جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عضو هیات علمی موسسه آینده روشن (پژوهشکده مهدویت)، مدیر گروه آموزش تخصصی شیعه شناسی حوزه علمیه، جامعه المصطفی العالمیهاین نوشتار پیش درآمدی بر مقاصد و شیوه پژوهشی است که در شماره های دیگر در زمینه تبیین رویکرد عقلی ائمه (ع) به مسئله امامت و مهدویت ارایه می شود. کتب حدیثی در باب تبیین و اثبات امامت و مهدویت، ادله، قواعد و اصول عقلی (کلامی و فلسفی) مهمی را به کار برده اند. اصول کافی نمونه ای از کتاب های حدیثی در این زمینه است.پیشوایان معصوم (ع) با استفاده از این قواعد و اصول و بهره مندی از شیوه های مناسب منطقی، حقایق را در زمینه امامت و مهدویت به خوبی تبیین و اثبات نموده اند که در شماره های دیگر به شرح و تبیین آنها خواهیم پرداخت.

امروزه دنیا شاهد تحولات و دگرگونی های گسترده و شگفتاوری در عرصه اقتصاد، ارتباطات، فرهنگ، سیاست، معاهدات و امور بین الملل در راستای جهانی شدن است. به علت وقوع این تغییرات و تحولات گسترده در جهان و اهمیت موضوع جهانی شدن، نمی توان آن را نادیده گرفت و از بحث و گفت و گو درباره آن چشم پوشید. واقع بینی آگاهانه نسبت به ابعاد گوناگون و پیچیده جهانی شدن، شناخت وضع موجود، درک کاستی ها و ناکارآمدی های آن، به کارگیری مواضع سنجیده و برخورد آگاهانه و فعال در برابر آن، نیازمند شناخت عمیق و همه سویه آن است.در جهان معاصر، مدعیان و نظریه پردازان جهانی شدن رو به فزونی نهاده اند. شیعه نیز با ارایه نظریه «حکومت جهانی حضرت مهدی (عج)» در طول قرن ها و سال های متمادی، داعیه دار اصلی جهان شمولی در عرصه های فرهنگی، سیاسی و ... بوده است، زیرا در اسلام، به ویژه در مکتب تشیع، توجه به آینده و تشکیل حکومت جهانی واحد بر اساس قسط و عدل و تحت رهبری امام معصوم، جایگاهی ویژه دارد. این مساله در تاریخ اسلام، به نام مهدویت مطرح شده است. این اعتقاد از توانمندترین عوامل رشد و بالندگی جامعه اسلامی است و بقای اسلام و شیعه در گرو این حقیقت بزرگ است.از این رو در این نوشتار برآنیم از بحث های مطرح در زمینه جهانی شدن، ضمن ارایه چشم اندازی از آن، پلی برای فهم و درک حکومت جهانی مهدوی بزنیم و بررسی کنیم که جهانی شدن با آن حکومت عدل جهانی حضرت مهدی (عج) که در آیات قرآن کریم و روایات اسلامی بارها و بارها با عناوین مختلف به آن اشاره شده است، چه وجه اشتراک و امتیازاتی دارد.

چشم انداز سازمان صدا و سیما در افق سال 1393، رسانه ملی را دارای نقشی بی بدیل در جهت دهی مثبت به تحولات فکری، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جامعه با تکیه بر اطلاعات دقیق و همه جانبه از نیازها و انتظارات مخاطبان خویش؛ بسترسازی توسعه همه جانبه کشور و هموارکننده راه رشد و بسط اخلاق، معنویت و ارزش های دینی در جامعه و همچنین الهام بخش و اثرگذار بر تحولات منطقه و جهان اسلام در ترازی برتر از سایر رقبا تعریف کرده است. مساله پژوهش حاضر، چگونگی تحقق این مهم است. نگارنده معتقد است فرهنگ مهدویت دست مایه حرکت و همچنین الزام رسیدن به مقصود است و با داشتن فضای سناریوی ترویج و آموزش فرهنگ مهدویت از طریق رسانه ملی می توان به تکلیف نوشته شده، عمل کرد. این پژوهش از نوع توسعه ای _ کاربردی است. در این مقاله در مقام طراحی سناریوی مطرح شده، پس از شناخت روندهای کلان، پیشران های راهبردی در زمینه موضوع پژوهش احصا شده است. سپس جایگاه پیشران های با عدم قطعیت بالا که در عین حال بااهمیت ترین آنها نیز هستند، با استفاده از پانل خبرگان و استفاده از نرم افزار تخصصی میک مک مشخص گردید و عدم قطعیت های جایگاه امام و معرفت شناسی و تولی به عنوان بااهمیت ترین عدم قطعیت ها شناخته شدند. هم چنین با توجه به ارتباط معنادار این دو عدم قطعیت، فضای دوبعدی شکل گرفت. با اضافه کردن عامل رسانه ملی به عنوان عاملی حیاتی در آموزش و ترویج فرهنگ مهدویت، فضای سناریو از دو بعد به سه بعد تغییر یافت. با در نظر گرفتن ترکیب مناسب برای فضای مطرح شده، فضای سناریوی ترویج و آموزش فرهنگ مهدویت از طریق رسانه تبیین می شود.

آرمان شهرگرایی و اتوپیا از مفاهیمی است که با تولد اندیشه در آدمی همزاد شده و اندیشمندان بسیاری به تدوین آن و بیان عصر طلایی و مطلوب خویش پرداخته اند. از این میان، «اتوپیای تامس مور» جایگاه ویژه ای دارد، زیرا از عصر رنسانس، نخستین اتوپیای ترسیم شده به شمار می رود که از اومانیسم تاثیر بسزایی پذیرفته و به بیشتر عرصه های زندگی بشری از جمله اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و توجه کرده است.این نوشتار به نقد معیارهای ارزشی اتوپیای تامس مور درباره کرامت انسانی می پردازد، با این بیان که اگرچه اتوپیای تامس مور در پی ارائه الگویی برای کرامت انسانی است، ولی به واقع نه تنها نتوانسته است چنین رسالتی را به نیکی انجام دهد، بلکه با تصویری نادرست از حقیقت انسانی او را در قفسی ذهنی پناه داده است و لذا می توان به این واقعیت رسید که آرمان شهری که زاییده عقل و تفکر بشری است، نمی تواند الگویی مناسب برای کرامت انسانی به شمار آید و تنها آموزه های وحیانی می توانند الگویی مناسب در قالب آرمان شهر مهدوی دغدغه های بشری و کرامت انسانی پاسخ گویند.

ضرورت شکل گیری فرهنگ دینی زمینه ساز ظهور و تربیت منتظران واقعی حضرت ولی عصر (عج)، ذهن را به سوی، نظام آموزش عمومی - که از جمله مهم ترین و اصلی ترین نهادهای تربیتی جامعه است - رهنمون می سازد. هدف پژوهش حاضر، بررسی میزان توجه به مولفه های مهدویت در محتوای برنامه درسی دوره متوسطه ایران است. روش پژوهش، توصیفی و از نوع تحلیل محتوا بوده و رویکرد آن کاربردی است. جامعه آماری این نوشتار، کتاب های درسی دوره متوسطه است که در سال 1392 چاپ شده و چهار عنوان دین و زندگی، ادبیات فارسی، مطالعات اجتماعی و تاریخ انقلاب اسلامی با 10 جلد به صورت هدفمند در نمونه قرار گرفته اند. ابزار اندازه گیری، چک لیست تحلیل محتوای محقق بوده و نتایج پژوهش با استفاده از شاخص های آمار توصیفی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته اند. عمده ترین نتایج، بیانگر آن است که: 1. در مجموع 2551 بار به محورها و مولفه های مفهومی مرتبط با مهدویت توجه شده که میزان آن در کتاب های دین و زندگی، ادبیات فارسی، مطالعات اجتماعی و تاریخ انقلاب اسلامی دوره متوسطه، به ترتیب 1249، 785، 325 و 192 مرتبه است؛ 2. به محورها و مولفه های مهدویت در هر یک از کتاب ها به میزان متفاوتی توجه شده است؛ 3. در بین کتاب های بررسی شده، کتاب دین و زندگی اول متوسطه با 345 مورد یا 13.5 درصد، بیشترین توجه و کتاب ادبیات فارسی دوم متوسطه با 170 مورد یا 6.7 درصد، کمترین توجه را به مفاهیم مرتبط با مهدویت داشته اند.

در بیان کلمات معصومان و سخنان ائمه، استدلال های روشنی وجود دارد که خداوند برای هدایت انسان ها به سوی کمال شان پیامبران و امامانی فرستاده است تا بدین وسیله، حجت بر بندگانش تمام شود. برای نمونه، روایت اول کتاب الحجه اصول کافی بر چهار مساله ضرورت وجود حجت، ویژگی های حجت، ضرورت استمرار وجود حجت (حتی در دوران خاتمیت) و راه شناخت حجت دلالت می کند. تبیین و تحلیل این روایت، نشان گر آن است که قواعد عقلی نیز ضرورت امامت و استمرار آن را ثابت می کند که در این نوشتار، این قواعد به اختصار تبیین می شود.

در این پژوهش خواهیم کوشید با هدف تبیین و بررسی شیوه های ارتقای طرح مباحث مهدوی در رسانه، راهکارهای نهادینه سازی رویکرد کیفی به آموزه مهدویت را بیان کنیم. این نوشتار با روش توصیفی_ تحلیلی سامان یافته و بر حسب دستاورد یا نتیجه پژوهش از نوع توسعه ای_ کاربردی و از لحاظ هدف تحقیق از نوع اکتشافی و به لحاظ نوع داده های مورد استفاده، پژوهشی کیفی به شمار می رود.گفتنی است این نوشتار «مهندسی فرهنگ مهدوی» را از جمله وظایف رسانه دینی می داند و تفکیک میان «رسانه دینی» و «دین رسانه ای»، رسالت شناسی رسانه در عرصه مهدویت و جایگاه شناسی پژوهش های بنیادین در حوزه رسانه را از الزامات مهندسی فرهنگ مهدوی در رسانه برمی شمرد.نتایج به دست آمده از تحلیل و ترکیب داده های جمع آوری شده نشان می دهد «تعمیق نگاه آسیب شناسانه به فعالیت های رسانه ای در عرصه مهدویت»، «مدیریت صحیح رسانه ای رویارویی با شبهات مهدوی»، «رصد هوشمندانه فعالیت های رسانه ای رقیب»، «توجه به دو اصل بنیادین مفید بودن و اولویت داشتن در ارائه پیام مهدوی»، «رصد مستمر افکار عمومی» و «کوشش برای نمادسازی منطبق با باورها و ارزش های مهدوی» از جمله موارد مهم در ارتقای طرح مباحث مهدویت در رسانه است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

ایدئولوژی، دربر گیرنده سه عنصر «هویت»، «موعودیت» و «جهانیت» است که بر اساس تعریف این عناصر، راه برد عملی هر مکتب شکل می گیرد. مقاله حاضر کوشیده است در تبیین اختلافات و تعارضات میان ایالات متحده امریکا و جمهوری اسلامی ایران، به سطح عمیق تری از تحلیل ها بپردازد و تقابل این دو کشور را که رهبری دو جریان آینده گرایی را بر عهده گرفته اند، در تفاوت ایده ها جست و جو کند.در بخش نخست، پس از توضیح چارچوب نظری بحث، از هویت، موعودیت و جهانی شدن ایرانی بر اساس فرهنگ و سنت ایرانی ـ اسلامی بحث شده و بر نقش موثر امامت و مهدویت در آینده گرایی ایرانی تاکید گشته است.در قسمت بعد، نویسنده به هویت، موعودیت و جهانی شدن امریکایی پرداخته و ریشه های دینی و فلسفی لیبرالیسم به عنوان درون مایه آینده گرایی امریکایی را بررسی کرده است. به جریان یوتوپیانیسم و آثار آن نیز در این نوع آینده گرایی اشاره شده است.در بخش پایانی، چشم انداز تقابل این دو نوع آینده گرایی که هریک، موعودیت بدیلی نسبت به دیگری در پیش گرفته اند، بررسی شده و مولفه های دو مدل، دسته بندی و تبیین گردیده است. هم چنین فرضیه پژوهش مبنی بر تفاوت ایده های این تقابل و اثر آن بر تقابل ماده های آن توضیح داده شده است.

بی گمان، تفکر درباره زن، از سالیان دور مبدا بسیاری از گرایش ها و تفکرهای گوناگون شده که هر یک به گونه ای در پی ارایه بهترین دکترین در احیای منزلت زن به شمار می روند. این مقاله نیز از میان این دیدگاه ها دو دیدگاه شایع در الهیات غرب و اسلام را برگزیده و به بررسی تطبیقی آنها پرداخته است؛ الهیات فمینیستی در غرب و دکترین مهدویت در اسلام. مقاله، ابتدا به تبیین چیستی و چرایی آغاز الهیات فمینیستی پرداخته و در ادامه، به راه کارهای الهیات فمینیسم در منزلت بخشی به زنان اشاره نموده و پس از آن نیز نوع نگرش به زن در دکترین مهدویت را تبیین کرده است. در پایان نیز به مقایسه تطبیقی دست آوردهایی پرداخته که این دو تفکر برای زن امروز داشته اند که لاجرم تفکر برتر از میان این نگرش تطبیقی نمودار خواهد گشت.