جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مارکس در واپسین سال‌ها مروری است بر سه سال آخر زندگی کارل مارکس. مارچلو موستو با بررسی نوشته‌های سال‌های پایانی مارکس نشان می‌دهد برخلاف برخی افسانه‌ها او به‌هیچ‌وجه کنجکاوی فکری‌اش را کنار نگذاشته بود. او در این سال‌ها به مطالعات عمیقی درباره‌ی یافته‌های تازه در انسان‌شناسی، شکل‌های اشتراکی مالکیت در جوامع پیشاسرمایه‌داری، تحولات روسیه در پی امحای سرف‌داری و زایش دولت مدرن پرداخت؛ و همچون تمام طول عمرش در حال پیگیری رویداد‌های مهم سیاست بین‌المللی و حمایت از جنبش‌های رهایی‌بخش بود. «مارکس در واپسین سال‌ها خودمانی‌ترین دوران او نیز هست:‌ شکنندگی‌اش را در زندگی پنهان نمی‌کرد و در عین حال به مبارزه ادامه می‌داد، از شک طفره نمی‌رفت بلکه بی‌پرده با آن روبه‌رو می‌شد، به‌ جای پناه بردن به قطعیت نظرات خود و استقبال از ستایش نسنجیده‌ی نخستین "مارکسیست‌ها"، پیش بردن سریع پژوهشش را برگزید. این مارکس یکی از آن تبارِ بسیار نادر و از بیخ‌وبن شورشی است، سراسر متفاوت با تصویر ابوالهولی مرمرین که با یقینی جزمی به آینده اشاره می‌کند.»

مارکس در واپسین سال‌ها مروری است بر سه سال آخر زندگی کارل مارکس. مارچلو موستو با بررسی نوشته‌های سال‌های پایانی مارکس نشان می‌دهد برخلاف برخی افسانه‌ها او به‌هیچ‌وجه کنجکاوی فکری‌اش را کنار نگذاشته بود. او در این سال‌ها به مطالعات عمیقی درباره‌ی یافته‌های تازه در انسان‌شناسی، شکل‌های اشتراکی مالکیت در جوامع پیشاسرمایه‌داری، تحولات روسیه در پی امحای سرف‌داری و زایش دولت مدرن پرداخت؛ و همچون تمام طول عمرش در حال پیگیری رویداد‌های مهم سیاست بین‌المللی و حمایت از جنبش‌های رهایی‌بخش بود. «مارکس در واپسین سال‌ها خودمانی‌ترین دوران او نیز هست:‌ شکنندگی‌اش را در زندگی پنهان نمی‌کرد و در عین حال به مبارزه ادامه می‌داد، از شک طفره نمی‌رفت بلکه بی‌پرده با آن روبه‌رو می‌شد، به‌ جای پناه بردن به قطعیت نظرات خود و استقبال از ستایش نسنجیده‌ی نخستین "مارکسیست‌ها"، پیش بردن سریع پژوهشش را برگزید. این مارکس یکی از آن تبارِ بسیار نادر و از بیخ‌وبن شورشی است، سراسر متفاوت با تصویر ابوالهولی مرمرین که با یقینی جزمی به آینده اشاره می‌کند.»

چرا انسان‌ها برای انسان‌هایی دیگر کار می‌کنند؟ این پرسش به‌ظاهر ساده و ابتدایی در قلب بحث فردریک لوردون قرار دارد. لوردون برای تکمیل پاسخ‌های ناتمام مارکس، خصوصاً در برابر منظره گیج‌کننده مستخدمانی متعهد و مشتاق، قسمی «انسان‌شناسی اسپینوزیستی» را به کار می‌بندد که نقش بنیادین تأثیرات و انفعالات را در رابطه استخدامی آشکار می‌کند و استثمار سرمایه دارانه را به‌منزله تصرف و قالب‌ریزی دوباره میل مجدداً مفهوم‌پردازی می‌کند. قسمی خوانش سرتاسر ماتریالیستی از اخلاق اسپینوزا به لوردون اجازه می‌دهد پنبه تمام تصورات در باب خودمختاری و خود - تعینی فردی را بزند؛ درعین‌حال که هم‌زمان ایده‌های آزادی سیاسی و رهایی از بند استثمار سرمایه دارانه را حفظ می‌کند. کتاب حاضر، طرحی است متهورانه برای بازاندیشی در سرمایه‌داری و فراروی از آن بر مبنای تجربه معاصر از کار.

با توجه به اهمیت روش‌شناسی در فلسفه علم و به‌ویژه در علوم اجتماعی، در این مقاله روش‌شناسی کارل مارکس یکی از موثرترین عالمان اجتماعی بررسی شده است. روش مارکسیستی امروزه به‌طورگسترده مورد استفاده پژوهشگران می‌باشد؛ درحالی‌که کمتر کسی به این مسئله واقف است. روش مارکس در مطالعه­ پدیده­ها به این صورت است که از واقعیاتِ آفاقی پیچیده آغاز می­کند و در سیری نزولی به سویِ مفاهیم هرچه بسیط­تر پیش می­رود. سپس، این مسیر در جهت معکوس طی می­شود و از مقولاتِ بسیط به سمتِ مفاهیم مرکب صعود می­کند. این چرخه در هر دو مسیر رفت‌وبرگشت و در تمامی سطوحِ انتزاع به‌صورت دیالکتیکی انجام می­شود. دو عنصر اساسی در روش­شناسی مارکس، یکی شرایط تولیدی در هر جامعه و دومی نقش مقولات در جامعه­ بورژوازی است. مارکس کتاب مستقلی درباره‌ روشِ خود ننوشته است؛ بنابراین برای فهم روش‌شناسی وی در این مقاله به بررسی دقیقِ آثار و استخراجِ نکات روش‌شناختی از آنها پرداخته شده است. قراردادن نظریه‌ مارکس تحت عنوانِ یک نظریه‌ مشخص که در تقسیم‌بندی‌های رایجِ علوم اجتماعی وجود دارد، ممکن نیست. هدف این مقاله به دست دادن نوعی دسته‌بندی منظم از نظریات مارکس دربارۀ روش‌شناسی است.