جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یک ساعت تفکر از هفتاد سال عبادت برتر است. اما خدا در سوره مدّثّر میگوید او تفکیر کرد (فَکََّرَ) و اندازه گرفت، خدا بکشد او را به خاطر اندازه ای که گرفت! ١ تفکیر با تفکر چه تفاوتی دارد؟ پاسخ در قرآن آمده است. سوره مدّثّر نقد تفکیر است. و تفکیر همان روشنفکری است! میدانم که این ادعا سوء تفاهم برانگیز است. من به ساحت متفکران اسائه ادب نمیکنم و فقط از قرآن میگویم. هدف حمله به روشنفکری نیست، بلکه هدف تمیز بین فکر حقیقی (تفکر) با فکر غلط (تفکیر) است. اما به نظر میرسد در ادبیات قرآن، مفکرین (نه متفکرین) همان روشنفکران باشند که هر دو در سوره مدّثّر مورد اشاره قرار گرفته اند.

در مورد فیلم های تاریخی-مذهبی سینمای ایران و موضوع سینمای دینی سؤالات زیادی قابل طرح است؛ از جمله میزان هماهنگی با متون دینی و نحوهی روایت وقایع تاریخی. این مصاحبه حاصل گفتگوی ما با آقای مجتبی فرآورده، تهیه کنندهی فیلم سینمایی ملک سلیمان، است تا کمی با نحوهی اجرای چنین فیلم هایی آشنا شویم. فیلم ملک سلیمان (علیه السّلام) دارای تمایزاتی با دیگر فیلم هاییاز این دست می باشد؛ استفاده از شیوه های جدید جلوه های بصری و هم چنین گروه پژوهشی حوزوی و دانشگاهی از جملهی آن است.

پرسش از نقطه آغاز و پاسخ به آن، همواره موضوع و محوری اساسی در مباحثات و مجادلات علمی تعریف شده است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و حتی دوره ای کوتاه پیش از آن برجسته تر مینماید و جایگاهی به مراتب روشن تر در فضای فکری فرهنگی جامعه پیدا مینماید. باور به تعیین کنندگی پاسخ این سؤال، بسیاری را بر آن داشت تا دست به کارشوند وپاسخی شایسته برای آن بیابند. نحله های مختلف فکری هر کدام بر حسب دیدگاه خود در جستجوی پاسخی صائب به این سؤال در پی آن برآمدند تا این نقطه آغاز را در بهترین جای ممکن تعیین محل نمایند. برخی رجوع به اسلام راستین را نقطه آغازی دانستند که میتواند انقلاب اسلامی را به مقصودش یا همان حیات طیبه برساند؛ برخی بازگشت به سنت، عدّه ای گذر و گذار از همه داشته های پیشین و سنت های تاریخی و رو آوردن تمام عیار به تجدّد و غرب و برخی نظرگاه هایی دیگر. آن چه در میان این همه آسیب دانسته میشد و میشود فقدان نگاهی جامع نگر است که ابعادی چند از ماجرا را ملحوظ دارد. در چند ساله اخیر دغدغه ارائه نظری جامع بیش از پیش بر فضای جامعه علمی حاکم است. دکترا براهیم فیاض از جمله کسانی است که چنین دغدغه ای را ذیل یک نظریه تحت عنوان «هرمنوتیک سه گانه» مطرح نموده است. در گفت وگوی پیش رو وی تفصیلی از این اجمال را باز میگویند.

یکی از خطاهای فکری که در محافل علمی جامعه ما به چشم میخورد تجویز الگوی مشترک در توسعه اجتماعی است؛ بدان معنا که برخی قائل به «تأسیس» الگوی توسعه اسلامی و ایرانی نیستند و بلکه «تعمیر» یا «تطبیق» همان الگوی توسعه غربی را پیشنهاد میکنند. به نظر میرسد عدم دقت در مفهوم توسعه اجتماعی و شاخصه های اصلی آن، موجب این خطای فاحش شده است.

دکتر مسعود درخشان، فارغ التحصیل مدرسه اقتصاد لندن و عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی است. او یکی از چهر ه های منحصر به فرد و از ذخایر علمی کشور محسوب میشود و در میان اقتصاددانان کشور به عنوان یک چهره برجسته شناخته شده است. اما آرا و نظراتش، در این سال ها چندان مورد توجه قرار نگرفته و در متن مسائل اقتصادی کشور به کار گرفته نشده است. از یک سو، مخالفت و عدم همراهی جریان غالب اقتصاددانان کشور و از سوی دیگر، پرهیز ایشان از ورود به حوزه سیاسیکاری و سعی در دوری از جنجال های سیاسی و رسانه ای، در عدم شناخته شده بودن ایشان موثر بوده است. قصد داریم که سلسله درس هایی را از ایشان در حوزه های مختلف اقتصادی منتشر کنیم. متن پیش رو، برگرفته از جلسات درس و بحث ایشان پیرامون نظام های اقتصادی بوده که در دهه ٦٠ در حاشیه حضور و فعالیت علمی ایشان در قم تهیه و تنظیم گردیده و سپس در دانشگاه های تهران تدریس شده است.

نظام سرمایه داری را میتوان از چند وجه مورد بررسی قرار داد، نخست این که، چه جنبه هایی از نظام سرمایه داری قابل تامل و بحث است، وجه دیگر بحث چیستی سرمایه داری و وجه سوم سیر تطور سرمایه داری، بعد از آن آثارش و در نهایت هم آینده آن میباشد. از این رو نیازمند تحلیلی جامع و تاریخی از این پدیده، که آثارش گریبان گیر ماست، هستیم. دکتر فرشاد مومنی، عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی، در این نوشتار، که حاصل گفت وگوی ما با ایشان است، به شرح نسبتا جامعی از خاستگاه، مبانی، ادوار، پیامد ها و آینده ی سرمایه داری پرداخته اند.

معمول این است که ما در نگاه به گذشته، پدیده ها را آن گونه که به ما گزارش داده اند میبینیم و البته کمی هم به دخل و تصرفات نویسنده توجه داریم، اما اگر بخواهیم آنها را در گستره زمانهی خود و بلکه کل زمان، و در نسبت و ربط با پدیده های دیگر ببینیم آن وقت است که به مباحث نظری تاریخ و فلسفه وارد شده ایم. به پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی رفتیم تا با دکتر حسین کلباسی اشتری - دانشیار گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی و صاحب کتاب هزاره گرایی در سنت مسیحی- در این زمینه به گفتگو بنشینیم.

فرهنگ، از عمیق ترین لایه های هر جامعه است. تغییر در فرهنگ، خبر از تحولات عمیق میدهد و بر همهی لایه ها و حوزه های دیگر جامعه تأثیر میگذارد. برای اینکه ردپای فرهنگ در تفکر را مورد بررسی قرار دهیم با دکتر علیاصغر مصلح به گفت وگو نشستیم. گفت وگو در اتاق کوچک ایشان در دانشکدهی ادبیات دانشگاه علامه طباطبایی انجام شد. اگر چه قرار بود کمترا ز سی دقیقه مزاحم وقت ایشان بشویم؛ اما صحبت ما بیش از یک ساعت به دارازا کشید. آنچه میخوانید حاصل این بحث و گفت وگو است.