جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫جاهليت در اصطلاح به دوراني اطلاق مي‌گردد که پيامبر گرامي اسلام( به رسالت مبعوث نشده بود، و مردم در شرک و بت‌پرستي و خرافه به‌سر مي‌بردند. منشأ جاهليت عدم آگاهي نسبت به معارفي است که لازمه حرکت تکاملي انسان است. اين شناخت هرچه کامل‌تر و عميق‌تر باشد تطابق انديشه، ملکات و افعال انسان با معيارهاي الهي بيشتر خواهد بود. با تأمل در مفاهيمي که قرآن براي جاهليت به‌کار برده، مي‌توان دريافت که مردم جاهل در سه حوزه اعتقادات، رفتار و اخلاق مبتلا به کاستي و فساد بوده‌اند. کفر، انکار خداوند، شرک، بت‌پرستي در قالب‌هاي گوناگون از جمله عقايد خرافي، جنگ و خونريزي، تعصبات نظام قبيله‌اي، عدم توجه به جايگاه زن، و تن دادن به انواع ازدواج و طلاق از مصاديق رفتاري فرهنگ جاهلي است. تکبر و تفاخر در ابعاد فردي و اجتماعي، معاقره و عدم استيذان در ورود به خانه‌هاي يکديگر، پسرخواندگي و شوم‌نگري به دختران نيز حاکي از عدم پايبندي به اخلاق، و انحطاط فکري و رفتاري آنان است. در چنين فضايي، قرآن به‌عنوان کتاب هدايت بشر با دو شيوه علمي و عملي به مبارزه با فرهنگ جاهلي برخاست، و با دعوت به علم، استفاده از منطق و استدلال، و اجتناب از تقليد کورکورانه، به مبارزه پرداخت. از آن‌جايي که فطرت انسان مبتني بر حق‌گرايي، خداجويي و کمال‌گرايي است، قرآن با ارجاع به فطرت و وجدان، زمينه را براي پذيرش حق در آنان به‌وجود آورد، و با استفاده از پاداش و کيفر سعي در شکوفايي استعدادها و جلوگيري از گمراهي‌ها داشت. از سوي ديگر با ارايه الگوهاي عيني و عملي مثبت و منفي، به هدايت مردم پرداخت، و با تکرار آيات، مفاهيم را در ذهن آنان تلقين و نهادينه کرد. سيره پيامبر اکرم (ص) از جمله الگوهاي عملي است که با اخلاق حسنه و صبر و استقامت در تبليغ دين، مردم را از فرهنگ جاهلي به فرهنگ قرآني سوق مي‌داد.

موضوع اصلی کتاب، خداشناسی فطری است در معنایی که در قرآن و کلمات معصومین مطرح شده است. بدین سان، در این نوشتار به مسئله فطری بودن گرایش به خدا ـ از نظر ارتباطی که با فطری بودن خداشناسی دارد ـ توجه گردیده است. در فصل نخست، معانی لغوی و اصطلاحی فطرت، تاریخچه بحث و فطری بودن گرایش به خدا از دیدگاه‌های مختلف بررسی می‌شود. فصل دوم به بررسی راه‌های شناخت خدا و دیدگاه‌های مختلف درباره خداشناسی فطری اختصاص دارد. در فصل سوم، آیات و احادیث و کلمات معصومین درباره فطرت خداشناسی آورده شده و در فصل چهارم ادله‌ای که از طریق امور فطری برای شناخت و اثبات خدا مطرح شده بررسی می‌شود.

معناشناسی از جمله علومی است که به شناخت دقیق واژگان و کشف معانی نهفته ی آن ها در متون مختلف می پردازد این دانش در اواسط قرن 19 پا به عرصه گذاشت ظاهراً ماکس مولر و میشل بریال از جمله واضعانِ این دانش بودند معناشناسی هر واژه ای با در نظر گرفتن روابط مفهومی میان واژگان آن متن به دست می آید فرهنگ لغت ها فقط بخش جزئی و منفکی از معنی واژگان را در اختیار پژوهشگران قرار می دهند در نتیجه برای بررسی معنای دقیق واژه مورد نظر (مثلاً ضرب) در قرآن کریم و روابط معناشناختی آن و تبیین جایگاه آن در آیات مختلف به این پژوهش روی آوردیم پژوهش حاضر درصدد است از طریق شناسایی کاربرد تاریخی و توصیفی واژه ضَرَبَ، تطور و توسعه معنایی این واژه را پیش از اسلام و پس از آن تعقیب کند تا به درک هر چه بهتر مفهوم آن نائل آید لذا با اهتمام به کاربردهای «ضَرب» با توجه به بافت آیه، سیاق آیات قبل از آیه ی مورد نظر و فضای آیاتی که بعد از آن آیه قرار می گیرند و سایر عناصر تشکیل دهنده همچون واژگان متقاربه المعنی ، وجوه آن را مشخص کند که نهایتاً به کشف اصول کلی حاکم بر معانی آیات نه تنها مراد ظاهری آیات، با روش توصیفی – تحلیلی دست یابد. واژه ضرب یکی از واژه های قرآنی است که 57 بار به آن اشاره شده است درک معانی مختلف آن منوط به بافتی است که در آن لحاظ شده است. حاصل بررسی و تحلیل معناشناسی در این پژوهش نشان داد که سیر معنایی این واژه با توجه به بافت معنایی آیاتِ قرآن، معانی متعددی چون زدن، سفرکردن (به قصد تجارت یا جهاد و جنگ)، پایکوبی، رویگردانی، مَثَل زدن برای بیان و توصیف و... دارد همچنین همه روابط معنایی بررسی شدند از جمله رابطه ترادف این واژه با کلماتی مانند وکز، اقتتال و ... و همنشینی آن با ترکیب ضرب...مثلاً یا ضرب فی الأرض و سایر روابط نیز مورد بررسی قرار گرفت که همه این ها تأثیر شگرفی در مشخص کردن معنای آیات داشت.

---