جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

---

‫در مورد واژه‏هاى قرآنى، قواعدى جارى است كه شناخت آنها موجب درك صحيح قرآن مى‏شود، قواعدى كه تار پود ادبى قرآن مبتنى بر آنها است. يكى از اين قواعد، قاعده تعريفات قرآنى است كه مبتنى بر اصل عدم ترادف در قرآن مى‏باشد. قرآن براى عناوين خود، بعضاً تعاريفى ذكر مى‏كند، كه معمولاً فراتر از تعريف لغوى آن وبه اصطلاح منطقى، تعريف به رسم وعرضيات است. در اين رساله سعى بر آن بوده تا مصاديقى از اين تعاريف از مصطلحات دو سوره حمد وبقره استخراج وبه بررسى وتحليل مفصل بيست واژه گزينشى از ميان آنها پرداخته شود. كه البته پيش از ورود به بحث تعاريف دو بخش به عنوان مقدمه مطرح گرديده، بخشى مربوط به كليات بحث وبخشى به عنوان مبانى وايجاد يك پيشينه ذهنى براى ورود به بحث اصلى كه شامل دو فصل اعجاز وترادف بوده وبه فراخور هر بحث نيز از مصادر وراجع مربوطه نيز استفاده شده است.

‫ائمه( انسانهاي کاملي هستند که علاوه بر ويژگي‌هاي والاي انساني، داراي علوم بسيار گسترده‌اي نيز هستند؛ به‌همين جهت شايستگي آن را دارند که از لحاظ علمي نيز مورد مراجعه ديگران قرار گيرند. اين تحقيق در پي آن است تا برخي از ابعاد مرجعيت علمي اهل بيت( را با بهره‌گيري از منابع ديني فريقين تبيين نمايد. در ابتدا بايد به اين نکته توجه کنيم که علم فقط در اختيار خداوند متعال بوده و به هر کسي که بخواهد اعطا مي‌کند، اما اعطاي اين علوم به نحوي که موجب هدايت‌گري باشد فقط به پيامبران الهي خواهد بود. از طرف ديگر علم پيامبر خاتم( بيشتر و مرجعيت علمي او نيز گسترده‌تر است؛ و چون جامعه، بعد از ايشان به اين علوم نياز دارد پس اين علوم بايد به ائمه منتقل شود. احاديث نيز حاکي از آن است که قلمرو علوم ايشان، علم اولين و آخرين است. طبق احاديث، ائمه( علوم خود را از چند منبع دريافت مي کنند: وراثت دانش پيامبر، مصحف فاطمه، الهام و علم غيب. از سوي ديگر آيات متعددي بر مرجعيت علمي ايشان دلالت دارد: آيه اهل الذکر، علم الکتاب، صادقين، تطهير، اولوا الامر و ولايت از مهم‌ترين آيات در اين زمينه است که روايات فريقين نيز نزول اين آيات را در شأن ائمه تصديق کرده‌اند. همچنين روايات مهمي مانند حديث ثقلين و خطبه غدير نيز که در منابع فريقين ذکر شده‌اند بر اين مطلب گواهي مي‌دهند. همين‌طور برخي از صحابه مانند عمر بن خطاب، ابن عباس، ابن مسعود و عايشه نيز بر اعلميت امام علي( تأکيد کرده‌اند و اين موضوع کاملاً مورد پذيرش صحابه بوده است. پذيرش و التزام به مرجعيت علمي ائمه، علاوه بر آن‌که آثار و پيامدهاي متعددي در حوزه تفسير، حديث، فقه، اخلاق، و کلام دارد، آثار سياسي و اجتماعي فراواني هم به دنبال دارد و باعث هدايت در دنيا، و نجات در آخرت خواهد بود.

‫در اين پايان نامه که ترجمه کتاب "درآمدي به تاريخ علم اصول" تأليف آقاي مهدي عليپور به زبان عربي است؛ تاريخ پيدايش علم اصول فقه و فراز و نشيب‌هاي اين علم شرح و بررسي شده و اصول فکري شيعه اماميه و اهل سنت در اين علم معرفي گرديده است. نگارنده در پانزده فصل به بحث درباره مسائل علم اصول فقه، تاريخ اين علم و معرفي علماي مهم اصولي و همچنين دوره هاي مختلف تاريخي مربوط به علم اصول فقه پرداخته است. در مقدمه اين نوشتار، کلياتي در مورد تاريخ علم اصول فقه، تبويب اين علم و تطوّر آن ارائه شده است. در فصل اول و دوم، تعريف علم اصول فقه، موضوع اين علم و تاريخ علم اصول فقه، پيدايش اين علم، نياز به علم اصول فقه و تدوين آن مطرح شده است. در فصل‌هاي سوم تا هفتم، مراحل تأسيس و تدوين علم اصول فقه و نقش ائمه معصوم( در پرورش و رشد اين علم از طريق تربيت شاگرداني برجسته بيان شده است. مرحله تأسيس علم اصول فقه، مرحله توسعه اين علم و نقش علمايي مانند شيخ مفيد، سيدمرتضي، سلّار ديلمي، شيخ طوسي در رشد علم اصول فقه، مرحله بعدي توسعه علم اصول فقه و تأثيرگذاران بر اين علم در اين مرحله، مانند سديدالدين الحمصي رازي، ابن زهره و مهم ترين مصنفات آنان، مباحث ديگري از اين فصول هستند. در ادامه به مرحله و رکود علم اصول فقه و مرحله رشد بعدي آن و نقش علمايي چون ابن ادريس حلّي، محقق حلّي و علامه حلي در نشو و نماي اين علم در اين مرحله و مرحله تکامل علم اصول فقه و نقش علمايي چون شهيدثاني، صاحب معالم و شيخ بهايي، پرداخته شده است. در فصل هشتم، ضمن بحث در زمينه حرکت اخبارگري و دوران ضعف علم اصول فقه و ظهور اخباريان؛ شخصيت‌هاي تأثيرگذار بر حرکت اخباري گري، مانند محمدامين رستم آبادي، شيخ حرّ عاملي، فيض کاشاني، ميرزا احمد اخباري، يوسف بحراني و تأليفات مهم آنان معرفي شده است. در فصل نهم، مرحله دوم ضعف علم اصول فقه و رشد اخباري‌گري مطرح گرديده و اخباريان مهم اين دوره معرفي شده‌اند. در فصل‌هاي دهم تا چهاردهم، رشد و تحول دوباره اصول فقه و نقش علامه محمدباقر وحيد بهبهاني، جعفر کاشف الغطا، سيدعلي طباطبايي، ملامهدي نراقي، سيدمحمد مجاهد، محمدحسين اصفهاني، آخوند خراساني، شيخ مرتضي انصاري، ميرزاي شيرازي، آقا ضياء‌الدين عراقي و... در رشد و تعميق علم اصول فقه شرح و بررسي شده است. فصل پانزدهم، به وضعيت علم اصول فقه در عصر حاضر و نيز به آراي مهم و تأليفات علمايي چون آيت‌الله خويي، امام خميني و شهيد صدر اختصاص يافته است.