برخورد یهودیان و احبار، عروج عیسی، حواریون، مواعظ، کلمات و تعلیمات عیسی عناوین این فصلها است. بخش دوم مسیحیت در روایات را در سه فصل: تعریف مسیحیت، اعتقادات مسیحی و شخصیت پولس شرح داده است

این رساله با عنوان«بررسی تحلیلی سرگذشت حضرت نوح علیه السلام از دیدگاه قرآن و عهدین» که در چهار فصل تنظیم گردیده بر آن است که سرگذشت آن حضرت را بر اساس آیات قرآن و روایات مشهور با گفته های تورات و انجیل دربارة آن حضرت بررسی و تحلیل نماید. در فصل اول با عنوان«کلیات» به مباحثی چون آشنایی اجمالی با قرآن و عهدین(تورات و انجیل) قرآن و مسألة تحریف، اسرائیلیات و تحریف معنوی در قرآن و تفاوت داستان و سرگذشت در قرآن و عهدین پرداخته شده است. فصل دوم این رساله که به شرح زندگانی و دعوت این پیامبر الهی می پردازد، مباحثی چون زندگینامه نوح، دین و شریعت در دوران نوح و اصول و ویژگی های دعوت نوح را مطرح ساخته و آنها را از دیدگاه قرآن و عهدین بررسی کرده است و در آخر هم مبحثی با عنوان علت عدم موفقیت نوح در دعوت و تبلیغ آورده شده است. رئوس کلی موضوعات فصل سوم که شرح واقعه طوفان، چگونگی شکل گیری و ماجرای بعدی آن است، به این قرار است: علت و سبب، نشانه آغازین و نحوة نزول طوفان، فرمان ساختن کشتی و عکس العمل کافران در برابر آن، نقد روایات اسرائیلی دربارة مشخصات و حوادث شگفت انگیز کشتی، سرنوشت فرزندان نوح، اسرائیلیات مطرح شده در این باره، سرچشمة این روایات و ...فصل چهارم تحت عنوان«طوفان نوح جهانی است یا منطقه ای» به موضوعاتی چون دیدگاه تورات، مورخان و مفسران اسلامی دربارة عمومیت طوفان، و اولوالعزم در منطق قرآن و حدیث پرداخته، تنها دو تن از پیامبران اولوالعزم(پیامبر خاتم(ص) و حضرت ابراهیم(ع) را دارای رسالت جهانی دانسته و برای سه پیامبر اولوالعزم دیگر از جمله حضرت نوح(ع) رسالتی قومی و منطقه ای اثبات کرده و سپس شواهد و دلایل قرآنی، تاریخی و باستانشناسی خود را در تأیید رسالت قومی نوح و منطقه ای بودن طوفان آورده است.