جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

استان قم در مرکز کشور، از جمله مناطقی است که بناهای آرامگاهی نسبتا زیادی را در خود جای داده است. بناهای مورد بحث در این پژوهش تعداد ناچیز از مجموع کل آرامگاه های موجود در قم را شامل می شود. هنرمند مسلمان این خطه، عشق و ارادت خالصانه خود را به حضرت محمد (ص) و امام علی (ع) به صورتی نمادین و بصری در آثار هنری، به خصوص در ابنیه مذهبی در قالب «کتیبه»، «شمسه» و گاه دعاگونه و در ترکیب با نقوش هندسی و گیاهی که نشان از اعتقاد معنوی او دارد ارایه کرده است. حضور نام با ارزش محمد (ص) و امام علی (ع) در کتیبه ها به حضور بارز، افکار شیعی در مردم و حاکمان شیعی وقت تاکید دارد. این پژوهش ضمن معرفی معماری اماکن بر طبق تقدم زمان ساخت آنها، به بیان جلوه هایی از مفاهیم بصری اسما مقدس به عنوان نماد تجسمی در نقوش تزییناتی به کار رفته در معماری امام زادگان و مقابر سده چهاردهم/هشتم در شهر قم می پردازد.اهداف مقاله:-1 بررسی نقوش و کتیبه های معماری امام زادگان و مقابر شهر قم.-2 بررسی جلوه های بصری و مفهومی اسما مقدس در بنای امام زادگان و مقابر شهر قم.سوالات مقاله:-1 بسترهای شکل گیری معماری و عناصر تزیینی امام زادگان و مقابر شهر قم کدام است؟-2 ارتباط نقوش هندسی و اسما مقدس به لحاظ بصری و زیبایی شناسی کدام است؟

در معماری ایرانی، تزیینات همیشه نقش اساسی داشته اند. در دوره اسلامی با توجه به منع شرعی صورتگری، هنرمندان مسلمان زیباترین نقوش انتزاعی را جهت تزیین بناهای مذهبی پدید آوردند. از طرفی به دلیل اهمیت پیام الهی قرآن برای مسلمین؛ عنصر خط عربی وارد تمام شئون زندگی مسلمین از جمله تزیینات صنایع و معماری شد.سده دهم/چهارم کاربرد کتیبه های قرآنی در بناهای مذهبی و به خصوص محراب ها آغاز شد. در سده یازدهم/پنجم، مقارن با سلطنت خاندان سلجوقی در ایران، نوآوری های فراوانی در این زمینه صورت گرفت. طراحان و خوشنویسان ایرانی با تمرین و ممارست، خط عربی را با اصول والای زیباشناسی آمیختند و به آن تعالی بخشیدند، به طوری که ابنیه ها و محراب های بسیاری با کلام الهی مزین شدند. این تزیینات در آغاز فقط با چیدمان آجرها و با خطوط کوفی بنایی صورت می گرفت و بعدها عنصر گچ به دلیل راحتی کار و نتیجه مطلوب تر جای آجر را گرفت. با تداول خط کوفی گره دار و دیگر خطوط کوفی تزیینی، همچنین خطوط نسخ و ثلث؛ تزیینات بنایی به همراه انواع نقوش اسلیمی و هندسی، زینت بخش محراب مساجد و مقابر شدند.بنابر بررسی های انجام شده، بیشتر این محراب ها متعلق به استان اصفهان و کتیبه ها نیز غالبا حاوی آن دسته از آیات قرآنی هستند که به اهمیت نماز و ساخت مساجد تاکید دارند.در این مقاله ضمن بررسی انواع کتیبه های موجود در محراب های بناهای سلجوقی-سده های یازدهم-دوازدهم/پنجم-ششم-سیر تحول خط ها در آثار برجسته گچ بری این دوره معرفی می شود.اهداف مقاله:-1 شناسایی محراب های گچ بری شده بناهای دوره سلجوقی.-2 بررسی خط، مضمون و تزیین محراب بناهای دوره سلجوقی.سوالات مقاله:-1 مفاهیم و تزیینات به کار رفته در کتیبه های محراب های بناهای سلجوقی کدام است؟-2 سیر تحول و کاربرد خطوط در تزیینات محراب های سده یازدهم تا سیزدهم/پنجم تا هفتم چگونه بوده است ؟

بررسی شمایل نگاری در نگارگری اسلامی که دوره ها و مکاتب مختلف آن مملو از آثاری است که در آن هنرمندان از روشهای مختلفی برای ترسیم چهره ائمه اطهار و اولیا بهره برده اند، نشان از گرایش به نوعی نمادگرایی در طرح شمایل ها چه در دوران گذشته و چه در دوره معاصر دارد. نگاه نمادین به شمایل ها اشاره به دو نکته دارد؛ نخست این که در اغلب موارد، ارتباط مخاطب با موضوع و محتوا، مربوط با شمایل ها بوده تا یک ارتباط حسی با آنها، و نکته دوم این شمایل نگاری به شکل نمادین به هنرمند این اجازه را می دهد تا در ارایه این گونه آثار توجه مخاطب را بیشتر متوجه برخی ویژگی های قدسی و جایگاه خاص ائمه اطهار و اولیا نماید. البته نماد گرایی در این حوزه دارای اشکالات و کاستی هایی است که با ارزیابی دقیق آن، شاخص های اصلی برای خلق آثار تصویری، متناسب با شان اولیای الهی، مشخص خواهد شد.اهداف مقاله:-1 مشخص نمودن ویژگی های شمایل های اولیا از منظر نشانه شناسی-2 بررسی روند نمادگرایی شمایل مقدسین در نگارگری ایرانیسولات مقاله:-1 چه عواملی موجب نمادین شدن شمایلهای اولیا در نگارگری شده است؟-2 ویژگی های بصری و مفهومی نمادهای شمایل های اولیا کدام است؟

ظهور سفال زرین فام را می توان به زمان سلجوقیان و اوج شکوفایی آن را به دوران ایلخانان نسبت داد. واکاوی نقوش سفال زرین فام علاوه بر جنبه های فنی، ساختاری و زیبایی شناسی، تصویری تمام عیار از وضعیت زندگی حاکمان و مردمان این دوره را در ابعاد گوناگون سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی پیش روی ما می گذارد. بررسی سفال ها نشان می دهد که ایلخانان برای کسب مشروعیت و تثبیت حکومت خویش در آن دوره بسیار تلاش می کردند به طوری که اشکال اژدها، گل و گیاه، سیمرغ، ابر و پوشاک که سبک و سیاق چینی دارد، در آثار قابل مشاهده است. این مقاله با توجه به ذوق و سلیقه حاکمان ایلخانی در خلق آثار هنری به ویژه سفال های زرین فام و با بهره مندی از منابع کتابخانه ای به صورت مکتوب و مصور-سیاست گذاری های فرهنگی و هنری حاکمان و نیز انگاره های سفال زرین فام سده سیزدهم/هفتم را بررسی می کند. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات در این پژوهش تاریخی، توصیفی-تحلیلی است و در پاره ای موارد نیز از رهیافتی تطبیقی استفاده شده است.اهداف مقاله:-1 شناخت تاثیرگزاری سیاست های فرهنگی و اجتماعی ایلخانان بر نقوش سفال های زرین فام این دوره.-2 کشف چگونگی کسب مشروعیت حکومتی و تثبیت فرمانروایی ایلخانی با احیای برخی سنت های هنری در سفال های زرین فام.سوالات مقاله:-1 آیا می توان تفسیری جامعه شناختی و سیاسی بر نقوش این سفال ها که همواره بعد زیبایی شناسی آنها مورد توجه بوده است، ارایه کرد و به بازنمایی شرایط جامعه ایران در آن دوره و واقعیت های پنهان آن پرداخت؟-2 آیا می توان با بررسی این نقوش، بخشی از تاریخ اجتماعی دوره ایلخانان را شناسایی و خط مشی سیاسی و فرهنگی آنان را تعیین کرد؟