جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫مسأله عدالت همه صحابه، يکي از موارد اختلاف اهل سنت و شيعيان است که تأييد يا رد آن، اثرات مهمي را به‌دنبال دارد. پژوهش حاضر با روش اسنادي، دلايل و مستندات موافقين و مخالفين را بررسي نموده و زمينه‌هاي شکل‌گيري اين نظريه را مورد توجه قرار داده است. آن‌چه ميان شيعه و سني به‌عنوان قدر مشترک عدالت مطرح شده، اجتناب از گناهان کبيره و اصرار نورزيدن بر گناهان صغيره است، که تقريباَ مرتبه متوسط از عدالت مي‌باشد. آيات قرآن کريم و روايات نبوي، تعابير متفاوتي را درباره صحابه به‌کار گرفته‌اند؛ برخي از صحابه را مؤمناني عالي مقام، و بعضي ديگر را مسلماناني گنهکار، و جمعي را منافق معرفي کرده است. درواقع، انديشه عدالت تمام صحابه، نه تنها در زمان حيات رسول خدا مطرح نبوده است بلکه تا پايان قرن اول هجري نيز خبري از آن وجود ندارد. کتاب‌هاي اوليه اهل سنت نيز حاکي از آن است که اين نظريه، بعد از مدت‌ها مطرح شده است. اساساَ طراحان اين نظريه، حاکمان بني‌اميه بودند که با هدف برابرسازي در مقابل اهل بيت‌( و شکستن مقام ايشان، نابودي دشمنان بني‌اميه، و حجيت صحابه در روايت، چنين ايده‌اي را پرورش دادند. اما اين نظريه بدون ريشه‌يابي آن، مورد پذيرش اهل سنت واقع شد و به‌تدريج، دلايل قرآني، روايي و عقلي هم بر آن اقامه کردند، به‌گونه‌اي که مسأله عدالت جميع صحابه، به‌مثابه يک مسأله اتفاقي و اجماعي قلمداد گرديد. اما شيعيان با اتخاذ رويکردي معتدل، و بر اساس عنصر تقوا، به داوري درباره صحابه پرداخته‌اند. از نظر شيعه، همنشيني پيامبر اگرچه فضيلت است اما دليل عصمت نيست. پس آن دسته از صحابه که اهل فتنه، فساد و گناه بوده‌اند، نبايد تکريم شوند. دلايل قرآني و روايي، و سيره خود صحابه نيز بر استحکام ديدگاه شيعه مي‌افزايد. و حرمت بازگويي مشاجرات، مطاعن و خلاف‌هاي صحابه، که از سوي اهل سنت بر آن پافشاري مي‌شود هيچ وجهي ندارد.