جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیدهشعر آیینی، آینه‌ی تمام‌نمای عقاید شاعران متعهّد شیعه است که در شکل و ظاهری ادبی بیان می‌شود. شاعران به عنوان مبلّغان فعّال، در عالم ادبیّات، با سرودن اشعاری که مضمون آن‌ها اعتقاد راسخ به ائمه‌ی اطهار (ع) و دفاع از عقاید شیعی، ایجاد حماسه و نفی ظلم و استبداد است، وظیفه‌ی خطیر خود را به منصه‌ی ظهور می‌رسانند و به آفرینش آثار ادبی می‌پردازند. یکی از شاعران متعهّد شیعی عراق، «عبدالحسین ازری» است؛ او به ‌سرودن اشعار وقصاید شیعی دل‌انگیز وسرشار از عاطفه‌ی صادق وپویا، تلاش نموده تا معارف والای قرآنی و حدیثی را در منقبت اهل بیت (ع) به تصویر بکشد، امّا اشعارش، با وجود داشتن معانی استوار وتأثیر گذار، از نظر پژوهشگران عرصه‌ی شعر شیعی، مهجور مانده است. و همین امر موجب شد تا ضمن مراجعه به اشعار گران‌مایه‌ی او، درون-مایه‌های شعرآیینی آن را استخراج وتحلیل نماییم تا زمینه‌ی معرّفی بیش از پیش این شاعر، به جامعه‌ی علمی فراهم گردد.در روزگار ازری تبلیغات گسترده علیه اسلام؛ بویژه مکتب تشیّع و استعمار عراق توسّط استعمارگران، اوضاع آشفته‌ی عراق، فقر فرهنگی، شیوع فساد در جامعه، روح آزاده‌طلب شاعر را به خشم آورد. و شاعر را بر آن داشت تا شعر خود را در راه دفاع از مکتب تشیّع و بیداری هموطنانش و شناساندن ظلم استعمارگران، در کشورش و دعوت به جهاد برای نجات جامعه‌ی خود از چنگال ظلم و فساد قرار دهد. مدح پیامبر (ص) و امام علی (ع) و مدح و رثای امام حسین (ع)، تنها موضوعاتی است که ازری در شعر آیینی خود به آن پرداخته است. او در مدح رسول اکرم (ص) تلاش نموده است تا با یادآوری مجد گذشته‌ی مسلمانان، ملّتش را به انقلاب و قیام علیه ظلم تشویق کند. ازری، با توسّل به پیامبر(ص)، نجات امّتش را آرزو می‌کند. وی امام علی (ع) را نماد حقّ دانسته و با ذکر دلاوری‌های امام حسین (ع)، آن حضرت (ع) را نماد آزادگی می‌داند و مخاطب را به راه امام (ع) دعوت می‌کند. از ویژگی‌های بارز سبک شعری او می‌توان به کاربرد عنصر نماد و آموزه‌های دینی، به کارگیری صور خیال، بویژه تشبیه و استعاره اشاره نمود. شایان ذکر است که وی از تشبیه، فراوان استفاده نموده و جانب اعتدال را رعایت نکرده است و از آرایه‌های ادبی نظیر: جناس، ردّالعجز علی الصدر، مراعات نظیر و ... به طور معتدل بهره گرفته است. کلید واژه‌ها: اهل بیت (ع)، شعر آیینی، زیبایی شناسی، عبدالحسین ازری، شعر معاصر عراق.

پس از اسلام خوشنویسی جایگاه ویژه ای در تزیین بناهای مذهبی پیدا کرد. خط بنایی(معقلی) به واسطه انطباق با آجر به جهت راست گوشه بودن در تزیین بناها مورد استفاده قرارگرفت. خط بنایی یک هنر ترسیمی اسلامی ، برگرفته از خط کوفی و نقوش معقلی است که بر زیر نقش های مختلف هندسی(به ویژه مربع)، با رعایت تناسب فضای سیاه و سفید و در یک چارچوب معین طراحی و ترسیم می شود.اصول، تعاریف و تقسیمبندی‌هایی‌ که در مورد این خط صورت پذیرفته عموما ناقص و در بردارنده همه ابعاد این خط نیست و اینکه روش تدریس مدونی برای آموزش این خط تدوین نشده است. همچنین در مورد مفاهیم و مضامین فلسفی و زیبایی‌شناسی این خط به طور مشخص مطالبی بیان نگردیده است.با توجه به کاستی‌های عنوان شده، در این این پایان نامه سعی می‌شود، به شیوه توصیفی- تحلیلی و توسعه‌ای با استفاده از اسناد کتابخانه‌ای و مشاهدات میدانی ضمن‌ بیان اصول و تعریف کامل این نوع خط به گونه‌شناسی علمی آن پرداخته شود. یافته ها حکایت از آن دارند که: اصول طراحی این خط را در سه‌اصل شبکه، چارچوب و فردیودن می‌توان خلاصه نمود. همچنین طبقه بندی کلی این خط از دوسو شامل: شیوه طراحی؛(منفرد،گردان، پیچیده، سواد بیاض، بنایی‌خوشنویسی‌وآزاد) و جلوه؛(ساده، یک رگی، سه رگی و راسته خفته) انجام می‌گیرد.مفاهیم و مضامین فلسفی و زیبایی‌شناسی مرتبط با این خط شامل: مفاهیم و مضامین جهان شناختی؛(خط‌وهندسه جایگزین تصویر، نظم، وحدت در کثرت، فضای مثبت وفضای منفی، ریتم و انعکاس) هستند.با نظر به ویژگیهای این خط نتیجه می گیریم می توان شیوه مدونی برای آموزش شیوه های طراحی و اعمال انواع جلوه ارائه نمود. از این راه ضمن آموزش صحیح و قاعده مند خط بنایی، حلقه های مفقوده یافت شده و نمونه های جدیدی از خط بنایی ترسیم خواهد شد

زیباییشناسی شاخهای از فلسفه است که در مورد ادراک مسائل مربوط به زیبایی از جمله تجربهی زیباییشناسی بحث میکند. جان دیویی به عنوانیک فیلسوف طبیعی گرا، بر آن بود تا اخلاق، هنر و تجربهی زیباشناسانه را به متن جریان زندگی عادی و روزمره بازگرداند. پژوهش حاضر درصدد است تا با تاکید بر مولفههای زیباشناسانه دیویی، به تحلیل تجربه زیباییشناسی بپردازد و ارتباط آن با تربیت اخلاقی و زیباییشناسی را دراین اندیشه بیابد. شیوه مطالعه تحلیل مفهومیاست. دراین تحلیل با توجه به هدف پژوهش، به تحلیل تجربه زیباییشناسی و مولفههای آن درتربیت اخلاقی پرداخته شده است. بهاین صورت که ابتدا به تحلیل معانی کلمات و مفاهیم مرتبط موجود در نظریه و بازشناسی روابط مفهومیآن پرداخته شده و سپس مورد نقادی قرار گرفته است. نتایج نشان داد که تجربهی زیباییشناسی با عوامل موثر و هنرمندانهای مثل احساس، ابراز و تخیل همراه است و همراه با خردورزی که از اجزای ضروری اخلاق به شمار میآید، موجب تکمیل تجربه، درک، معنی و فهم اخلاق و تربیت اخلاقی در افراد میشود.این تجربه نهایتا منجر به برانگیختن حساسیت وهمدردی در بین افراد درگیر دراین تجربه میشود و به بهبود ودرک روابط جهان طبیعی و اجتماعی میانجامد و رفتار و قضاوتهای اخلاقی مناسب را افزایش میدهد. در پایان با توجه به تحلیلها و نقدهای انجام شده، الگوی پیشنهادی تجربهی زیباشناسانه در تربیت اخلاقی ارائه شده است.

در اعصار گذشته هدف اصلی بسیاری از تاریخ نگاران و یا سفر نامه نویسان شناساندن زوایای ناشناخته سرزمین های دوردست بود. هنگامی که انجام این مهم بر عهده داستان نویسان قرار می گیرد نوع ادبی سفرنامه از ابعادی دیگر برخوردار می شود و جنبه ای شخصی به خود می گیرد. این کار هنگامی که اشاره نویسنده بر مکانی به نسبت شناخته شده تاکید دارد وجهه ای نوین به خود می گیرد. بدین معنا که مکان مورد نظر از دیدگاه خواننده متن به مکانی نادیده و تازه بدل می شود. در قرن بیستم، آل احمد و دولت آبادی دو سفر نامه به چاپ می رسانند که به ترتیب به سفر حج و سیستان و بلوچستان اشاره دارد این دو اثر، به رغم تفاوت های ظاهری، از جهاتی نیز به یکدیگر شبیه اند. اینکه در هر دو داستان با راویانی مواجهیم که از آنچه می بینند مایوس و دلسردند. نگارنده در این مقاله تلاش می کند تا با تکیه بر ابزارهای زیبایی شناختی مضمون "سفر" به تحلیل نوع برخورد راوی این دو سفرنامه با نوشتار و همچنین بازنمایی احساسشان از خلال نوع ادبی داستان و یا رساله های انتقادی باشد.

نمایشگاه تجلی احساس به مناسبت گرامی داشت بانوی بزرگ اسلام حضرت فاطمه (س) از سال 1373 در 5 دوره متوالی سالانه برگزار شده است و دوره ششم آن با ده سال وقفه در سال 1388 برپاشد. در این تحقیق بررسی گسترده ای بر آثار این نمایشگاه صورت پذیرفت.آثار هنرمندان غیر حرفه ای و هنرمندان پیشکسوت کاملا مورد تحلیل قرار گرفت و برای غنی تر شدن تحلیل ها در این زمینه نظر سنجی های بسیاری از اساتید مختلف به عمل آمد.ابتدا به شرح چگونگی پیدایش پیشگامان نقاشی نوگرا پرداخته شد و جایگاه زنان در این حیطه نقد شد. سپس نقاشی هنرمندان بعد از انقلاب و در نهایت آثار هنر زنان تا سال های اخیرمورد ارزیابی قرار گرفت.با توجه به تحقیق انجام شده، مشخص شد زنان نقاش معاصر آنگونه که انتظار می رفت، نتوانسته اند موقعیت مناسبی درهنر ایران پیدا کنند. به همین دلیل در عرصه بین المللی نیز از جایگاه خوبی برخوردار نیستند .اگر تاریخ هنر ایران فضای مساعدی برای رشد و تعالی زنان نقاش فراهم می آورد این هنرمندان که بیش از 70 درصد جامعه هنری ایران را تشکیل می دهند، خواهند توانست جایگاه هنر ملی را به درجه بالاتری سوق دهند.

رساله حاضر به بررسی و معرفی ارزش‌ها و اصول زیبایی‌شناسی اسلامی و تطبیق این اصول با نگاره‌های سفالینه‌های مینایی یا هفت‌رنگ دوره‌ای از تاریخ هنر ایران اسلامی که با حکومت ترکان سلجوقی (سلجوقیان و خوارزمشاهیان) در ایران مقارن است، می‌پردازد و در این گستره با توجه به اینکه دستیابی به مبانی فکری و فلسفی از ماهیت هنر اسلامی یکی از مباحث مهم در حوزه مطالعات هنر اسلامی می‌باشد، ضمن معرفی رویکردها و تبیین‌های مختلف در این زمینه و اشاره به وجود مشکلاتی که در باب فلسفه هنر و زیبایی‌شناسی هنر اسلامی وجود دارد، با انتخاب رویکرد عرفانی و فلسفی- حکمی به تعریف و بررسی منشا هنر اسلامی و مقوله زیبایی و شناخت اصول و مبانی زیبایی‌شناسی اسلامی در این دیدگاه پرداخته‌ایم.در این راستا با اشاره به مبحث مهم تجویز یا تحریم شمایل‌نگاری در اسلام و علل برخورد تجریدی و انتزاعی با نقوش در آثار و نگاره‌ها اعم از نقوش انسانی، حیوانی و گیاهی و... به تحلیل حکمت نقش از این دیدگاه و معرفی عالم خیال و خصوصیات آن پرداخته‌ایم. همچنین شناخت حکمت رنگ و نور به عنوان دو مفهوم جدایی ناپذیر در اندیشه ایرانی،با دیدگاه شهود و اشراق مورد بررسی قرار گرفته است.در ادامه نیز ضمن معرفی ویژگی‌های تاریخی، اجتماعی و هنری این دوره به عنوان یکی از دوره‌های بسیار مهم هنری که بستر و زمینه ساز رشد ادبیات و هنر می‌باشد، نگاره‌هایمینایی را ازلحاظ موضوع و محتواو ویژگی‌های زیبا‌شناختی مورد تجزیه و تحلیل قرار داده، تا ضمن تطبیق اصول زیبایی‌شناسیبا نمونه آثار موجود، در این رویکردمراتب و موضوع تحقیق در معرض سنجش و داوری قرار گیرد.

این تحقیقی است، با هدف بررسی امکان فلسفه ای مستقل زیر عنوان فلسفه فیلم. گام ضروری اول برای این هدف، تلاشی نظری برای نشان دادن نحوه هایی از ارتباط بین فلسفه وفیلم است، که امکان وجود فلسفه‌ای مجزا با عنوان فلسفه فیلم را تأیید میکند. پس از مباحثه درباب خود ایده فلسفه فیلم، سه حوزهکلاسیک عمده فلسفه، هستی‌شناسی، اخلاق و زیبایی یا هنر و نسبت آنها را با فیلم بررسی خواهیم کرد. دلیل اینکار، در وهله اول، نشان دادن نسبت بین فیلمها، با توجه به ماهیتشان و این حوزه های کلان فلسفه است که به نوبه خود ما را در هدفمان یعنی اثبات ارتباط بین فیلم و فلسفه یاری خواهد کرد. و در مرحله بعد، پاره ای از قابلیتهای فیلم دربرانگیختن پرسشهای جدی و تازه در این حوزه هاست. گام بعدی این تحقیق، ملاحظه فیلم در نسبت با مسئله آگاهی و نظریه شناختی، دو حوزه پر رونق فلسفه ذهن معاصر، است که میکوشد توانایی فیلمها در آگاهی بخشی و واکنشها و کارکردهای ذهنی مخاطبان در مواجهه با فیلمها را بررسی کند. پس از این گام، به بررسی مابعدنظریه (پست ـ تئوری ) در اندیشه دو نظریه پرداز و فیلسوف فیلم مهم معاصر و نقد آن از سنت کلاسیک نظریه سینمایی و راهکارهای جایگزینش برای این سنت خواهیم پرداخت. در انتها، ترجمه یکی از گفتارهای کارگشا درباب حدود قابلیت فلسفی فیلمها از یکی از فیلسوفان فیلم مطرح معاصر را ارائه خواهیم کرد.

زیبایی و زیباشناسی در شعر از زمان‌های بسیار دور مورد توجّه ادیبان و شاعران بوده است. از آن جایی که هر اثر ادبی در بنیان خود زیباست، می‌توان آن را از دیدگاه زیبایی شناسی بررسی کرد. زیبایی‌شناسی حوزه‌ی بسیار وسیعی را در برمی‌گیرد؛ صاحب‌نظران عواملی چون عاطفه، احساس، صور خیال و موسیقی مناسب و هماهنگ شعر را موجب زیباتر شدن آن می‌دانند اما در این میان نقشی چشمگیر برای صنایع بدیعی قائلند. اعراب از زمان جاهلیت در آوردن کلام فصیح و بلیغ توانا بوده‌اند و در اشعار خود از انواع گوناگون صنایع ادبی بهره می‌گرفتند. پس از اسلام و نزول قرآن مجید ، توجه به زیبایی کلام همچنان پا بر جا بود. در عصر ممالیک نیز، عمده‌ی اهتمام شاعران به پرورش آرایه‌های لفظی بود اما این امر شکلی افراطی به خود گرفته و توجه به معنا مورد غفلت قرار می‌گرفت. به هر روی صاحب‌نظران، نمایان‌ترین هنر شاعران این عصر را به کارگیری همین صنایع بدیعی می‌دانند. شاب الظریف نیز به عنوان یکی از سرایندگان برجسته‌ی این عصر، به شکل گسترده‌ای از صنایع لفظی و معنوی سود جسته است؛به طوری که بازی‌های زبانی با تکیه بر محسنات لفظی ‌نوعی تشخص سبکی برای وی ایجاد کرده است.

خاندان ابی‌طاهر کاشانی از سفالگران بنام قرن ششم تا هشتم هجری در ایران بودند. بیشترین آثار ثبت شده توسط این خاندان از محمد بن ابی‌طاهر تا یوسف بن علی بر روی محراب‌ها و لوح‌مزارهاو ازاره‌هاست. ساختار کلی آثار مذکور بیشتر تحت تأثیر محراب‌های سنگی، گچی و عناصر معماری قرار داشت و نقوش آن با الهام از نگاره‌های ظروف زرین فام به سبک کاشان، تذهیبکاران و عناصر معماری و نقوش پیش از اسلام بود. نقشمایه‌های تزیینی در تمامی آثار شامل نقوش گیاهی است که به صورت متراکم سطح کار را پوشانده، کتیبه نویسی که از خطوط ثلث،کوفی و نسخ استفاده شده و نقش قندیل جهت تمایز محراب‌ها از لوح‌مزارها بکار رفته است. در این میان مباحث عرفانی و اسلامی که پیرامون زیبایی‌‌شناسی مطرح گردیده در شکل‌گیری آثار اسلامی نقش موثری داشته است؛ در این پژوهش توصیفی – تحلیلی که با روش کتابخانه‌ای و اسنادی و میدانی به جمع‌آوری اطلاعات پرداخته، تمامی آثار بررسی شده بر اساس اصول زیبایی‌شناسی اسلامی واکاوی شده و به نوعی از این اصول پیروی کرده‌اند. آثاری چون محراب پیش‌روی مبارک که تراکم نقوش به وضوح دیده شده، نمودی از جهان خیالی و نمایش وحدت در کثرت است.رنگ طلاییزمینه و نقش قندیل در محراب‌ها، مفهوم تجلی نور الهی را القا کرده ، استفاده از حروف بلند حاشیه‌ها نشان توحید و رنگ آبی کتیبه‌ها نمایش آسمانی بودن کلمه‌ها است. در نهایت این ویژگی‌ها باعث شده تا آثار خاندان ابی‌طاهر از دیگر انواع محراب‌ها و لوح مزارها متمایز شوند.

توجه به ساختهای مختلف وجودی انسان، عدول از باریک‌اندیشی معرفت‌شناسی،موضوعیت یافتن کثرت‌گرایی شناختی؛ زمینه را برای طرح موضوع معرفت زیبایی‌شناسی فراهم ساخته است. به تبع تکثیر راه‌های شناخت پدیده‌های جهان، انواع دیگر تجربه و دانش از جمله تجربه و دانش زیبایی‌شناسی اعتبار یافته و پرورش اشکال چندگانه سواد منجمله سواد زیبای‌شناسی اهمیت پیدا می‌کند. در این مطالعه که با هدف کلی تبیین ماهیت معرفت زیبایی‌شناسی و بعد زیبایی‌شناسی تجربه و با تمرکز روی نظریه زیبایی‌شناسی برودی، فیلسوف معاصر تعلیم و تربیت شکل گرفت مساله اصلی تبیین دیدگاه برودی درباره زیبایی‌شناسی و کاربردهای عام و خاص ان برای تعلیم و تربیت بوده است. در این پژوهش فلسفی از روش تحلیل محتوی بهره گرفته شد تا مفاهیم اصلی در نظریه زیبایی‌شناسی بودی تشریح و ارتباط مفاهیم با یکدیگر تبیین شود.