جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ابن تیمیه از جمله شخصیت های کلامی است که در کتاب منهاج السنه که در مقابل اندیشه های علامه حلی نگارش یافته، در صدد به چالش کشاندن جایگاه حضرت فاطمه (س) برآمده است که نه تنها در منابع شیعی از این بانوی اسلام به عظمت یاد می شود، بلکه در میان اهل سنت نیز از موقعیت بسیار ممتازی برخوردار است. با تتبع در منابع اهل سنت (جوامع روایی و کتب تاریخی) به دست می آید که وی، تمام همت خود را صرف انکار واقعیاتی از زندگانی دختر پیامبر اسلام (س) می کندکه مورخان و محدثان به ثبت و ضبط آن مبادرت نموده اند. لذا در این نوشتار سعی برآن است تا با توجه به کثرت منابع روایی و ثبت وقایع تاریخی در لابلای متون اهل سنت، خلاف گفته های ابن تیمیه، اثبات شود و روشن گردد که او تا چه اندازه، نسبت به بانوی اسلام عناد داشته و با توسل به تضعیف و یا تکذیب روایات، در صدد تنزل جایگاه حضرت فاطمه (س) در میان مسلمانان برآمده است.

متون درسی دوره مدرسه فرصت ایده‌آلی برای تربیت و پرورش شخصیت دانش‌آموزان محسوب می‌شود و برای تحقق این مهم اغلب از شخصیت‌های برتر و الگو بهره گرفته می‌شود. سیره و شخصیت حضرت فاطمه زهرا(س) فرصت مناسبی را برای سیاستگذاران آموزش دوره متوسطه و مؤلفان کتاب‌های درسی فراهم می‌آورد تا بتوانند با بهره‌گیری از آن، سبک زندگی اسلامی و شیعی را با اتکا بر شخصیت تاریخی و چند وجهی آن حضرت به دانش‌آموزان مقطع متوسطه آموزش دهند. در این پژوهش که به شیوه تحلیل محتوا صورت گرفته، کتاب‌ها و متون درسی دوره متوسطه (اول و دوم) بررسی شده است. یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد که اگرچه تلاش مناسبی در این کتاب‌ها برای معرفی فاطمه (س)صورت گرفته، اما بازنمایی ابعاد شخصیتی و سیره آن حضرت در این متون، آنگونه که باید ترسیم نشده است. به طور کلی‌ می‌توان گفت که تصویر ارائه شده از آن حضرت در متون درسی عمدتاً متکی بر قالب‌های مرسوم، ثابت و تکراری است و به‌رغم وجودِ درس «برترین بانو» در پیام‌های‌آسمان پایه هفتم دوره اول متوسطه، ارتقاء کیفی و هدفمند وجوه شخصیتی آن حضرت در کتاب‌های درسی این مقطع ضروری به‌نظر می‌رسد.

کتاب «فاطمة الزهراء سلام‌الله‌علیها بهجة قلب المصطفی صلی‌الله‌عليه‌و‌آله»، از آثار احمد رحمانى همدانى (متوفاى 1383ش)، از مفصل‌ترين كتاب‌هاى موجود در زمينه زندگى، فعاليت‌ها، فضايل و مناقب حضرت فاطمه زهرا(س) به زبان عربى است. در اين كتاب بيش از هشتاد حديث و چندين خطبه و نثر و نظم از آن حضرت آورده شده است كه با آشنايى با آن كلمات، از عمق دانش و ژرفاى فضايل معنوى و اطلاعات و علوم گسترده آن حضرت پرده برداشته مى‌شود. در اين كتاب با اسامى بيش از دويست و پنجاه كتاب كه به زبان‌هاى مختلف در اين باره نوشته شده، آشنا مى‌شويد. كتاب با مقدمه ناشر، شعرى از محمدباقر ايروانى در وصف حضرت زهرا و مقدمه مؤلف آغاز شده، سپس متن كتاب در 40 فصل آمده است. در پايان و بعد از فهارس نيز مستدركات برخى از فصول كتاب ذكر شده است. مؤلف در ابتداى كتاب، تحت عنوان «لآلي منثورة و فرائد منشورة»، به معناى «درهاى افشان و جواهر پراكنده»، 15 روايت از خداوند و چهارده معصوم در شأن حضرت زهرا(س) آورده است، سپس وارد مباحث و فصول كتاب شده است. فصل اول كتاب، حاوى توصيفات بسيارى از علما، محققین و پژوهشگران قديم و جديد در شأن اين بانوى بزگوار است. بسيارى از اين اشخاص داراى مذهب شيعى نيستند. فصول بعدى تا فصل يازدهم با دسته‌بندى‌هاى مختلف به مناقب و فضائل آن حضرت پرداخته است. در اين فصول، فضيلت آن بانو كه با چهار معصوم ديگر در قرآن و روايات آمده را متذكر شده و آنها را مورد بررسى قرار داده است. ايشان در ادامه ذكر فضائل و مناقب حضرت، 20 روايت و منقبت ذكر كرده است كه با قسم آغاز مى‌گردد. فصل پنجم و ششم كتاب درباره فضائل و مناقب آن حضرت در منابع اهل سنت و منابع شيعى است. فصل هفتم و هشتم به بيان مقام آن حضرت و چند گفتار از برخى علماى شيعى و سنى اختصاص يافته است. فصل نهم، دهم و يازدهم، مشتمل بر بيان كرامت و مقام آن حضرت نزد خداوند، پيامبر(ص) و حضرت على(ع) است. در فصل‌هاى دوازده تا چهل، درباره مادر آن حضرت، چگونگى ولادت، نام‌ها و القاب او، سخنان و آثار وى، دفاع از ولايت، خطبه فدكيه و مباحث مربوط به آن، ازدواج و خانواده و فرزندان، مصائب او و مباحث مربوط به شهادت وى سخن به ميان آمده است. فصل آخر كتاب به كتاب‌شناسى اجمالى حضرت فاطمه زهرا(س) اختصاص دارد و در آن، به نام بيش از 260 كتاب در اين زمينه اشاره شده است.

قدر مشترک همه روایات مهدوی وعده و بشارت ظهور حضرت مهدی؟عج؟ به مخاطبان عام و خاص و ذکر برخی از جزئیات آن است. مخاطبان خاص بشارت‌های مهدوی پیامبر؟ص؟، عباس، جعفر، علی؟ع؟ و فاطمه؟س؟ می‌باشند. این مقاله با روش کتابخانه‌ای، توصیفی و تحلیلی داده‌ها و با مراجعه به منابع حدیثی و رجالی و کلامی امامیه و اهل‌سنت و به دور از تعصب و با رعایت انصاف علمی درصدد است تا نگرانی‌های حضرت زهرا؟س؟ هم‌زمان و پس از رحلت پیامبر؟ص؟ را تحلیل و ارتباط آن را با بشارت‌های مهدوی پیامبر؟ص؟ واکاوی کند. بررسی مفاد این روایات می‌تواند دریچه‌ای تازه نسبت به ادله نگرانی‌های حضرت زهرا؟س؟ برای ما بگشاید. در یک نگاه می‌توان گفت تمام نگرانی‌های حضرت زهرا؟س؟، نابودی سرمایه‌ها و میراث گرانقدر اسلام و در نتیجه گمراهی مردم پس از پیامبر؟ص؟ است و این بشارت‌ها که مژده و تسلای خاطر ایشان است ناظر به دو معنا است. اول این‌که با اطاعت از خاندان نبوت و امامت مردم از گمراهی نجات خواهند یافت و دوم این‌که با ظهور حضرت مهدی؟عج؟ امامت به جایگاه اصلی خود باز خواهد گشت.

صبر در ادبیات مقاومت جایگاه والایی دارد. معارف اسلامی نیز سرشار از دعوت به‌سوی اقسام صبر، ازجمله صبر هنگام مصیبت است. در این مقاله به عوامل بینشی صبر حضرت زهرا سلام الله علیها بر مصیبت می‌پردازیم؛ عواملی که بی‌تردید نقشۀ راه تقویت پایداریِ هنگام مصیبت را پیش‌روی رهروان آن حضرت ترسیم خواهد کرد. این پژوهش با استفاده از روش کتابخانه‌ای و با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی به دنبال استخراج عوامل بینشی صبر حضرت زهرا سلام الله علیها هنگام مصیبت و تحلیل آنهاست. بدین منظور، پس از توضیح مبادی تصوریِ بحث، علل بینشی صبر حضرت زهرا سلام الله علیها هنگام مصیبت را در چهار حوزۀ خداشناسی، خودشناسی، دنیاشناسی و فرجام‌شناسی بررسی می‌کنیم. یقین به خداوند متعال، درک حضور و معیت الهی، درک محبت الهی و قرب او در حوزۀ خداشناسی، معرفت بالا و والای حضرت نسبت به خویش در حوزۀ خودشناسی، و اموری مانند شناخت طبیعت زندگی دنیا در حوزۀ دنیاشناسی و آگاهی نسبت به پیامدهای اخروی صبر و معادباوری در حوزۀ فرجام‌شناسی، از مهم‌ترین علل بینشی صبر حضرت زهرا سلام الله علیها هنگام مصیبت است. امید آنکه بتوان با الگوگیری از این بانوی معصوم، صراط مستقیم را طی کرد و به قرب الهی رسید.