جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، تالیف شیخ حر عاملی، دایره المعارفی از روایات فقهی شیعه است که از زمان نگارش مورد توجه فقها و حدیث پژوهان بوده است. مولف در این کتاب با گردآوری روایات هم مضمون، راه فهم سنت معصومان (ع) را به عنوان یکی از اساسی ترین منابع و متون دینی اسلام فراهم کرده است. شیخ حر پس از اثبات صحت صدور روایت از معصوم (ع) و حجیت آن، با بهره مندی از منابع مختلف حدیثی و نسخه های متعدد از هر منبع و اشاره به سهو راوی و کاتب حدیث، امکان شناخت حدیث را فراهم آورده است؛ همچنین با تبیین معنای واژگان و اصطلاحات دشوار و اشاره به معانی لغوی و اصطلاحی، فهم متن روایت را تسهیل کرده است. ضمن اینکه توجه به تقطیع های صورت گرفته در این کتاب نیز به عنوان یک پیش فرض در شناخت حدیث و در نتیجه فهم صحیح آن حایز اهمیت است. شیخ با دقت در قراین لفظی و غیر لفظی، زمینه را برای فرا رفتن از معنای ظاهری روایات و رسیدن به مقصود اصلی معصوم (ع) مهیا کرده است. وی با توجه به قراین غیر لفظی، مجازها و کنایه های موجود در کلام معصوم (ع) را آشکار کرده و به کمک قراین لفظی منفصل که همان روایات هم مضمون با روایت اصلی اند، به تبیین رابطه تخصیص، تبیین و تقیید میان احادیث اشاره کرده است، ضمن اینکه از دلالت های غیر ظاهری صیغه های امر و نهی نیز غافل نمانده و استحباب و کراهت را از معانی غیر ظاهری آن ها دانسته است.

یکی از مهمترین مباحث مورد توجه حدیث شناسان، موضوع جعل و وضع حدیث است. در مورد علل و انگیزه های جعل حدیث، آرای گوناگونی اظهار شده است. «زندقه گرایی» به عنوان یک جریان مخرب و تاثیرگذار در اسلام مورد توجه ناقدان حدیث قرار گرفته است. با این همه، بررسی واژه «زندقه و زنادقه» نشان می دهد که این دو واژه در متون اسلامی به معانی گوناگونی به کار رفته است. در پاره ای موارد به طور خاص درباره پیروان ادیان ایرانی همچون مانویان و گاهی به صورت عام بر پیروان مکاتب فکری، فلسفی، کلامی، فرقه ای، سیاسی و فرهنگی و بعضا مخالف اسلام حمل شده است. در این نوشتار، ضمن بیان مراد حدیث شناسان از مفهوم واژه «زندیق و زندقه» به مهمترین اغراض زنادقه در جعل و وضع احادیث اشاره شده است.

شیخ ناصرالدین البانی، یکی از تاثیرگذارترین و پرکارترین مولفان حدیث پژوه اهل سنت در عصر حاضر و متعلق به مکتب سلفی، با رویکردی جدید در نقد متن است. وی مبانی خاصی در تصحیح و تضعیف احادیث و نقد متن دارد. البانی در بررسی هر حدیث، نخست اقدام به جست و جوی متن حدیث از کتب معتبر می کند و در صورت اعتماد به وجود متن آن در کتب روایی معتبر، به ارزش گذاری آن اهتمام می ورزد و اگر صحت سند حدیث برای او احراز شده باشد، ارزیابی متن آن را با قواعدی همچون عدم مخالفت با قرآن کریم یا سنت یا حس و تجربه و برخی معیارهای دیگر لازم می داند. در مقاله حاضر، به معرفی و تبیین کیفیت نقد متون احادیث توسط البانی پرداخته شده و روش او در مواردی، غیر عالمانه دانسته شده است.

یکی از امور مهم در فقه الحدیث، توجه به روایات معلل و تشخیص آنها از روایات صحیح است. شناخت روایات معلل نیاز به اطلاعات دقیق و تخصص لازم در حدیث شناسی دارد، و تنها استادان فن حدیث و خبرگانی که به اسناد و متون روایات آشنایی کامل داشته باشند، از عهده تشخیص روایات معلل بر می ‌آیند. در این مقاله، انواع علل الحدیث و راه شناخت آنها مورد بحث قرار می ‌گیرد، و نمونه‌ هایی از احادیث معلل معرفی می ‌گردد. امور ذیل از نشانه‌ های علت در حدیث است:1. تفرد راوی در نقل؛2. حدیث به ظاهر دارای سند موصول است، ولی پس از تحقیق روشن می ‌شود که برخی از افراد سند حذف شده است؛3. روایت در ظاهر مرفوع است ولی در واقع موقوف می ‌باشد که در قالب مرفوع نقل شده است؛4. متن حدیث با متن روایت دیگری مخلوط شده یا سند حدیثی در ضمن سند روایت دیگری آورده شده است؛5. راوی در هنگام نقل دچار توهم و تحریف گشته است مثلا کلمه‌ یا جمله‌ ای به روایت افزوده است؛6. تقطیع روایت در مواردی که بخش متروک با بخش مذکور دارای پیوند معنایی باشد.