جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ساختمانهای تاریخی یکی از مهمترین میراث فرهنگی کشور است که با گذشت زمان و تحت شرایط محیطی دچار آسیب هایی می شوند که لازم است مرمت وباززنده سازی آنها مورد توجه قرار گیرد و بدین منظور تحقیق حاضر با عنوان طرح مرمت شبستان شمالی و طرح حفاظت پیشگیرانه مسجد جامع ساوه که یکی از مساجد شاخص صدر اسلام در شهر ساوه می باشد ،ارائه گردیده است.بنای مسجد جامع ساوه به عنوان یکی از آثار ارزشمند هنر معماری، نقاشی،کاشی کاری و گچبری است. از خصوصیات این بنای تاریخی،مذهبی نمودهایی از سه مقطع تاریخی(قبل از اسلام،قرون اولیه اسلامی و دوران صفوی) در آن است.این مسجد مشتمل بر یک صحن و گنبدی در جنوب،دو ایوان، یک مناره ، چند شبستان،محراب هایی متعدد و قدیمی با خطوط کوفی و دو محراب از دوره صفوی با خط ثلث است.این بنا دارای شبستان ها و دهلیزهای زیبای آجری است که هر چشمه به عرض 3/5و طول 20 متر می باشد و از آثار قرون ششم( به روایتی) و عصر سلجوقیان به شمار می رود.مطالعات مختلفی درقالب مطالعات میدانی و کتابخانه ای با استفاده از اسناد موجود انجام گرفت،استنتاج ها بر اساس نتایج حاصل از مشاهدات میدانی و مطالعه تاریخ گذشته مسجد جامع استخراج گردید که مجموع مطالعات آسیب شناسی و آسیب نگاری منجر به شناسایی نوع آسیب های حاصله وارد به مسجد و فرآیند فرسایش عمل کننده در دیوارها گردید.نتایج حاصل از مطالعات آسیب نگاری و آسیب شناسی امکان تهیه و تدوین دستورالعمل حفاظت و در نهایت ارائه طرح مرمت از مسجد جامع ساوه را مهیا ساخت و بنابراین نتیجه نهایی رساله ارائه طرح مرمت شبستان شمالی و طرح حفاظت پیشگیرانه مسجد جامع ساوه می باشد که می توان نسبت به عملیاتی بودن آن اقدام نمود. پروژه مذکور در6 فصل تدوین گردیده که در ذیل عناوین آن آورده شده است:فصل اول: کلیات طرحفصل دوم: شناخت محدوده قرارگیری اثرفصل سوم: شناخت ویژگی های اثرفصل چهارم: آسیب شناسی و آسیب نگاریفصل پنجم: مبانی نظری حفاظت و مرمتفصل ششم: طرح حفاظت و مرمت مسجد جامع ساوههدف از شکل گیری این پروژه اهمیت مسجد جامع ساوه و ارائه ی طرح مرمت و حفاظت با توجه به روند آسیب های موجود و راهکارهای مناسب جهت مرمت و حفاظت مناسب از مسجد جامع ساوه به عنوان یکی از آثار تاریخی باارزش و ماندگار می باشد. نتیجه تحقیق و بررسی های موجود نشان می دهد در این بنا علت آسیب های موجود وجود عوامل محیطی، بیولوژیکی، شیمیایی، فیزیکی و عدم مدیریت شهری صحیح می باشد که باعث تندی روند تخریب گشته است لذا کلیه عوامل موثر بر تخریب بررسی و شناسائی شد تا بتواند راه حل های بنیادی برای مرمت گران مهیا شود ، امیداست این پروژه باعث جلب توجه محققین و مشتاقان جستجو در تاریخ معماری این سرزمین گردد.

شادیاخ که در حال حاضر ویرانه‌های آن در جنوب شرقی نیشابور جدید و سمت غرب نیشابور قدیم قرار گرفته با توجه به بسیاری از متون تاریخی، در ابتدا به صورت باغی بود که در دوران حکومت طاهریان توسط عبداللَه‌بن‌طاهر به عنوان مرکز حکومت برگزیده شد. در دوران سلجوقی در پی متروک شدن شهر قدیم نیشابور به دلیل ویرانی‌های ناشی از زلزله و حمله غزها، شادیاخ هم چنان مسکونی بود تا اینکه در اثر زلزله سال 669 هجری قمری قابلیت سکونت خود را از دست داد. با توجه به اهمیت شادیاخ از نظر تاریخی و فرهنگی هدف از پژوهش حاضر معرفی سفال‌های به دست آمده از این محوطه از نقطه نظر ویژگی‌های ساختاری و تزئینی می‌باشد. با بررسی‌های انجام شده بر روی سفال‌های به دست آمده از شادیاخ مشخص شد این سفال‌ها در بر گیرنده تاریخی مربوط به قرون اولیه و میانی اسلام می‌باشند. با توجه به این که سفال‌های لعاب‌دار به دست آمده از شادیاخ شامل دو نوع سفال با خمیره گلی و فریتی( سنگی) هستند می‌توان گفت در قرون اولیه اسلام تمامی سفال‌های لعاب‌دار ساخته شده در شادیاخ و به طور کلی در نیشابور از نوع سفال با خمیره گلی و پوشیده با لعاب سربی بوده است، بعد از این دوران و از اواخر قرن پنجم هجری قمری به دنبال تغییرات روی داده در تکنیک ساخت و تولید سفال در مراکز سفال‌گری، هنر سفال‌گری شادیاخ از این موضوع مستثنی نبود و در عین حال که به تولید گونه‌های سفالی با خمیره فریتی و پوشیده با لعاب قلیایی می‌پرداختند نمونه‌هایی از این نوع سفال‌ها را با کیفیت برتر از مراکزی مانند کاشان و گرگان وارد می‌کردند.

با وجود مطالعات گسترده ای که درباره هنر دوران مغول در ایران انجام شده است شناخت ما از تزئینات معماری، به خصوص هنر دیوارنگاری این دوره، بسیار نا چیز است. شاید علت آن تعداد محدود آثار به جا مانده از آن دوران باشد. بیشتر دیوارنگاره ها در بناهایی که کاربری مدرسه- مقبره دارند دیده می شود. از وجود دیوارنگاره ها در کاخ های ایلخانی اطلاعات چندانی در دست نیست و فقط در برخی از منابع به آن ها اشاره شده است.با تمامی این اوصاف، هنر و معماری دوره ایلخانی یکی از اوج های درخشان هنر سرزمین اسلامی ایران است. البته با همه عظمت و شکوه هنر این دوران و علی رغم همه پژوهش های انجام شده در این زمینه، باید اذعان کرد که اقدامات جدی برای مطالعه دقیق این آثار (به صورت موضوعی صورت نگرفته) و هنوز ابهاماتی درباره انواع هنرهای در دوره ایلخانی وجود دارد. وجود مجهولات درباره دیوارنگاری این دوران انجام پژوهش های گسترده تر را در این حوزه ایجاب می کند. امید است این نوشتار سهم اندکی در پاسخ به این ابهامات داشته باشد. با توجه به اینکه دیوارنگاره های این بناها جزء معدود آثار به جا مانده از دوران ایلخانی ست، مطالعه و بررسی آن کمکی شایان به شناخت سیر تحول دیوارنگاره های ایرانی می کند. از این رو، در این پروژه تا حد امکان سعی شده با استفاده از منابع کتابخانه ای و مطالعات میدانی به بررسی نقوش پرداخته شود، سپس، به کمک روش های علمی به بررسی مواد و مصالح به کار رفته و چگونگی اجرای این آثار بررسی شود.این نوشتار در پنج فصل مشتمل بر «کلیات تحقیق»، «سیر تاریخی نقاشی دیواری در ایران»، «نگاهی اجمالی به دوره ایلخانان»، «معرفی پنج بنای ایلخانی در شهر یزد»، «بررسی فنون دیوارنگاره های پنج بنای ایلخانی در شهر یزد» تهیه شده است. که در فصل اول به کلیات تحقیق پرداخته شده است. فصل دوم، مطالعه و بررسی نقاشی در دوره پیش از اسلام و دوره اسلامی در ایران و فصل سوم، دوره ایلخانان از نظر خصوصیت معماری و تغییر و تحولات شهر یزد در این دوره مورد بررسی قرار گرفته است. فصل چهارم، به معرفی پنج بنای ایلخانی، از نظر خصوصیت معماری، بانیان بناها و تزئینات به کار رفته در آن ها پرداخته شده و در نهایت در فصل پنجم شناخت لایه های تشکیل دهنده دیوارنگاره ها، شناسایی رنگ های به کار رفته و بررسی فن اجرای دیوارنگاره ها مورد بررسی قرار گرفت.