جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫قتل عثمان موجب تشتت بسياي در جامعه و انديشه مسلمانان گرديده، و در پي آن، ظهور گروه قاعدين و زمينه‌سازي دو جنگ جمل و صفين را به‌همراه داشت. قاعدين با ترک بيعت و جهاد با شبهه‌افکني مردم را از شرکت در جنگ منصرف مي‌کردند. طلحه و زبير نيز که تاب اجراي عدالت از سوي امام علي(ع) را نداشتند، به مکه فرار کرده و با عايشه که شعار خون‌خواهي عثمان را سر مي‌داد هم‌پيمان شدند، و جنگ جمل را به راه انداختند. اين مسأله به‌خاطر آن بود که در زمان خلفاي پيشين، با ايجاد تبعيض ميان انصار و مهاجرين از يک‌سو، و عرب و عجم از سوي ديگر، تبعيض نژادي احيا شده بود، و علي(ع) مي‌کوشيد تا عدالت را برقرار سازد. معاويه نيز با رد درخواست بيعت امام علي(ع) ، گروه قاسطين را بنيان نهاد و جنگ صفين را برپا کرد. رسميت حکومت معاويه، پيدايش خوارج و تفرقه در ميان سپاه امام، از پيامدهاي اين جنگ بود. پس از آن، خوارج به اهانت، شايعه‌سازي عليه امام، برهم‌زدن سخنراني‌هاي امام و اظهار کينه نسبت به آن حضرت مي‌پرداختند. فقر فرهنگي، رفاه‌طلبي، فساد اجتماعي، فساد اخلاقي و جهل نسبت به اعتقادات، از ديگر آسيب‌هاي اجتماعي بود که امام با آن‌ها رو‌برو بود. يکي ديگر از مشکلات اعتقادي، بدعت‌هاي خلفاي پيشين، مثل جلوگيري از نشر احاديث و سنت پيامبر اسلام(ص) بود، که موجب دوري مردم از اسلام راستين شده بود. ترويج عقايد خاصي مثل کفر امام، جايز بودن امامت بر غيرقريش، عدم کفايت شهادتين براي مسلماني، قيام در برابر امام جائر، از مشکلات ديگري بود که در پيدايش خوارج ريشه داشت. در مقابل، اعتقاد به الوهيت امام و بي‌توجهي به واجبات و محرمات، عقايد گروه ديگري را شکل مي‌داد که در تاريخ با عنوان "غلات" معروف شدند.