جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫يکي از مهم‌ترين مسايل حوزه خانواده، مسأله نفقه و تأمين مالي زوجه و خويشان مي‌باشد که در فقه اسلامي و نظام‌هاي حقوقي جوامع، همواره مورد توجه بوده است. نفقه به‌معناي تأمين هزينه خوراک، پوشاک، مسکن و ساير نيازمندي‌هاي متداول براي زندگي کساني است که از راه زوجيت، قرابت يا ملکيت با انسان منتسب هستند. دلايل فقهي نفقه، شامل قرآن، سنت، اجماع و عقل مي‌باشد که البته در فقه حنفي، قياس، استحسان و مصالح مرسله نيز، جزء دلايل ذکر شده است. نفقه زوجه زماني واجب مي‌شود که دو شرط دايمي بودن و تمکين را دارا باشد؛ و اگر زوجه دچار نشوز شود، مثل اين که از اطاعت شوهر سر باز بزند يا بدون اذن او از منزل خارج شود، وجوب نفقه برداشته مي‌شود. البته فقهاي عامه و خاصه، مقدار نفقه را معين نکرده‌اند، اما در صورت اختلاف زوجين و مراجعه به دادگاه، حقوق مدني ايران و افغانستان، مقدار نفقه را تعيين مي‌کند. در قانون مدني افغانستان، تصريح شده است که نفقه شامل خوراک، پوشاک، مسکن و مداوا، متناسب با توان مالي زوج مي‌باشد. اما در قوانين مدني ايران نفقه بر اساس شأن و وضعيت زن سنجيده مي‌شود. آن‌چه با عنوان نفقه در اختيار زوجه قرار مي‌گيرد، اگر از اشيائي باشد که انتفاع از آن موجب نابودي آن مي‌شود، در واقع به تمليک زن در آمده است، اما اگر انتفاع موجب تلف شدن نيست، مواردي مثل لباس، جزء اموال زن به‌شمار مي‌رود، اما مواردي مثل مسکن و اثاث منزل، به تمليک او در نمي‌آيد. همچنين رفع منازعات مربوط به نفقه، از اختيارات حاکم اسلامي مي‌باشد که معمولاً به راه‌حل حکميت توصيه مي‌گردد. درباره نقش دولت در تأمين نفقه نيز مي‌توان به تقدم يا عدم تقدم حق نفقه زوجه بر مطالبات دولت اشاره کرد. در قوانين موجود، مطالبات دولت در صدر ديون قرار گرفته، در حالي‌که با دلايل مختلف ثابت مي‌شود که حق نفقه زوجه بر تمام اين موارد مقدم است.

سیر تحول نگارگری مکتب شیراز در دوره‌ی ترکمنان با نوعی تغییر رویکرد در مضمون، ساختار و فضای تصویری همراه است. ما در این دوران با تعدّد خمسه‌های نظامی از یک سو و نیز تغییر در هندسه‌ی پنهان و تغییرات شگرف در رنگ‌بندی آثار که همواره در بطن خود نوعی از بازتاب سنت تصویرنگاری پیش از اسلام را داراست، روبرو هستیم. از این‌رو هدف پژوهش حاضر، بررسی تغییر مضمونی و تحولات نقشمایه‌هایی از نگاره‌های شیراز است، که به نظر می‌رسد متأثر از فلسفه‌ی سیاسی سهروردی، و نیز شرایط سیاسی، اجتماعی، اقتصادی جامعه بوده و گونه‌ی هنری جدیدی را پدید می‌آورد، که در درون خود نوعی تلاش برای تداوم اندیشه‌های ایرانی، اسلامی و سنت شهریاری ایرانی است، و حوزه‌ی نگارگری را با نیازهای روز که همانا کسب مشروعیت سیاسی از طریق متون سیاست‌نامه‌ایِ مصور است، پیوند می-زند. سهروردی در تفکر سیاسی خود، پیامبران، امامان و حکیمان متآله را شایسته‌ترین انسان‌ها در قدرت و حکمت و حکومت دانسته و بنابر فلسفه‌ی نور او، شاه در مرتبه‌ای بس پایین‌تر از امام یا حکیم متوغل است. به نظرمی‌رسد حاکمان و شاهان اینجو و هنرمندان کتابخانه‌ی سلطنتی در شیراز از این نظریه‌ی سهروردی، و نیز شرح مشهوری که قطب‌الدین شیرازی به سال ۶۹۴ ق بر حکمت‌الاشراقِ شیخ اشراق نوشت و نیز کتاب دره‌التّاج او، که به حاکم شیراز، شاه طیبی تقدیم کرد، متأثر شده باشند. از ملاک‌های این تحلیل، که بر تأثیر اندیشه‌های سهروردی بر دربار شیراز و نگاره‌های اینجو در قرن هشتم و تداوم آن تا دوره‌ی ترکمنان، صحه می‌گذارد، می‌توان به شواهد تاریخی‌یی چون ویران نشدن فارس بدست مغولان و فرهنگ و حکمت و هنر غنی این ایالت کهن در دوره‌های هخامنشی، ساسانی، آل بویه و عصر حافظ؛ اهمیت شیراز به‌عنوان مرکز زردشتیان قبل و بعد از اسلام -که در چنین بستری درهم آمیزی افکار و عقاید اسلامی و زرتشتی قابل پیش بینی است (بخصوص این که حکمت سهروردی بر پایه‌ی حکمت ایران باستان بنا شده بود)؛ تعداد زیاد سادات و علویان و نیز عارفان و علمای بنام مذهبی به‌خصوص قطب‌الدین شیرازی در قرن ۷ و ۸ ق؛ فساد مالی و بحرانهای کشاورزی و اجتماعی و نیز جنگ-های ملوک‌الطوایفی ایلخانان بعد از ابو سعید در ۷۳۵ق؛ اوضاع آشفته شیراز در قرن هشتم و قوانین یاسایی و مالیات ‌های سنگین و اخلاق بد روسای مغول؛ وجود سلطان ابواسحاق اینجو وقوام‌الدین حسن، همگی سبب شد، که فرضیه‌ی «رابطه و تأثیر اندیشه‌ی سهروردی بر دربار اینجو» در این تحقیق شکل گیرد. این پژوهش به روش توصیفی/ تحلیلی و تاریخی و با اتکا به شیوه‌ی مطالعات کتابخانه‌ای و اسنادی صورت می‌پذیرد. تحقیق در بُعد بررسی دگردیسی‌های سیاسی و اعتقادی نهفته در پسِ آثار به شیوه‌ی کتابخانه‌ای است و تحقیق اسنادی خود شامل دو مرحله است: ۱. مطالعه بر نمونه آثار دوره‌های تاریخیِ مکتب شیراز از آل بویه تا ترکمان، با بررسی ۵۳ نگاره، مورد برای شناخت تحولات سبکی ترکمنان، بر اساس شیوه‌ی چارلز جنسن. ۲. تحلیل و تفسیر نگاره‌هایی منتخب، در مکتب شیرازِ اینجو تا ترکمنان با بررسی و تحلیل ۳۵ نگاره، که تأثیر فلسفه‌ی سهروردی و بستر سیاسی و اجتماعی زمانه را با اتکا به روش شمایل‌شناسانه‌ی اروین پانوفسکی نشان می‌دهد.نتایج این پژوهش حاکی از این است که بر اساس فلسفه‌ی سیاسی سهروردی، شاه فره‌مند در دوره‌-ی اسلامی، فقط امام و پیامبر است و نه هیچ‌یک از سلاطین دوره‌ی اسلامی و نفوذ فلسفه‌ی مذکور به دربار و کارگاه اینجویان در شیراز، منجر به انقطاع نقشمایه‌ی ایکونیک هاله‌ی مقدس پیرامون سرِ شاهان در نگاره‌ها