جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در دهه‌های اخیر، نظریه‌ی دلبستگی به‌عنوان الگویی نوین در تبیین تجربه‌ی دینی و رابطه‌ی فرد با خداوند مورد توجه قرار گرفته است. این پژوهش با تکیه بر رویکرد تحلیل کیفی استنتاجی و نظریه‌ی دلبستگی، به بررسی سیر تحول دلبستگی حضرت موسی(ع) در روایت قرآنی پرداخته است. هدف اصلی پژوهش، تحلیل رابطه‌ی حضرت موسی(ع) با خداوند در قالب مفاهیم دلبستگی همچون «پایگاه ایمن»، «پناهگاه امن» و «نگاره‌ی دلبستگی جایگزین» بوده و تلاش شده است که سیر گذار احتمالی ایشان از سبک دلبستگی ناایمن به ایمنی معنوی، در بافت تحولات زندگی وی تحلیل شود. روش پژوهش تحلیل کیفی استنتاجی بوده که بر مبنای متون مقدس، با تمرکز بر سوره‌های قرآن که به زندگی حضرت موسی(ع) پرداخته‌اند و کدگذاری نظری داده‌ها انجام شده است. داده‌ها در شش مرحله‌ی کلیدی از زندگی حضرت موسی، شامل تولد تا فرار از مصر، آشنایی با همسر، وادی ایمن، دعوت فرعون، رفتن به طور سینا و ملاقات با خضر بررسی شده‌اند. یافته‌ها حاکی از آن است که در زندگی حضرت موسی(ع)، می‌توان مؤلفه‌هایی از دلبستگی ناایمن را در مراحل اولیه، نظیر جدایی از مادر، تنش و فرار، یافت؛ اما با گذر از مراحل بحرانی، به‌ویژه تجربه‌ی مواجهه با خداوند در وادی ایمن و در ادامه‌ی گفت‌وگوهای مستقیم با خداوند، الگوهای دلبستگی ایمن‌تر شکل گرفته‌اند. گفت‌وگوی صمیمانه، درخواست معجزه، تجربه‌ی پذیرش و حمایت الهی، نشانه‌هایی از شکل‌گیری پایگاه ایمن معنوی‌اند. تحلیل کلی نشان می‌دهد که موسی(ع) الگویی از دلبستگان ناایمن به ایمنی رسیده است و روایت قرآنی می‌تواند به‌مثابه‌ی الگویی تحولی برای تربیت دینی و رشد معنوی بازخوانی شود. نتایج پژوهش از مدل‌های نظریه‌ی دلبستگی به‌ویژه مدل «جبران» و مدل «روابط پیچیده» در تبیین تحول رابطه‌ی دینی پشتیبانی می‌کند و نشان می‌دهد که رابطه‌ی انسان با خدا می‌تواند در بستر زندگی و تجربه‌ی زیسته، به‌ویژه در شرایط بحرانی، دچار تحول کیفی شود. این پژوهش با ترکیب تحلیل روان‌شناختی و تفسیر دینی، الگویی مفهومی برای خوانش معنوی-تحولی رابطه‌ی انسان و خدا ارائه می‌دهد که در تربیت دینی، روان‌درمانی معنوی و الهیات روان‌شناختی قابل استفاده است.

نظریه ولایت عام فقیه بهعنوان یکی از مهم‌ترین مباحث در اندیشه سیاسی شیعه، نقش به سزایی در شکل‌گیری حکومت‌های مبتنی بر فقه اسلامی داشته است. این نظریه که بر لزوم حاکمیت فقها در اداره جامعه تأکید دارد، در دوره صفویه و در مراکز علمی شیعه همچون مکتب قم و مکتب بغداد تحولات چشمگیری را تجربه کرد. پژوهش حاضر با بررسی تعامل میان این دو مکتب، بهدنبال پاسخ به این پرسش است که چگونه بغداد بهعنوان یکی از مراکز مهم علمی شیعه، در شکل‌گیری و توسعه نظریه ولایت عام فقیه نقش داشته است؟ نتایج این پژوهش نشانمی‌دهد که فقهای برجسته بغداد، با تکیهبر آموزه‌های فقهی و کلامی، به تبیین مبانی نظری حکومت اسلامی پرداختند و این اندیشه از طریق تعاملات علمی به مکتب قم منتقل شد. از سوی دیگر، با قدرت گرفتن صفویه و رسمیت یافتن مذهب تشیع در ایران، این نظریه نه‌تنها توسعه یافت، بلکه در ساختار سیاسی حکومت صفویه نهادینه شد. فقهای قم با تفسیرهای جدید از ولایتفقیه، زمینه را برای تثبیت این نظریه فراهم کردند. این پژوهش با استفاده از روش تاریخی - تحلیلی، به بررسی نقش فقهای این دو مکتب در تحول نظریه ولایتفقیه پرداخته و نشان داده است که تعامل بین قم و بغداد در نهایت منجر به شکل‌گیری نظریه‌ای شد که مبنای حکومت‌های شیعی در دوره‌های بعد قرار گرفت.

این پایان‌نامه به بررسی اصطلاحات و علوم پیچیده مرتبط با قرآن و حدیث می‌پردازد و تعاریف، طبقه‌بندی‌ها و تفسیرهای علمی آن‌ها را به تفصیل مورد بررسی قرار می‌دهد. با تلفیق پژوهش‌های کلاسیک و معاصر، این پایان‌نامه به عنوان منبعی مهم برای دانشجویان و پژوهشگران مطالعات اسلامی عمل می‌کند و با ارائه شفافیت در مورد اصطلاحات پیچیده، درک عمیق‌تری از قرآن و حدیث به عنوان منابع اصلی دانش اسلامی ارائه می‌دهد. این پژوهش به دو بخش اصلی تقسیم شده است: علوم قرآنی و علوم حدیث. بخش اول به بررسی و تحلیل اصطلاحات بنیادین علوم قرآنی می‌پردازد و بر مهم‌ترین واژگان و نظرات برجسته علمی در مورد تعاریف و توضیحات آن‌ها تمرکز دارد. رویکرد مشابهی در بخش دوم پژوهش به کار گرفته شده است که به اصطلاحات اصلی علوم حدیث اختصاص دارد، با تأکید ویژه بر واژگان کلیدی شیعه که در آثار دیگر نادیده گرفته شده‌اند، و همچنین توجه به تفسیرهای علمای شیعه در این موضوعات. روش‌شناسی مورد استفاده در این پژوهش عمدتاً از رویکرد توصیفی-تحلیلی پیروی می‌کند و به عنوان مکملی برای آثار موجود در این زمینه عمل می‌نماید. این پژوهش از فرهنگ‌های موجود در علوم قرآنی و حدیث پشتیبانی می‌کند و در عین حال با تعامل با آن‌ها، دیدگاه‌های علمای شیعه را در این حوزه ارائه می‌دهد.