جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فلسفه برده‏دارى در نظام حقوقى اسلام پرسشى است که از دیرباز مطرح بوده و در سالهاى اخیر بویژه در پایگاههاى اینترنتى که بر ضد دین و حکومت اسلامى فعالیت دارند، به صورت جدى‏تر مطرح گردیده است . مقاله حاضر در صدد آن است تا ضمن بررسى این مساله، اثبات نماید که پذیرش نظام برده‏دارى در آغاز ظهور اسلام، به دلیل تحمیل شرایط زمانى خاص آن دوره بود که برده‏دارى در تمامى جوامع بشرى آن روز رایج و ریشه‏دار بود . از این رو اسلام به جاى مقابله یکباره با نظامى ناعادلانه که در تاریخ بشریت ریشه دوانده بود، به مبارزه تدریجى با آن برخاست و با وضع مقررات و دستورهاى حکیمانه، به دفاع از حقوق بردگان اهتمام ورزید و نظامى عادلانه را در این خصوص حکمفرما ساخت و در نهایت، این مقررات از مهمترین عواملى بود که موجب گردید تا نظام برده‏دارى ریشه‏کن شود . رفتار عادلانه و شایسته مسلمانان با بردگان - که ناشى از دستورها و توصیه‏هاى دین اسلام در این باره بود - و نیز شواهد تاریخى بسیارى مؤید این ادعاست .

‫اين نوشتار به شرح اقدام‌ها و موضع‌گيري‌هاي سياسي و علمي امام صادق( براي تقويت وحدت مسلمانان و پرهيز از اختلاف آنان با بهره‌گيري از عنصر تقيه، حسابگري و احتياط در رد يا تأييد قيام‌ها و شورش‌هاي عصرآن امام( و پرهيز کردن آن حضرت از تندروي و جلوگيري از اقدامات تعصب آفرين و اختلاف برانگيز برخي شيعيان مي‌پردازد و از منظري تاريخي در اثبات اين موضوع مي‌کوشد. نويسنده در پنج فصل عملکرد امام صادق( را در زمينه وحدت مسلمانان با توجه به اوضاع سياسي، اجتماعي و فرهنگي عصر ايشان تجزيه و تحليل کرده است. وي در فصل اول ضمن بررسي معناي وحدت و سيره از لحاظ لغوي و اصطلاحي، به صورت اجمالي به معرفي شخصيت امام صادق( پرداخته و جايگاه وحدت در دين اسلام و سنت معصومان(، اهميت وحدت از منظر قرآن، معصومين(ع) ، پيامبر اسلام(ص) ، اميرالمؤمنين(، حسنين(، امام سجاد(، صادقين( و عالمان ديني را شرح مي‌دهد. نگارنده در فصل دوم با اشاره به شناسايي زمينه‌ها و عوامل بروز تفرقه در عصر امام صادق( با توجه به اوضاع سياسي و اجتماعي آن زمان و انتقال قدرت از امويان به عباسيان، زمينه‌ها و عوامل سياسي، اجتماعي و فرهنگي بروز اختلاف بين مسلمانان و اقدام‌هاي شايسته امام صادق( براي جلوگيري از اين مسأله را به تصوير کشيده و مبارزه حاکمان بني‌اميه و بني‌عباس با مرجعيت ديني امامان معصوم(س)، جعل احاديث و دوري از عصر نبوت و بروز اختلاف فکري را نيز از ديگر عوامل بروز تفرقه در آن عصر برمي‌شمارد. در فصل سوم تمهيدات و رفتار سياسي امام صادق( در ايجاد وحدت و مبارزه با تفرقه در پرتو تقيه، حسابگري و دقت در تأييد با رد قيام‌هاي صورت گرفته بر ضد عباسيان درآن زمان و پرهيز از سياست‌هاي تند و افراطي بيان شده است. نويسنده در فصل چهارم اقدام‌هاي اجتماعي امام صادق( در ايجاد وحدت و مبارزه با تفرقه مسلمانان و مساعدت کردن با فقراي موافق و مخالف، توصيه به همنشيني با مخالفان، شرکت در مجامع و نمازها، حج و ديگر اجتماعات آنان را، از جمله اين اقدام‌ها برمي‌شمارد. فصل پنجم به اقدام‌هاي ديني و فرهنگي امام صادق( مانند گفت و‌گو و مناظره، تبيين معارف ديني و نبوي و احاديث پيامبر اسلام و... اختصاص دارد.