جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

انتظار می رود که ضوابط اخلاق پژوهش، مانند پرهیز از سرقت علمی، سوگیری در تحلیل، و دستکاری داده ها یا نتایج، در کتاب های روش تحقیق آموزش داده شود. پرسش اصلی این تحقیق آن است که آیا به این انتظار پاسخ داده شده است؟ نگارنده کتاب های روش تحقیق را که به زبان فارسی تالیف شده اند، بررسی کرد و آنها را در پنج گروه گنجاند. برخی از این آثار اساسا فرآیند تحقیق را امری فنی دانسته، از طرح اخلاق پژوهش دوری کرده اند. شماری دیگر نیز اخلاق پژوهش را تنها به مثابه صفات شخصی پژوهشگر دانسته، از پیش کشیدن مسائلی که پژوهشگر در فرآیند تحقیق با آنها مواجه می شود، غفلت یا خودداری کرده اند. پیشنهاد اساسی نویسنده، پس از تحلیل این آثار، آن است که در کتاب های روش تحقیق، فصلی مشخص به اخلاق پژوهش اختصاص داده شود و در آنها طی پنج محور مسائل اخلاق پژوهش مورد بحث قرار گیرد.

گرایش های دینی در مثنوی چندان گسترده نیست که بتوان مولوی را به مثابه دانشمندی دینی فرض کرد که در مثنوی خود به شرح و تفسیر آیات و روایات پراخته است، اما گسترده معلومات مولوی شامل مسایل فقهی هم می شود.یکی از مباحثی که مورد توجه ایشان واقع شده، بحث نماز است. ضرورت عبادت و نماز و مقدمات و شرایط قبولی و کمال و ارکان و واجبات و برخی اسرار نماز و نماز جماعت و نماز جمعه و برخی احکام دیگر فقهی نماز، که مبتنی بر شریعت می باشد، در این مقاله از دیدگاه مولانا مورد بررسی، و استنادات قرآنی و روایی آن ها مورد اشاره واقع شده است.

مدح در اصطلاح ادب فارسی عبارت است از صفت های خوب کسی را بویژه در شعر بیان کردن و یا صفت های خوب به او نسبت دادن. (ح- م- د) و (م- د- ح) لغه قلب یکدیگرند، و اگرچه هدف یکسان دارند اما در کاربرد آن ها فرق بسیار وجود دارد. حمد، مخصوص ذات الهی ولی مدح شامل همه انسان ها می شود «فرق میان حمد و مدح از چند جهت است: 1- مدح، هم برای ذوی العقول و موجودات جاندار می تواند باشد و هم مورد موجودات غیر ذوی العقول و غیر زنده، لیکن حمد فقط در مورد موجود زنده است. 2- مدح، گاه پیش از احسان است و گاه هم بعد از احسان، لیکن حمد همیشه پس از احسان است. 3- مدح، گاه مذموم است و ناپسند و آن را نهی کرده اند، در صورتی که در مورد حمد چنین نیست و بطور مطلق و کلی، حمد را ستوده اند.» (عسکری، 1363: ص 125) مدیحه های فراوانی در ادبیات عرب و فارسی و دیگر زبان ها می توان یافت که پاره ای از آن ها مدایح ناب و خالص هستند و بسیاری دیگر به خاطر چاپلوسی و چشم داشت انعام سروده شده اند.شعرای دوره جاهلیت، به دلیل زندگی قبیله ای، بزرگان قبیله را مورد مدح قرار داده اند و با ظهور اسلام، فضایل معنوی (به خصوص مدح مقام بلند پیامبر اکرم (ص)) به مدایح راه یافته است. در ادبیات فارسی نیز بعد از اسلام به تبعیت از شعر عرب، مدح ناب و غیرناب آغاز شده است. پاره ای از شاعران در قصاید خود علاوه بر مدح پیامبر به معراج ایشان نیز اشاره کرده اند. در این مقاله به شرح کلی مدح و بررسی اشعار برخی شخصیت های دینی و چهار شاعر از میان شعرای عرب صدر اسلام و دو شاعر معروف فارسی زبان سبک آذربایجانی پرداخته شده است.

انسانها از حیث دارا بودن ثواب و گناه به سه دسته تقسیم می‌شوند: 1- کسانی‌که ثواب آنها بیشتر است، 2- کسانی‌که گناهشان زیادتر است، 2- گروهی که مقدار گناه و ثوابشان برابر است.روان آنها بعد از مرگ به ترتیب به بهشت، دوزخ و همبستگان رود و تا برپایی رستاخیز در آن جا باقی می‌ماند.جایگاه بهشت در آسمان است و دارای چند طبقه است.وجه مشترک تمام طبقات روشنایی آنهاست و بهشتیان وارد طبقه‌ای می‌شوند که در خور مقدار نیکی آنهاست.دوزخ در درون زمین واقع شده است و بسیار تاریک و بدبو و وحشتناک است و انواع موجودات موذی به آزار دوزخیان می‌پردازند.همستگان بین زمین و آسمان قرار دارد و در آن جانه پاداش بهشت است و نه عذاب دوزخ، بلکه سرما و گرماست که موجب آزار می‌شود. پس از رستاخیز و زنده‌شدن مردگان، روانها از مکانهای مذکور خارج می‌شوند و در جسم حلول می‌کنند تا به اعمال آنها رسیدگی شود و سپس به مدّت سه روز پاداش و جزا می‌بینند، سرانجام تمام گناهکاران کاملاً پاک می‌گردند و در پایان همه وارد بهشت ابدی می‌گردند که بدون طبقه است و دارای باغ و بوستان و انواع خوشیها و لذتهاست که با این عقل درک نیست.

تمام گزاره های قرآن کریم دارای مفهومی هدف دار هستند. این گزاره ها در موضوع های مختلف، دارای نظم هستند و با یک دیگر ارتباط دارند؛ به گونه ای که می توانند علاوه بر رسیدن به اهداف خود، طرحی جامع را برای گرایش روحی به اهل بیت (ع) با هم پوشانی، پی ریزی کنند. آشکار و بدیهی بودن آینده برای خداوند ارائه طرحی جامع در قرآن کریم با هدف گرایش به اهل بیت (ع) را تقویت می کند. الگوی راهبردی طراحی شده برخی آیات، منظومه وار اما به صورت تلویحی و غیر صریح، به چینش اعداد و ارقام اسم ها و چینش مفهومی و لفظی گزارش ها و مقایسه کردن آنها می پردازد. در قسمتی از این الگوی راهبردی هماهنگ و ضمنی آیات، هرمی را در چهار طبقه از صفات پیامبران و اسماء حسنای الهی می بینیم. پیامبر اکرم (ص) و به تبع آن اهل بیت (ع) با اختصاص برخی صفات و اسمای حسنای الهی از جمله «رحمت» و «رحیمیت»، نسبت به سایر پیامبران الهی در جایگاهی ویژه در راس این هرم قرار می گیرند. با توجه به این نکات، این پژوهش در مقام پاسخ به این سوال است که: قرآن کریم به وسیله الگوی منظم ساختاری خود، چگونه راهبردی را برای ایجاد گرایش به پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت (ع) به کار می گیرد؟

خلقت خداگونه انسان برای اولین بار در آموزه های تورات آمده است. بر طبق آنچه سفر پیدایش بیان می کند خداوند انسان را به صورت خود آفریده است؛ مساله ای که در متون خاص مسیحیان نیز مورد اشاره قرار گرفته است. نکته حائز اهمیت در دیدگاه عهدین نسبت به این مساله این است که میان خلقت آدمی بر صورت الهی و سروری و تسلط او بر سایر موجودات عالم رابطه مستقیمی وجود دارد. این آموزه در متون اسلامی اعم از شیعه و سنی نیز آمده است به نحوی که احادیثی همچون «ان الله خلق آدم علی صورته» از فراوانی قابل توجهی در متون روایی برخوردارند. در اینجا مساله اصلی این است که آیا این آموزه در متون اسلامی بر گرفته از عهدین است. به عبارت دیگر، آیا این حدیث برساخته جاعلان است، و آنها این حدیث را از متون یهودی - مسیحی گرفته و وارد متون حدیثی کرده اند؟ یا ریشه در حوزه وسیع تفکرات و تعالیم اسلامی دارد. این مقاله در آغاز، نگاهی به آنچه در متون یهودی و مسیحی در این باره آمده است، انداخته و سپس وضعیت سندی و دلالی این حدیث را از دیدگاه دانشمندان مسلمان مورد بررسی قرار داده است، و سپس با سیری در اندیشه عارفان مسلمان که این حدیث را در تبیین یکی از مهمترین نظریات خود یعنی نظریه انسان کامل به کار گرفته اند، به این نتیجه رسیده است صرف اشتراک آموزه ای میان ادیان مختلف مقوم انگاره اقتباسی بودن آن آموزه نیست، و مساله آفرینش انسان بر صورت الهی یکی از عمیق ترین آموزه هایی است که در ادیان ابراهیمی مطرح شده است بدون آنکه ادیان پسین از پیشین وام گیری داشته باشند.

یکی از بحث های مهم در عرفان، انسان کامل و ویژگی های اوست. سنایی به عنوان اولین شاعر عرفانی، اولین کسی نیز هست که این مساله را وارد شعر فارسی کرده و آن را مورد بحث و فحص قرار داده است لذا بررسی نظر او در این باب بسیار حائز اهمیت است. سنایی به انسان کامل از دو زاویه نگریسته است: از دیدگاه فلسفی یا به تعبیری ابن عربی وار و از دیدگاه اخلاقی. اما دیدگاه اخلاقی در نظریه سنایی بیشتر مورد تاکید قرار گرفته است. سنایی در دیوان خود ابتدا ویژگی هایی را برای انسان کامل برمی شمارد سپس به این دلیل که آنها دست یافتنی نیستند به رعایت حداقل اخلاق بسنده می کند و انسان کامل را کسی می داند که سه ویژگی داشته باشد: 1- پرهیز از رذائل 2- آراستگی به فضائل 3-عمل گرایی

دین اسلام دینی سیاسی است و فقه، یعنی علم مناسک و احکام آن نیز ناگزیر وجه سیاسی دارد، در نتیجه، منظومه احکام اسلامی (فقه) به گونه ای چینش شده اند که تحقق کامل آن ها جز در قالب تاسیس حکومت اسلامی مدینه میسر نمی شد اما به رغم وضوح در تعامل دو حوزه فقه و سیاست در عصر پیامبر (ص) تعامل این دو امروزه بر ما چندان روشن نیست (سوال) البته نباید فراموش کرد که فهم رابطه فقه و سیاست تنها در نگرش منظومه ای به احکام اسلامی، دست یافتنی است. (فرضیه) این امر روشن است که پاسخ به سوال پیش گفته ما را در دستیابی به ابزارها، خصایص، اهداف، نیات و ... در گذر از «جامعه قبیله محور» حجاز به «جامعه ولی محور» مدینه رهنمون می شود. (هدف) در پژوهش حاضر تلاش می شود فقه سیاسی اسلامی در نخستین دوره خود یعنی عصر پیامبر (ص) از زاویه قدرت زایی اش در حوزه سیاست، بازبینی گردد. (روش) از نتایج مقاله می توان به این نکته اشاره کرد که با درک پسینی نمی توان به تعامل فقه و سیاست در عصر پیامبر(ص) دست یافت اما راه برای اجرای فقه سیاسی در حکومت اسلامی در دوران معاصر با درک پیشینی رابطه فقه و سیاست میسر است. (یافته)

این پژوهش کوشیده است با روش توصیفی و تحلیلی و به مدد قرآن به عنوان نخستین و مهم ترین منبع و آنگاه تفاسیر برتر و منابع دسته اول و مهم در این حوزه به بررسی و تبیین دیدگاه قرآن درباره اهداف بیداری اسلامی بپردازد. نتیجه پژوهش دستیابی به یک هدف غایی، یعنی قرب الهی و انسان کامل شدن و چهار هدف میانی (واسطه ای) شامل استقلال سیاسی و رفع استعمار، تحقق دولت اسلامی، ثبات و بقای نظام اسلامی و ایجاد نظام عادلانه اسلامی است که امت مسلمان باید آنها را تحقق بخشد و آثار شرک در تمام این جنبه ها را بزداید و روح توحیدجویی و قرب به خدا را در تمام ارکان سیاسی و کارگزاران نظام، قانونمند و اجرایی سازد.