جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

علم اخلاق اسلامی(جلد دوم) این کتاب ترجمه کتاب جامع السعادات مهدی نراقی است .مباحث جلد دوم به بیان رذایل و فضائلی مربوط می‌شود که متعلق به دو یا سه قوه عاقله، غضب و شهوت است و طی آن، این موضوعات در آن مطرح می‌شود : غرور، گروه‌های فریفته، آرزوهای دراز، وجوب توبه، فضیلت مراتب توبه، تاثیر نیت بر اعمال، عبادت، انس به خدا، توکل، نعمت‌ها و لذت‌ها، صبر، نماز، دعا و ذکر، حج، روزه و همانند آن.علم اخلاق اسلامی ترجمه دقیق و روانی است از کتاب جامع السعادات تالیف عالم ربانی مولی مهدی نراقی به قلم استاد جلال الدین مجتبوی در کتابهای اخلاقی نوشته شده توسط علمای بزرگ اسلامی معمولاً یا صرفا جهت منطقی و فلسفی منظور بوده و یا به اخلاق از حیث دستورات دینی و معارف اسلامی پرداخته شده است. اما در این کتاب هر دو جنبه مورد توجه قرار گرفته است. یعنی هم به جهت اشتمال بروجه دینی و معارف اسلامی عنوان اخلاق اسلامی بر آن برازنده است و نیز پرداختن به مباحث عقلی و نظری آن را شایستگی علمی بخشیده و به این جهت مترجم دانشمند کتاب عنوان اخلاق اسلامی را برای آن برگزیده است. کتاب شامل سه بخش است. در دو بخش اول مولف علامه به مباحث نظری و علمی- فلسفی در خصوص انسان، نفس آدمی و قوای آن و اقسام اخلاق پرداخته است و آنها را همچون مقدمه برای مباحث بعدی قرار داده است. و در بخش سوم که بخش اصلی کتاب محسوب می شود در ذایل و فضایل نفسانی را بر شمرده و شرح نموده است. همچنین در هر قسمت با استناد به آیات و روایات، رذایل را شرح کرده و چگونگی مبارزیه و علاج آن را بر شمرده و فضایل مقابل آن را به خواننده معرفی کرده است.

ترجمه جامع السعادت( جلدسوم )جامع ترین کتاب در علم اخلاق است. از آنجا که عالمان دینی با وجود تعالیم اخلاقی (قرآن و روایات) خود را از تالیفی مستقل در باب اخلاق، بی نیاز می دیدند و معتقد بودند که با ظهور اسلام، نکته های اخلاقی به تفصیل تبیین شده ولی مولف این کتاب، تمام این تعالیم و معارف اخلاقی را به صورت اخبار و روایاتی که در جاهای مختلف پراکنده و دستیابی به آنها برای همه ممکن نبود و خلاصه ای از این شریعت و گزیده ای از آنچه که اهل حکمت و عرفان گفته اند، در اینجا، جمع آوری و تالیف و تدوین کرده است، در واقع این کتاب مشتمل بر هر دو جنبه «عقلی نظری، فلسفی» و «دینی و علمی» با سبک و اسلوبی ویژه است.نراقی در تألیف جامع السعادات به برخی از متون متقدم در علم اخلاق، توجه داشته است، چنانکه در مباحث باب‌های اول و دوم ــ که غالباً درباره مبانی اخلاق و کلیات است و نسبت به باب سوم، حجم کمی از کتاب را اشغال کرده ،‌گاه از حکمای پیشین مانند فیثاغورس، افلاطون، ارسطو، ابوعلی مسکویه و دیگر حکما نقل قول کرده است. به نظر می‌رسد که نراقی در مباحث نظری اخلاق بیش از همه از کتاب تهذیب الاخلاق ابوعلی مسکویه و اخلاق ناصری خواجه نصیرالدین طوسی بهره برده است. وی ابوعلی مسکویه را استاد علم اخلاق و از اولین دانشمندان مسلمانی دانسته که کتاب اخلاقی تدوین کرده است. اما در باب سوم جامع السعادات غالباً به آیات و روایات استناد و از این طریق مراد خود را اثبات و بیان نموده است. مرحوم نراقى خود در مقدمه کتاب بر این نکته پاى فشرده که مى‏خواهد میان آنچه از شریعت اسلامى در زمینه اخلاق رسیده با آنچه عارفان و فیلسوفان بیان کرده‏اند آمیزه‏اى فراهم آورد. از این رو کاملاً طبیعى است که در جاى جاى کتاب جامع السعادات استشهاد به آیات و روایات موج زند. این استشهاد براى تبیین مفهوم فضیلت‏ یا رذیلت، اقسام آن و انگیزه‏ها یا داده‏هاى علاج و... انجام گرفته است. فهرست مطالب: ۱- باب نخست:مباحث مقدماتى شامل تجرد نفس، امکان تربیت اخلاقى، مفهوم خیر و سعادت و... آمده است. ۲- باب دوم:مطالبى تحت عنوان اقسام اخلاق، تقسیم بندى قواى نفسانى و چهار قسم اصلى فضایل (حکمت، عفت، شجاعت و عدالت) مفهوم فضیلت، رذیله و... بیان شده است. ۳- باب سوم:که عمده‏ترین مباحث کتاب را تشکیل مى‏دهد در چهار فصل تنظیم شده است: در فصل نخست، مفهوم قوه عاقله و رذایل برخاسته از این قوه همچون: شک، شرک، وسواس و... آمده است. در فصل دوم، مفهوم قوه غضبیه و رذایل مربوط به آن همچون: خوف، غضب، عجب، کبر و... تبیین شده است. فصل سوم به قوه شهویه و رذایل برخاسته از آن همچون حب دنیا، حرص، طمع، بخل و... اختصاص یافته است. و در فصل چهارم فضایل و رذایل مرتبط با هر سه قوه یا دو قوه نفسانى مورد ارزیابى قرار گرفته است.

علم اخلاق اسلامی(جلد۱) ترجمه دقیق و روانی است از کتاب جامع السادات تالیف عالم ربانی مولی مهدی نراقی به قلم استاد جلال الدین مجتبوی در کتابهای اخلاقی نوشته شده توسط علمای بزرگ اسلامی معمولا یا صرفا جهت منطقی و فلسفی منظور بوده و یا هخلاق از حیث دستورات دینی و معارف اسلامی پرداخته شده است. اما در این کتاب هر دو جنبه مورد توجه قرار گرفته است. یعنی هم به جهت اشتغال بوجه دینی و معارف اسلامی عنوان اخلاق اسلامی بر آن برازنده است و نیز پرداختن به مباحث عقلی و نظری آن را شایستگی علمی بخشیده و به این جهت مترجم دانشمند کتاب عنوان اخلاق اسلامی را برای آن برگزیده است. کتاب شامل سه بخش است : در دو بخش اول مولف علامه به مباحث نظری و علمی - فلسفی در خصوص انسان نفس آدمی و قوای آن و اقسام اخلاق پرداخته است و آنها را همچون مقدمه برای مباحث بعدی قرار داده است. در بخش سوم که بخش اصلی کتاب محسوب می شود در ذایل و فضایل نفسانی را بر شمرده و شرح نموده است. همچنین در قسمت با استناد به آیات و روایات رذایل را شرح کرده و چگونگی مبارزه و علاج آن را برشمرده و فضایل مقابل آن را به خواننده معرفی کرده است. مولف گرانقدر که خود وارسته و مهذب بوده در جای جای کتاب و به تناسب به نصیحت و اندرز مخاطب پرداخته و با کلامی موثر و نافذاورا به تهذیب اخلاق و تصحیح گفتار و کردار دعوت نموده است. لازم به ذکر است که کتاب حاضر اولین کتاب در میان کتب اخلاق اسلامی است که هر یک از رذایل و فضایل اخلاقی را به شرحی که در بالا گفته شد در تحت یکی از قوای نفس تقسیم بندی نموده و به آن نسبت داده است و از این بابت بر کتب پیشین خود رجحان دارد.

نهاية الأرب في فنون الأدب تألیف احمد بن عبدالوهاب نویری فرهنگ نامه يا دائرةالمعارفى است جامع و از تمامى علوم و معارف اسلامى و فرهنگ عصر خويش و از صدر اول تا عصر تأليف سخن مى‌گويد. اجمالى از مطالب كتاب اين مجموعه كار خود را از آغاز آفرينش آسمان آغاز كرده و پيرامون هيئت آسمان و فلك ادامه مى‌دهد و در هواشناسى و كهكشان شناسى و چگونگى شكل- گرفتن برف و باران و آذرخش و قوس و قزح و اساس آتش و آتش‌خانه‌ها و ضرب المثل‌هاى مربوط به آتش و بيان شب‌ها و روزها و ماهها و سال‌ها و فصول و اعياد و كوه‌ها و درياها و جزاير و نهرها و چشمه‌ها و آبگيرها. به حقيقت كمتر علمى است كه نشانى از آن در اين مجموعه ديده نشود. تاريخ، ادبيات، فرهنگ شناسى، مردم شناسى و... آنقدر اين دانشنامه را آكنده است كه وجود آن را براى پژوهشگران تاريخ علم مرجعى گريز ناپذير مى‌سازد.اين مجموعه عظيم در بيش از 30 جلد تنظيم گشته و دانشهاى گوناگون را آنقدر به تفصيل برگزار كرده است كه تنها چند جلد آن مرجعى پربار براى تحقيقات ادبى و بلاغى است.

پژوهش حاضر با عنوان فضایل چهارگانه‌ی اخلاقی از دیدگاه ابن میثم بحرانی به روش( اسنادی کتابخانه‌ای) و تحلیلی انجام شده‌، بررسی حاصله از این پژوهش حاکی از آن است که حکمای پیشین مانند افلاطون، ارسطو، ابن مسکویه، ابن سینا،خواجه نصیرالدین طوسی و ملّا احمد نراقی معتقد به نظریه‌ی اعتدال در کسب فضابل اخلاقی هستند، به عبارت دیگر راه رسیدن به فضائل را تأمینِ فضیلت‌های چهار گانه، حکمت، شجاعت، عفّت و عدالت در نفس انسان می‌دانند. لازم به ذکر است که ابن میثم بحرانی به تأسّی از ارسطو و ابن مسکویه کمال حکمت عملی را در حکمت، شجاعت و عفّت دانسته که با تحقّق یافتن آنهادر نفس، عدالت پدیدارگردد. علامه طباطبایی نیز به تأسی از گذشتگان در ابتدای راه قائل به نظریه اعتدال بوده ولی معتقد است که عمده ی راه بایدمبتنی بر اخلاق توحیدی بر مبنای معرفت النفس باشد. بنا براین این دو حکیم در پذیرش اصل نظریه اعتدال با یکدیگر اشتراک نظر دارند ولی علامه طباطبایی اعتدال را برای تکمیل اخلاق کافی ندانسته و نظریه اخلاقی توحید رامبتنی بر معرفت النفس مطرح می کند.