جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آنچه در این پژوهش مورد بررسی قرار می گیرد چگونگی اثبات وجود خدا از طریق تجربه دینی، فطرت و اجماع است . این پژوهش در چهار بخش تدوین می گردد: بخش اول مربوط به تجربه دینی است، در این بخش، سیر تاریخی پیدایش اندیشه تجربه دینی ماهیت تجربه دینی، ویژگی های تجربه دینی، رابطه مکاشفه عرفانی و تجربه دینی، عوامل وقوع تجربه دینی و انواع آن، چگونگی تبیین تجربه دینی و عوامل بیان ناپذیری آن و چگونگی اثبات وجود خدا از طریق تجربه دینی بیان خواهد شد. بخش دوم مربوط به فطرت است . در این بخش، معنا و ماهیت فطرت، تفاوت فطرت با غریزه و طبیعت، ملاک فطری بودن امور فطری، عوامل و موانع شکوفایی فطرت و چگونگی استدلال از راه فطرت بر وجود خدا بررسی خواهد شد. بخش سوم مربوط به اجماع عام است، در این بخش مفهوم اجماع عام، رابطه اجماع عام و فطرت، چگونگی استدلال از طریق اجماع عام بر وجود خدا و تقریرات سه گانه ای که از اجماع عام وجود دارد، بیان می گردد. در بخش چهارم تجربه دینی، فطرت و اجماع عام با هم مقایسه شده و وجوه اشتراک و اختلاف آنها بیان می شود. تجربه دینی و اجماع عام از مسائل جدید کلامی ای هستند که در فلسفه غرب و سنت دینی مسیحی مطرح هستند . اما فطرت از مسائل کلامی اسلام است . هرچند متکلمان مسیحی نیز بدان توجه داشته اند/

خدا همواره موضوعی مهم برای اذهان بشری بوده است. مسئله شناخت خدا علاوه بر اهمیت نظری و معرفتی آن، نقش اساسی در حیات آدمی ایفا می کند و تاثیری عمیق در انگیزه ها، داوریها و کردارهای او می گذارد. بدیهی است از زمان گذشته تا زمان حال دیدگاههای گوناگونی درباره وجود خدا و اوصاف او وجود داشته است. کسانی گفته اند که خدا وجود دارد و کسانی گفته اند که خدا وجود ندارد. همچنین نیک می دانیم که هر یک از ادیان و مکاتب، خدا را با اوصاف خاصی می شناسند و افعال ویژه ای را به او نسبت می دهند. افرادی وجود داشته اند که ناخودآگاه به نوعی جسم انگاری گراییده اند و مثلا خدا را در چهره موجودی بسیار بزرگ که در آسمان سکونت دارد، تصور کرده اند. بسیاری از افراد نیز به گونه ای انسان وارانگاری مبتلا بوده اند. اما عقل و وحی در این نکته همداستان اند که خداوند دارای همه اوصاف کمالی است؛ خدا دانا، توانا، بخشایشگر، آفریدگار و روزی دهنده و ... است. رساله حاضر ترجمه و نقد دو فصل از کتاب دیدگاهها درباره خدا اثر اچ.پی.آون است. مولف محترم در این کتاب که مطالعه ای در باب اوصاف خدا است، عمدتا به طرح دیدگاههای فلسفی درباره خدا می پردازد. وی بر آن است که تنها دیدگاههایی را مطرح کند که معنای متمایزی از خدا ارائه می دهند و در عین حال قابل شرح و بسط عقلانی هستند. رئوس مطالب این رساله به قرار زیر است: در فصل اول، خداباوری سنتی عرضه می شود. در فصل دوم، چهار اندیشه کلامی مهم یعنی اندیشه خدای متناهی، دیدگاه نوافلاطونی از خدا، همه خداانگاری و الهیات پویشی مورد بحث و نقد قرار می گیرد. در فصل سوم، دیدگاه اسلامی درباره خدا تقدیم می گردد و در پایان برخی از آموزه های خداباوری سنتی مورد بررسی و نقد قرار می گیرد/

در این پایان نامه ابتدا به فیلسوف برجسته ای همچون هیوم پرداخته می شود و مبانی فلسفی او مورد بحث قرار می گیرد. وی حصول معرفت را منحصرا در حدود منابع حسی قرار می دهد و در شناخت انسان، بیشترین نقش را برای عین قائل می شود. از نظر هیوم ذهن فقط کار دسته بندی داده های حسی را انجام می دهد . سپس به کانت پرداخته می شود که بسیاری فلسفه اش را ایجاد تعادلی بین دو مکتب تجربه گرایی و عقل گرایی می دانند . وی با تقسیم بندی بدیعی از احکام، به اثبات وجود قضیه ترکیبی پیشین می پردازد و سپس معتقد می شود که ذهن انسان دارای قوای سه گانه حس، و فهم و عقل است که هر یک در شناخت اعیان از صور پیشین محض خویش کمک می گیرند. در پایان نامه به قوه فهم بطور مفصل تری پرداخته شده است . در بخش آخر نیز به مقایسه ای هر چند کوتاه بین آرا معرفت شناسی کانت و آرا فلاسفه اسلامی در این زمینه پرداخته می شود/

دیوید هیوم فیلسوف اسکاتلندی قرن 18 میلادی بنیانگذار مکتب تجربه گرایی است. با اندکی تحقیق در زندگی، افکار کلی و آثار وی می توان به راحتی دریافت که هیوم تنها ملاک صحت و سقم هر گزاره علمی و حتی فلسفی را تجربه پذیر بودن آن می دند و به همین دلیل به نظر می رسد که علم نزد هیوم، به علوم حسی و تجربی محدود شده و علوم عقلی را در بر نمی گیرد. این طرز تفکر هیوم، همه اعتقادات علمی و فلسفی او را تحت تأثیر قرارداده و از آن جمله می توان به فلسفه دین هیوم اشاره کرد. البته به دلیل همین تجربه گرایی و شکاکیت هیوم، نمی توان او را فیلسوف دین دانست و از نظریاتی که در باب مسائل مختلف فلسفه دین ابراز کرده است، می توان چنین نتیجه گرفت که او درباره ثبوت این مسائل هیچ گونه مشکلی نداشته بلکه اثبات عقلانی آنها را زیر سؤال برده و معتقد است که عقل و فلسفه توانایی هیچ گونه دخالتی را در این باب ندارند. به همین دلیل اشکالاتی که هیوم در باب مسائل مختلف فلسفه دین طرح کرده و هنوز هم همه فلاسفه دین درگیر پاسخ گویی به آنها هستند، به صورت نکات قابل تأملی در فلسفه دین درآمد. موضوع این پایان نامه بررسی برخی مسائل فلسفه دین هیوم است که در آن ابتدا برای آشنایی با تفکرات هیوم و علت این نوع تلقی او از مسائل مختلف فلسفه دین، به طور خلاصه به بررسی عقاید کلی او در علم و فلسفه پرداخته شده و پس از آن فلسفه دین هیوم به طور عام و سه مسأله اساسی «اثبات وجود خدا»، «مسأله شر» و «معجزه» را به طور خاص مورد بررسی قرار گرفته و انتقادات وارده به آراء هیوم از سوی فلاسفه اسلامی و یا حتی برخی از فلاسفه غربی بیان شده و اگر در مورد این انتقادات هم اشکالاتی وجود داشته، مورد بررسی قرار گرفته اند

دنیای امروز شاهد وجود ادیان متعدد و متنوعی است، ادیانی که هر یک همراه با ادعای حقانیت، خود را یگانه راه نجات و سعادت بشر می داند. در برابر توجیه و تبیین فلسفی این واقعیت، سه دیدگاه عمده مطرح می شود: ‎1- انحصارگرایی : که حق و نجات را منحصر در یک دین خاص می داند و خارج از آن دین، برای پیروان سایر ادیان، هیچ نجاتی متصور نیست. ‎2-شمول گرایی : بر این عقیده است که حقیقت نهایی و مطلق، تنها در یک دین وجود دارد، اما از طریق سایر جریانهای دینی نیز به نحوی می توان به نجات دست یافت و آنها نیز، بهره ای از حقیقت دارند. ‎3-کثرت گرایی : در این دیدگاه همه سنتهای دینی، راههایی یکسان و مساوی به سوی نجات می باشند و همه ادیان از اعتبار و ارزش یکسانی برخوردار هستند. دراین رساله برآنست که دلیل ارائه شده بر کثرت گرایی دینی مورد ارزیابی قرار گیرد

رسالة حاضر پژوهشی است در زمینه جهانی شدن، که فرایند جهانی شدن را از دیدگاههای گوناگون مورد بررسی و کنکاش قرار داده است. و با تأکید بر جنبه های فرهنگی آن، از دیدگاه جامعه شناختی و فلسفی به تحلیل این پدیده نوظهور می پردازد. نخست با تبیین معنا و مفهوم آن ابعاد ناشناخته آن را مورد مطالعه قرار داده و عوامل و زمینه های پیدایش و گسترش آن را از نظرمی گذراند، و با نگاهی گذرا به تاریخچه آن، مهمترین نظریات را در این زمینه طرح، و رویکردها وراهبردهای نظریه پردازان را از منظر فرهنگی و سیاسی و اجتماعی مورد توجه قرار داده است وپس از بررسی و تحلیل برخی نظریه ها، تفاوت ها و تمایزات جهانی شدن با پروژه جهانی سازی را مورد توجه قرار داده و نشان داده که چگونه این امر باعث انحراف و مغالطه برخی ازپژوهندگان این موضوع گردیده و موجب شده تا نگاه بدبینانه و رویکرد منفی نسبت به جهانی سازی، به فرایند جهانی شدن نیز تعمیم یابد. نظریات و تئوری هایی که در مورد جهانی شدن وجود دارد، چندان منسجم و منطقی نیستند. و واقعیت جهانی شدن را در هاله ای از ابهام قرار داده اند. برای دستیابی به یک تئوری قابل قبول صورت بندی این نظریات، نقد و بررسی آنهاضروری و حایز اهمیت است. برخی از دیدگاهها جهانی شدن را تداوم مدرنیته می دانند، و برخی دیگر آن را چرخش از وضعیت دوران مدرن و یا گذرا از مدرنیته تفسیر می نمایند و دسته سوم نیزآن را در چارچوب تئوری های جدید تفسیر و تبیین می نمایند به عقیده این گروه علل بسیاری برای جهنمی شدن وجود دارد که این علل و زمینه ها چندان با مبانی و مؤلفه های مدرنیته همخوانی ندارد. ولی آیا می توان جهانی شدن را بر اساس تئوری های جدید و متمایز از مدرنیته وپست مدرن تنفسیر و تبیین کرد، در این صورت مبانی علمی و فلسفی چنین تئوری هایی کدام است و چه ویژگی ها و تمایزاتی با الگوی مدرنیته و پست مدرن دارد؟ در بخش دیگری از این نوشتار کارکردها و تأثیرات جهانی شدن و پیامدهای مثبت و منفی آن مورد تحلیل و تحقیق قرارگرفته است و با رویکردی نقادانه ضعف ها و معایب این جریان پیچیده را ارائه نموده است.همچنین به نو.ع رابطه و تعامل و تقابل این فرایند با هویت های بومی و مذهبی وفرهنگی های دیگر اشاره نموده و ضمن تأکید بر نقش و ضرورت دین در جوامع بشری، جایگاه دین اسلام درعصر جهانی شدن را مورد بررسی قرار داده و قابلیت ها و ظرفیت های این دین به عنوان دینی جهان شمول و عقلانی مورد توجه قرار داده است. حاصل و دستاورد این جستار ارائه رهیافتی جدید فراروی اندیشمندان جهان اسلام در جهت شناخت بهتر جایگاه خود در عصر جهانی شدن و کسب آگاهی لازم در قبال این فرایند است، تا با استفاده از شرایط و امکانات به وجود آمده بتوانند در این تعامل از نظر فکری و معنوی نقش سازنده و مؤثر ایفاء نمایند. در بخش دیگری ازاین نوشته فرضیه ها و نظریاتی که در مورد تبیین چیستی جهانی شدن وجود دارد، موردبررسی قرار گرفته است و مجموعا شش نظریه عمده مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است، ونهایتا با رد فرضیات موجود، نظریه جدید دیگری که منطبق با معیارهای علمی واقعیت جهانی شدن است ارائه نموده است. که این نظریه جهانی شدن را به عنوان یک فرایند طبیعی و دستاوردرشد علمی و تکنولوژیکی بشری و یکی از مراحل پیشرفت و تکامل تاریخ و تمدن بشری شمرده شده است.

هدف از نگارش این رساله، بررسی ارتباط علم و دین در حوزة زیست شناسی جدید از نگاه فلسفة دین و به ویژه نظرات پرفسور پلانتینگا و باربور می باشد. این مسأله از جمله مسائل کلامی جدید است که بعد از قرون وسطی با پیدایش علم جدید در غرب بوجود آمده و در دامان الهیات مسیحی توسعه یافته است. چهار نظریه در زمینة ارتباط علم و دین مطرح است تعارض، استقلال گفتگو و یکپارچگی، در قرن نوزدهم با ظهور نظریه تکامل و داروینیسم نظریة تعارض به اوج شکوفایی خود رسید به طوری که قرن نوزدهم، قرن صجنگ میان علم و دین نامیده شد. اما کم کم دانشمندان و متکلمان به نظریة استقلال علم و دین روی آوردند، و در آستانة قرن بیست و یکم شاهد رویکرد نوین به دین و معنویات هستیم. امروزه علوم زیستی پرسشهای بنیادینی راجع به ماهیت زندگی، ذهن و نگرش ما نسبت به انسان، پیش کشیده است. بنابراین بررسی ملزومات الهیاتی نظریه های جدید زیست شناسی دارای اهمیت اساسی می باشد. در دو فصل اول بعد ازطرح مساله، چیستی علم و چیستی دین از نگاه فلسفه علم و فلسفه دین و سپس سیر تاریخی رابطة علم و دین، در مغرب زمین مورد بررسی قرار می گیرد. در فصل دوم با توضیح مفصل دیدگاههای کلی در باب رابطة علم و دین در دنیای معاصر تصویر روشنی از این بحث ارائه می گردد. در فصل سوم نظرات پلانتینگا و در فصل چهارم نظرات باربور را مطرح می کنیم.پلانتینگا صعلم آگوستینی و باربور صالهیات طبیعت را پیشنهاد می کنند. پلانتینگا تکامل را قبول ندارد اما معتقد است نظریه تکامل الحادی نیست. به نظر او هر چند طبیعت گرایی مستلزم تکامل است اما پذیرش تکامل و طبیعت گرایی خود متناقض بوده و غیر عقلانی است. باربور از کاربرد مقولات فلسفی در الهیات دفاع کرده و فلسفه پویش را برای بیان پیام دیانت پیشنهاد می کند. اوتکامل را پذیرفته و طبیعت را همچون یک روند پویا ارزیابی می کند. در این رساله به نظرات باربور در بارة بنیاد فیزیکی حیات و ذهن نیز خواهیم پرداخت. خلاصه، جمع بندی و نتیجه گیری در فصل پنجم آمده است. بعد از مقایسة اراء پلانتینگا و باربور، می گوییم که هر دو معتقدندنظریه تکامل الحادی نیست و سپس به نظرات متکلمان مسلمان دربارة تکامل اشاره می کنیم.

علم جدید که اصطلاحا به علوم پس از قرن هفدهم میلادی و انقلاب علمی، اطلاق می شود یک نظام فکری شناختی است که هرچند امروزه پس از تحولات گسترده اوایل قرن بیستم در فیزیک رفت و آمد نظریه ها و گسترش بررسیهای فلسفی پیرامون آن جایگاه و ارزش معرفتی دستاوردهایش تغییر کرده است اما همچنان به مدد فناوری بر آمده از آن و ارتباط تنگاتنگش با زندگی مردم و نیز گسترش چشمگیر آموزش و پژوهش حول محور این علم یک رکن اساسی هستی شناسی و جهان بینی انسان معاصر محسوب می شود. هدف از این رساله بررسی اجمالی برخی ویژگیهای مهم این رویکرد علمی به طبیعت و به دنبال آن شناسایی نقاط ضعف و محدودیتهای آن به منظور شناخت ارزش و جایگاه معرفتی دستاوردهای آن است. البته باید توجه داشت که علم یک فعالیت انسانی است و نمی توان آن را مستقل از آراء و اقوال دانشمندان و نیز اثرات واقعی و عینی اش بر اندیشه انسانها در نظر گرفت و ما نیز در این رساله از همین علم سخن می گوییم. نقادی مجزای هر یک از ویژگیهای مهم علم جدید یعنی: کمیت گرایی نفی تبیینهای غایی، تجربه گرایی، تحویل گرایی و اکتفاء بشر به دانش تجری که با استفاده از مقایسه های تاریخی و جستجو در آرا و روشهای مهمترین چهره های موثر در تکوین علم جدید استخراج شده اند سبب جلوگیری از کلی گویی و انتساب معضلات غیرواقعی به علم و تکنولوژی جدید می شود علاوه بر آنکه به ما کمک می کند تا تأثیر نظریه ها را در جهان شناسی خود تحدید کنیم. بطور کلی حاصل این بررسی انتقادی شناسایی چند مشکل اساسی است: ارتقای روش متافیزیک و جهان بینی. دخالت مبانی غیر علمی و غیرتجربی در شکل گیری رویکرد علمی نوین. خلط توصیف و تبیین. ادعای واقع نمایی علیرغم وجود محدودیتها. خود بسندگی دانش نوین و اکتفاء بشر به علوم تجربی باعث عدم شکل گیری مباحثات جدی فلسفی پیرامون اهمیت ارزش و اولویتهای ... علوم جدید شده است در حالیکه به نظر می رسد این مباحثات و نیز دخالت دادن مفاهیم و آموزه های دینی برای جهت دهی و مدیریت فرایند پژوهش طبیعی ضروری باشد. در واقع جهان بینی دینی بطور غیرمستقیم می تواند در ساختار دانش طبیعی تغییراتی ایجاد کند. همچنان که جهان بینی مادی تا کنون علم تجربی را در قالب خاص کنونی اش عرضه کرده است

چکیده (فارسی): چکیده "معنای زندگی چیست؟"پرسش مبهمی است که یافتن پاسخ آن، آرزوی دیرینه ی انسان، از گذشته تا کنون بوده است. ذهن و ضمیر انسان ها از دیر باز با پرسش های بنیادینی از هستی مواجه بوده و هست. مجموعه ی سؤالاتی که بر محور وجود و بودن در این جهان متمرکز بوده اند، در اندیشه ی انسان امروز خود را در پرسش از معنای زندگی نشان می دهند. گرت تامسون، فیلسوف معاصر آمریکایی، یکی از کسانی است که سال ها به وجه فلسفی مسئله ی معنای زندگی پرداخته است. آراء اصلی او در این رابطه در کتاب در باب معنای زندگی آمده است. تامسون مجموعه پاسخ هایی که تاکنون به پرسش معنای زندگی داده شده است را به سه دسته تقسیم کرده است. مطابق طرح تامسون در بخش اول به ارتباط معنای زندگی با وجود خدا و غایتمندی جهان در بخش دوم به ارتباط معنای زندگی با ارزش های ابزاری و غیر ابزاری و در بخش سوم به ارتباط معنای زندگی و ارزش های ابرازگر پرداخته می شود. در این رساله با بهره گیری از کتاب در باب معنای زندگی تفسیری روشنگر از آراء تامسون ارائه و نسبت دیدگاه های او با دیگر دیدگاه ها درباره ی خدا، اخلاق و معنای زندگی سنجیده می شود. در این تفسیر، به ویژه در نتیجة رساله، پس از بازبینی نگرش تامسون به معنای زندگی، از منظری انتقادی و تا حدی مقایسه ای، استواری و اعتبار عقلانی این نگرش مورد بررسی قرار می گیرد

هدف از این نوشتار باز کاوی جایگاه حقیقی انسان و نقدی بر مهم ترین اندیشه در موردانسان شناسی - یعنی اومانیسم - و مؤلفه ها و مبانی آن است. و این نتیجه را در پی دارد که تفکر اومانیسم در حوزه های انسان شناسی، معرفت شناسی، هستی شناسی و جامعه شناسی قابل نقداست. با این اوصاف در طول حیات بشری،انسان شناسی و بازکاوی حقیقت آدمی از مهمترین دغدغه های اندیشمندان و دین پژوهان بوده است. صرفنظر از نگرش کلیسای قرون وسطی به این حقیقت، در عصر رنسانس شاهد بحرانی انسان شناسی هستیم که تمام عرصه های گردونه زندگی و ارتباطات اجتماعی جوامع بشری درگسترة وسیعی از مغرب زمین را در نوردید. این بحران که گفته می شود در مقابل جرم انگاری،خشونت طلبی، ثروت انبازی و دیگر عملکردهای ارباب کلیسای قرون وسطی و به تاراج رفتن کرامت و ارجمندی آدمی و گناه کارانگاری او پدید آمد، صاومانیسم نام گرفت، که در مسیربازیافتن کرامت و شأن و منزلت آدمی در دعاوی خویش، راه افراط را پیموده، و انسان را هسته مرکزی و خدایگان هستی می انگارد؛ به گونه ای که همه موجودات عالم، در گرداگرد و کمانه های او قرار گرفته اند، اومانیستها با تأکید بر خودمختاری و خودرهبری انسان و تأکید بر توان والای خرد بشری در رفع نیازهای انسان، بر این باورند که آدمی، خود می تواند تمامی نیازها وخواسته های بشری را پاسخ گوید. و از این روی انسان با برخورداری از عقلی توانا می تواندتمامی قوانین و قراردادهای اجتماعی را بیافریند و خود، معیارهای اخلاقی را تدوین نماید، تاجائی که، اومانیستهای امروزی، الگوهای فرابشری که در بعضی دیدگاهها آنها را خدایان ملکوتی و یا خدایان فناپذیر می دانند، از حیات دنیوی خویش به کنار نهاد. و جائی برای امور اسمانی وماورای طبیعت در زندگی خویش قرار ندارد، از این روی بود که از همان آغاز، این ایده مورد نقد و بررسی اندیشمندان دینی و غیر دینی بسیاری قرار گرفت و هر یک از اندیشمندان به گونه ای به نقد آرا و مؤلفه های این بحران انسان شناسی پرداختند، که در این نوشتار با تکیه بر آرای علامه طباطبائی و شهید مطهری به رسالت نقد این بحران پرداخته می شود