جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫فرضيه اين پژوهش آن است که مهاجرت طوايف مختلف سادات، در قرن دوم هجري به افغانستان، و فعاليت و تبليغات فرهنگي آن‌ها، باعث گسترش تشيع در افغانستان گرديده است. سادات علوي در قرن دوم هجري وارد افغانستان شده و در شهرهاي آبسنه، بلخ، غزنه، و هرات سکني گزيدند. آن‌ها مرداني صالح، عالم، محدث، حافظ قرآن، شاعر و اديب بودند که برخي از ايشان جزء اصحاب امام صادق( به حساب مي‌آمدند. عده‌اي از اين سادات، به مناصب حکومتي دست يافته، و به ترويج و تبليغ تشيع پرداختند. سادات موسوي، در شهرهاي بلخ، قندهار و هرات سکونت داشته و در ميان آن‌ها علما، فضلا، محدثين، عرفا و شعرايي وجود داشتند. آن‌ها همچنين متمول و مشهور به سخاوت و ياري فقرا بودند. اغلب آن‌ها داراي منصب حکومتي بوده، و از همين طريق تشيع را تبليغ مي‌کردند. بعضي ديگر، به شيعيان قرآن تعليم مي‌دادند، و برخي عارف بوده و مريدان بسياري داشتند. سادات حسيني در اواخر قرن چهارم هجري به افغانستان وارد شده، و در شهرهاي بلخ، غزنه، و فرغانه ساکن شدند. در ميان آن‌ها نيز عالمان بزرگ، شعرا و نويسندگان زيادي وجود داشت، ولي بيشتر داراي پست‌هاي حکومتي بوده و از تشيع حمايت مي‌کردند. گزارش‌هايي از قيام آن‌ها بر عليه نماينده خليفه عباسي نيز در تاريخ ثبت شده است. و اما سادات حسني بيشتر در بلخ سکونت داشته و به تعليم احکام و تبليغ تشيع مي‌پرداختند. سادات زيديه نيز در نيمه آخر قرن دوم هجري به افغانستان آمده و در شهر هرات مستقر شدند؛ آن‌ها مرداني شجاع و حق‌طلب بوده و عليه ظلم بني‌اميه قيام کردند. مزار آن‌ها که در جريان اين مبارزات به شهادت رسيدند، زيارت‌گاه شيعيان مي‌باشد. از مکان‌هاي معروف که محل تجمع شيعيان کشورهاي مختلف در افغانستان مي‌باشد، شهر مزار شريف، مقبره عبدالواحد، و مزار شاهزاده ابو‌القاسم فرزند امام صادق( است.

‫اين پژوهش با روش تحليلي تاريخي به بررسي رابطه حاکميت و مردم در صدر اسلام، با محوريت مسأله بيعت پرداخته، و اين فرضيه را پي‌گيري مي‌کند که از صدر اسلام تا پايان دوران حکومت امام علي(ع) ، تنها در عصر پيامبر اسلام(ص) و امام علي(ع) ، بيعت نقش اساسي در شکل‌گيري قدرت داشته است. بيعت به‌معناي معامله و قراردادي ميان حاکم اسلامي و مردم است، که حاکم در برابر اطاعت مردم، براي سعادت دنيوي و اخروي آنان تلاش مي‌کند. بررسي نظريات بيعت نشان مي‌دهد که بيعت از نظر شيعه، نقشي در مشروعيت ندارد، اما اهل سنت اعتقاد دارند که بيعت، مشروعيت مي‌آورد. شاخص مناسب براي تبيين نقش بيعت در شکل‌گيري قدرت، بررسي بيعت‌هاي پيامبر بر اساس متون معتبر تاريخي است. از مجموع بيعت‌هاي صورت گرفته در زمان پيامبر اسلام(ص) پنج اثر و نتيجه کلي شامل: تشکيل جامعه سياسي، پيوند ديانت و سياست، انتقال مرکزيت از مکه به مدينه، ايجاد زمينه براي رشد اسلام، و مقبوليت، قابل استخراج است. بررسي تطبيقي اين نتايج در زمان پيامبر و خلفا نشان مي‌دهد که بيعت مردم با پيامبر، اگرچه در حقانيت و مشروعيت حکومت پيامبر، نقشي نداشت اما اثرات پنج‌گانه فوق بر آن مترتب شد. اما در بيعت با ابوبکر، اين روابط حزبي و قبيله‌اي بود که در تشکيل جامعه سياسي نقش‌آفرين بود. در زمان خلافت او، بذر جدايي دين از سياست در ثقيفه کاشته شد، انحرافات بزرگي در اسلام پديدار شد، و حکومت او بدون شمشير خالد بن وليد و تازيانه عمر هيچ مقبوليتي نداشت. در زمان خلافت عمر و عثمان نيز اين وضعيت ادامه يافت و بيعت‌هاي اين دوره، فاقد اثرات بيعت پيامبر بود. اما در دوران حکومت امام علي(ع) ، نقش بيعت مردم با آن حضرت، در تشکيل حکومت و جامعه سياسي کاملاً آشکار بود. در اين دوران، بار ديگر ميان دين و سياست، پيوندي کامل برقرار شد، امام علي(ع) از مقبوليت بالايي برخوردار بود و با انحرافات بزرگي مانند انحراف خوارج به مبارزه برخاست.