جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تاریخ مغرب اسلامی تا پایان دولت موحدین، با تحولات سیاسی گسترده‌ای روبرو شد. یکی از مهم ترین عوامل تحولات سیاسی، استفاده از گفتمان مهدویت توسط برخی از رهبران بود. بر اساس تحقیقات به عمل آمده در این رساله با استفاده از منابع تاریخی سه جریان گفتمان مهدویت خوارج، شیعه و اهل سنت در مغرب شناسایی شد.بربرها که از دیرباز با اندیشه منجی گرایانه آشنا شده بودند، با تبلیغات رهبران خوارج صفری مذهب برغواطه، شیعیان ادریسی و فاطمی و دولت اهل سنت موحدین و... به عنوان مدعیان مهدویت روبرو شدند. نتایج حاصل از پژوهش حاضر برای پاسخ به سوال اصلی این پژوهش که بررسی تاثیر گفتمان مهدویت بر تحولات سیاسی مغرب است، به کمک روش تحلیل گفتمان ارنستو لکلوئو و شنتال موف نشان می دهد که مدعیان مهدویت در این دوره زمانی در مغرب، با ایجاد روابط ستیزآمیز و عمل مفصل بندی دال‌های شناوری چون جهاد، نجات بخشی، عدالت گستری، توحید، امر به معروف و نهی از منکر، تمسک به نسب علوی و... حول نقطه کانونی «مهدی»، گفتمان خود را شکل دادند.رهبران این گفتمان‌ها به کمک شخصیت‌های مهم سیاسی، با در دسترس قرار گرفتن، به کسب اعتبار و طرد گفتمان‌های سیاسی دیگر پرداخته و گفتمان خویش را برجسته ساختند. عاملین این گفتمان‌ها با تکیه بر ساده اندیشی و نارضایتی قبایل از شرایط سیاسی و اجتماعی، ادعای پیدا شدن علائم آخرالزمانی، بشارت برپایی عدالت، تحریف احادیث و روایات، نمادسازی و تکیه بر شخصیت کاریزماتیک برخی از رهبران، ضمن کسب هژمونی گفتمان خود، به قدرت و مشروعیت سیاسی دست یافتند و موجب تحولات سیاسی در مغرب شدند.با وجود این، استفاده از گفتمان مهدویت در مغرب به دلیل عدم تحقق شعارهای موعودگرایانه و تحریف مهدویت، نتوانست برای مدت طولانی به پایایی قدرت و مشروعیت سیاسی این دولت‌ها کمک کند. هر چند تمسک به گفتمان مهدویت جهت کسب قدرت هیچ گاه در مغرب اسلامی به پایان نرسید

حقانیت امیرمومنان و شیوه‌ی رفتاری ایشان پس از پیامبر با خلفائی که حق خلافت را غصب کرده بودند این شبهه را پدید می آورد که چرا علی × در پی احقاق حق خود برنیامد. و چگونه به خلافت خلفاء تن در داد و حتی با آنان همکاری کرد. در پژوهش حاضر با گردآوری سخنان امیرمومنان و بررسی موقعیت تاریخی عصر پس از پیامبر|، موانعی شناسایی شده است که وجود آن‌ها مانع احقاق حق علی × شد و امیرمومنان بهترین روش را در رویارویی با خلفاء برگزید به گونه‌ای که همان مردم پس از25 سال با اصرار خلافت را به علی × بازگرداندند. موانع سیاسی استخراج شده که پیش روی امیرمومنان قرار گرفته‌اند عبارتند از:کینه جویی عرب، اعتقاد به جمع ناپذیری نبوت و خلافت در یک خاندان، دشمنی قریش، قبیله گرایی، حزب گرایی، سرعت عمل گردانندگان سقیفه و موانع فرهنگی: فرهنگ شیخوخیت، فرهنگ جاهلی، احساس خود باختگی و موانع اجتماعی: شبهه افکنی سردمداران سقیفه، ناپایداری مردم، اختلاف و فروپاشی مسلمانان، روحیه‌ی متزلزل دینی، نداشتن پایگاه اجتماعی همگی مانع از احقاق حق سریع شدند. در این مدت امیرمومنان به اصول ویژه‌ای مانند: اصل وحدت، اصل صبر و استقامت، اصل عدم انظلام و اصل اعتدال پای بند بود و برای رسیدن به حقانیت خویش از روش‌های گفتاری مانند: معرفی شخصیت حقوقی خویش، استدلال و احتجاج، دعوت خصوصی از مردم، اعتراضات علنی، رویارویی ویژه با توطئه سقیفه بهره‌مند شد و در رفتار نیز به این روش‌ها: همکاری با خلفاء، مشاوره دادن به خلفاء، و انتقاد از خلفاء دست یازید.و سرانجام دستاورد علی× از این رویارویی پذیرش حقانیت از سوی همه‌ی مردم با اصرار بود.

زندگی ائمه به یک بعد خلاصه نمی‌شود بلکه دارای ابعاد گوناگون است که یکی از آنها شأن رهبری سیاسی جامعه می‌باشد، ائمه علاوه بر شأن رهبری دینی شأن رهبری سیاسی را نیز دارا می‌باشند. با این وصف، باعتقاد ما که حق حاکمیت از آن ائمه می‌باشند و آنها باید اداره‌ جامعه را به عهده می‌گرفتند، اما در عمل چنین نشدو امامان معصوم یکی پس از دیگری از این حق محروم شدند. بنی‌امیه یکی از طایفه‌های مطرح در زمان علی و امام مجتبی و امام حسین نقش عمده‌ای در محروم کردن ائمه از این حق داشت، بطوریکه بعد از مدتی خلافت را از آن خود کردند و در رأس آن جای گرفتند. این قضیه تا حدودی ریشه تاریخی داشت، گرچه ممکن است تمام‌العله نباشد اما علت عمده به حساب می‌آید. علی و امام حسن و حسین از خاندان بنی‌هاشم . معاویه بن‌ابی‌سفیان و یزیدبن‌معاویه از خاندان بنی‌امیه می‌باشد و این دو خاندان از سالهای دور باهم نزاع و کشمکش داشتند، این نزاع با بعثت پیامبر اسلام به اوج خود رسید و بنی‌امیه تا آخرین مرحله به مبارزه‌ خود ادامه دادند. گرچه آنها در اثر شرایطی که در فتح مکه پیش آمد ظاهرا اسلام آوردند ولی در واقع مسلمان نشدند با این همه، بنی‌امیه مورد حمایت خلفا قرار گرفتند.و یکی پس از دیگری به قدرت رسیدند، به نحوی که شام به عنوان مقر اصلی و دائمی آنها درآمد، لذا وقتی علی خواست معاویه را عزل کند او از این خواسته سرباز زد، با اینکه معاویه از طرف علی معزول بود اما او هرگز شام را تسلیم نکرد، سرانجام علی به شهادت رسید.این‌بار که معاویه خود را در موقعیت برتری می‌دید، امام حسن را به عنوان خلیفه مسلمین مورد تهدید قرار داد، امام با اینکه در موحله نخست می‌خواست با معاویه بجنگد اما در اثر سستی یاران خود مجبور شد که با معاویه صلح کند. موضع امام حسین در برابر معاویه همان موضع برادرش امام حسن بود اما بعد از معاویه با یزید که خواهان بیعت بود بیعت نکرد و بر اساس وظیفه، با شکوه‌ترین انقلاب را در تاریخ بشریت رقم زد. با اینکه حق حاکمیت از آن ائمه بود و خود را ذی‌حق می‌دانستند، خلفا را هرگز به رسمیت نشناختند و براساس وظیفه، طبق مصالح اسلام و مسلمانان با انان برخورد کردند. در این رساله به بررسی مواضع ائمه در برابر حاکمان اموی (سفیانیان)پرداخته شده است.

در رویکرد به مناسبات میان اشخاص در تاریخ اسلام چنین دریافت می شود که جنبه ای از آن، مخالفت ورزی با امیرالمومنین (ع) در ابتدای حکومت نوپای آن حضرت بوده است.و این مخالفت با حکومت وی که ریشه در گذشته دارد، در زمان حکومت امام به گونه های مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بروز یافت. در زمان پیامبر اسلام (ص) بر خلوت گزیدن پیامبر گرامی اسلام (ص) و نیز برگشوده ماندن در خانه ای علی بر مسجد پیامبر (ص) رشک ورزی در قالب اعتراض بر رسول گرامی اسلام نمایان شد. پس از رحلت غم بار پیامبر گرامی اسلام عده در ثقیفه تجمع کردند و به مخالفت با امام (ع) برخاسته و جایگاهی را که برازنده او بود، تصرف کردند. و امام 25 سال خانه نشین شد. پس از گذشت سالها، هنگامی که جامعه ای مسلمین از الگوی جامعی که رسول گرامی اسلام (ص) برای آنان بنا نهاده بود، فاصله گرفته بود، با این همه، مردم به امام (ع) رو آوردند و برای سپردن رهبری، به ایشان پای فشاری کردند. اما این برهه ای از زمان پایان مخالت ها با امام (ع) نبود، بلکه مخالفت ها با او ابعاد گسترده تر و شدت بیشتری یافت حسدورزان و دنیاطلبان که تاب تحمل عدالت نداشتند، کور دلان و متحجران که درک پیروی از سیاست های حکیمانه امام (ع) برای شان دشوار بود، به مخالفت با امام (ع) برخاستند و مشکلات و موانع فراوانی در برابر او به وجود آوردند. که آشکارترین شکل آن جنگهای بود که به بهانه های واهی علیه دستگاه خلافت آن حضرت به وجود آوردند. مخالفان امام (ع) در این جنگها علیه آن حضرت و حکومتش از شیوه های گوناگون چون شایعه پراکنی و توطئه چینی و...استفاده کردند. اما برخورد امام (ع) با مخالفان واکنش طبیعی در برابر رفتار نامناسب آنان نبود بلکه عملکرد وی در برابر مخالفان همیشه تابع مصالح اسلام و حفظ اصول آن بود و همواره مصالح شخصی خود را فدای مصالح اسلامی می کرد. امام (ع) در برابر اهانت و رفتارهای آنان تا آنجا که اصول اسلام مورد تهدید قرار نمی گرفت شکیبایی می ورزید و جز به هنگام رویارویی براندازانه برخورد جدی نمی کرد که آن هم بعد از اتمام حجت بود.

چکیده ندارد.

از جمله موضوعات قابل پژوهش ودر خور اهمیت در تاریخ اسلام ، مقابله ومواجهه فکری ،کلامی وروانی مخالفین با اسلام است . واژه جنگ نرم یا عملیات روانی و ذهنی، پیشینه قبل از اسلام ،در سرزمین عربستان دارد . وبهره گیری از این نوع عملیات معطوف به دشمنان یا مخالفان نیست بلکه بعنوان یک روش وسبک برای تحمیل اراده واندیشه خود بر دیگران نیز مورد استفاده قرار گرفته است . این شیوه به مرور ایام ابعاد وسیعتری پیدا کرد و امروزه ،در فضای فیزیکی وسایبری در اقصی نقاط دنیا بکار می رود .و اثر بخشی آن از جنگ سخت نیز بیشتر شده است .با ظهور اسلام در عربستان بهره گیری یهودیان و دشمنان اسلام از این روش برای منقاد نمودن مردم ومتو قف کردن رسالت رسول الله (ص) به اطناب استفاده شده است . همسویی ذهنی یهودیان با مشرکان ، وتاثیر پذیری امویان از افکار یهودیان، برای مقابله با ائمه (ع) وشیعیان، نمونه بارز این مقابله است .در این پژوهش قصد براین است که جنگ نرم یهودیان با اسلام از آغاز تا پایان عصر امویان مورد بررسی قرار گیرد و مولفه های این جنگ شناسایی وتحلیل شود .یافته های تحقیق نشان می دهد که دشمنان اسلام بویژه یهودیان علی رغم تلاش بایسته ومستمر برای تغییر اذهان و افکار مردم وایجاد انحراف در مبانی اسلام وسنت رسول الله (ص) نتوانستند به اهداف خود برسند . اما توان بهره گیری از جنگ نرم نیز در بین یهودیان علیه مخالفین خود پیامبر (ص) بالاست و توانست اختلافات عمیق فکری در بین مسلمانان خصوصا ً پس از رحلت نبی مکرم اسلام صلی الله علیه وآله بوجود آورد .

حضرت ابی طالب عموی پیامبر(ص) و پدر امام علی(ع) است که نقش موثری در دفاع از دعوت پیامبر و گسترش اسلام داشته است؛ اما گروهی سعی در تضعیف شخصیت وی و مشرک بودن او دارند. نویسنده در این نوشتار به دفاع از شخصیت ابوطالب( و اسلام و ایمان و عقیده راسخ ایشان به پیامبر اسلام(ص) پرداخته و برخی از شبهات و تردیدها در شخصیت ایشان را مطرح و پاسخ داده است؛ از جمله وی برخی از مطالب انحرافی بعضی از علمای اهل سنت در مورد شخصیت ابوطالب و مشرک خواندن ایشان را مغرضانه و غیر عالمانه می‌داند. این پژوهش در پنج فصل به تبیین ابعاد شخصیت و ایمان و اعتقادات ایشان و احترام ویژه پیامبر اسلام(ص) به وی پرداخته است. شناخت موقعیت جغرافیایی و اوضاع فرهنگی، اجتماعی و اخلاقی و فکری شبه جزیره عربستان در ابتدای اسلام از لوازم شناخت شخصیت ابوطالب است که در فصل اول به آن پرداخته شده و در ادامه آن، نقش بنی‌هاشم در تنظیم مسایل اجتماعی و فرهنگی اعراب آن زمان تبیین گردیده است. در فصل دوم، نویسنده به معرفی سیره و شخصیت ابوطالب و نقش ممتاز وی در میان قریش و نفوذ اجتماعی و شخصیت وی در میان اعراب آن زمان پرداخته است. به اعتقاد وی، ابوطالب و اجداد وی به دین ابراهیم( (دین حنیف) ایمان داشتند، از این روی سعی کرده موحد بودن ابوطالب و اجداد او را قبل از بعثت پیامبر اکرم( و ایمان کامل او را پس از بعثت به پیامبر اسلام(ص) اثبات کند. در فصل سوم نیز با اشاره به برخی از عملکردها و گفتارهای ابوطالب در طول حیات خویش، ایمان راسخ او به تمام تعالیمی که پیامبر اکرم( از سوی خداوند آورده بود اشاره کرده و از شخصیت ایمانی ایشان دفاع می‌کند. در این راستا برای تأیید دیدگاه خود، آرای علمای شیعه و اهل سنت را در خصوص شخصیت ابوطالب نقل می‌نماید. فصل پنجم به بیان شواهدی برای تأیید ایمان ابوطالب اختصاص می‌یابد؛ از جمله احترام خاص پیامبر اسلام(ص) به ابوطالب و شرکت در تشییع جنازه ایشان، کفن و دفن وی، دعا کردن در حق وی و وجود برخی از اشعار و سخنان علمای بزرگ اسلامی در حق وی. نویسنده در پایان با عنایت به این شواهد، می‌کوشد شبهات و خرافاتی که در مورد عدم ایمان ابوطالب و ارائه تصویری منفی از شخصیت ایشان مطرح شده پاسخ دهد.

این رساله به چگونگی سیرهء رسول خدا(ص) و ائمه اطهار در برخورد با جوانان می‌پردازد .از همان ابتدای دعوت الهی رسول خدا (ص)، جوانان توانستند جایگاه ویژه ای در این دعوت به دست اورند . رسول خدا(ص) در پی اعلام آمادگی نوجوانی چون علی (ع ) وی را به عنوان وصی خویش معرفی می‌کند . جعفر بن ابیطالب را در عین جوانی سالار مهاجران حبشه قرار می‌دهد .زید بن حارثه را همراه خود به طائف می‌برد تا انها را به اسلام دعوت کند .مصعب بن عمیر را به عنوان مبلغ خود به مدینه می‌فرستد . رسول خدا(ص) از نیروی جوان در جنگها بسیار استفاده نمود . علی بن ابیطالب ، زید بن حارثه ، سعد بن ابی وقاص ،طلحه بن عبیدالله ، زبیربن عوام و بسیاری از جوانان در نبردهای رسول خدا(ص) با مشرکین نقش به سزایی بازی کردند .عنصر جوان کارائی خود را در اموری همچون خبر یابی ، پرچمداریونبردهای تن به تن به اثبات می‌رساند . با این وجود رسول خدا(ص) حتی در اموری که به نظر می‌رسید در حیطه کاری با تجربه ها باشد از جوانان استفاده می‌نماید .زید بن ثابت نوجوان را کاتب و مترجم خود قرار می‌دهد . علی (ع ) و معاذبن جبل را جهت قضاوت به یمن می‌فرستد . عثمان بن ابی العاص ثقفی ، جوانترین فرستادگان ثقیف را به امامت جماعت ایشان می‌گمارد .اسامه بن زید را با وجود شیوخ انصار و مهاجران امیر لشکر می‌گرداند . در ادامه نیز نحوه ی رفتار رسول خدا(ص) وائمه اطهار با جوانان در اموری همچون ازدواج ، اموزش عقاید ، اصلاح رفتاری و غیره مورد بررسی قرار می‌گیرد .

بی‏شک وجود اختلاف در جوامع بشری واقعیتی غیر قابل انکار است. این اختلاف‏ها می‏توانند بستر مناسبی را برای پدید آمدن تنش، در جامعه فراهم آورند. بروز تنش نیز می‏تواند بر حرکت جامعه به سوی اهداف آن، تأثیر منفی داشته باشد. اگر تعارض و تنش در جامعه مدیریت نشود چه بسا پیامدهای آن بحران را در پی دارد و گاه این امر می‏تواند بنیان‏های جامعه را متزلزل نماید. امروزه علم مدیریت با پرداختن به این امور راه‏کارهایی برای مقابله با تعارض و اختلاف اندیشیده است. اما محدوده این بررسی‏ها محدود به سازمان‏ها می‏شود. از سویی مدیریت تعارض مطرح شده، حاصل پژوهش در جوامع غربی و برآمده از اندیشه‏های آنان است. از راه‏های اسلامی‏سازی و بومی‏سازی علوم انسانی در این زمینه، بهره بردن از سرگذشت جامعه نبوی به رهبری والاترین گوهر انسانی، است. بازخوانی تاریخ و حوادث آن جامعه، الگویی عملی در اختیار ما می‏نهد که با بازشناسی اقدامات رسول‏خدا? در مواجهه با تنش‏های جامعه نبوی، مسیری مناسب فرا روی مدیران جامعه قرار دهیم. بدین منظور با بهره جستن از روش تاریخی به استقراء فعالیت‏های رسول‏خدا? در این وادی پرداخته‏ایم و در ضمن این استقراء، به بسترهای بروز اختلاف و تنش در جامعه نیز توجه شده است. پس از جمع‏آوری اقدامات حضرت? و تحلیل آن‏ها علاوه بر آشنا شدن با تکنیک‏های استفاده شده توسط ایشان، به این نتیجه می‏رسیم که فعالیت‏های ایشان بر پیشگری متمرکز بوده است و سعی بر این بوده است که در حد امکان از بروز تنش جلوگیری به عمل آید. البته در مواقع پدید آمدن تنش و درگیری، حضرت? با قاطعیت به مقابله با آن پرداخته‏اند.

بزرگان بشریت با همه عظمت و نبوغشان از شرح شانی از شئون امامت عاجز و درمانده‌اند زیرا میان عالم و معلوم و عارف و معروف سنخیت لازم است. برای اینکه ما و جنبش عاجزانه ما در این نوشتار متهم به غلبه عواطف مذهبی نشویم سعی نموده‌ایم که اغلب مطالب از کتاب‌های حدیثی برادران اهل سنت و جماعت نقل کنیم ابوعمر و مولف کتاب (استیعاب) و ابن‌اثیر مولف (جامع‌الاصول) هر دو با کمال انصاف در نام‌بری عنوان (سیده نساء‌العامین) را اضافه نمودند و این عنوان بر حسب روایات متواتر از طریق اهل سنت از طرف پدر بزرگوارش به فاطمه‌الزهرا صلوات‌الله علیها داده شده است. یعنی پانزده شخصیت از بزرگان اهل سنت که نام آنها را ذکر می‌کنیم اتفاق دارند که این عنوان از طرف پدر بزرگوارش به آن حضرت داده شده است. 1-امام احمد بن حنبل در مسند، 2-امام بخاری در صحیح خود، 3-مسلم بن حجاج در صحیح مسلم، 4-ترمذی در سنن و ... همه محدثان بزرگ این حدیث را به سند‌های معتبر خوازابوسعید خدری و ابن‌عباس و ام‌المومنین عایشه از رسول اکرم روایت نموده‌اند. تا که روایات و احادیث را حفظ کنیم از گروههایی متعصب که مشغول حذف کردن روایات از کتب اهل سنت‌اند و نیز این سعی برای استقبال نسل‌های آینده باشد که شخصیت حضرت زهرا از طریق مذاهب اربعه بشناسند که از ولادت تا هیجده سالگی زندگی پرعظمت و پر از مشکلات و غم و حزن چطور گزراند و علمایی بزرگ اهل سنت چه عظمتی قائل بودند اما چرا اینقدر کم روایات در عظمت این بانوی عظیم ذکر کرده‌اند. جواب این سوال را تاریخ اسلام در سینه خود پنهان دارد و وقایع تاریخی دلالت و وجوهات را می‌فهماند. اما این کار از طریق مطرح کردن چند سوال درباره حیات طبیه آن حضرت و جواب تلاش کردن از منابع اولیه و کتب بزرگ و مهم اهل سنت انجام دادم مثلا این که ولادت حضرت چطور بود و نطفه چطور منعقد شد و نامگذاری حضرت چطور انجام شد و چرا به ایشان فاطمه و بتول و طاهره گفتند دوران کودکی و جوانی چطور بود و مسأله ازدواج چطور انجام گرفت و مهریه حضرت چطور بود؟ ... برای جواب این سوال‌ها از کتابخانه‌های متعددی از جمله دارالحدیث استفاده نمودم و کتابهایی مثل صحیح بخاری-تفسیرالکشاف- زمخشری-تفسیرالدرالمنثور سیوطی استفاده نمودم.