جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دو مقالۀ «عیسی» و «مریم» در دایرة‏المعارف قرآن لیدن را به ترتیب نیل رابینسون و باربارا فرییر استواسر نگاشته ‏اند، از آنجا که هر دو مقاله تحت تأثیر داده‏ های عهد جدید و اخبار ضعیف قرار دارد، نقد آن دو بر مبنای تعالیم قرآن ضرورت می‏ یابد. از این رو، این پژوهش به روش توصیفی – تحلیلی پس از مقایسۀ تطبیقی مضامین آن دو مقاله با آموزه‏های قرآن و حدیث صحیح به این نتایج دست یافته است که بنابر هفت آیۀ قرآن از جمله «وَ ما جَعَلنا لِبَشَرٍ مِن قَبلِکَ الخُلدَ ... کُلُّ نَفسٍ ذائِقَةُ المَوْت» (انبیا، 34-35) حضرت عیسی(ع) مانند همۀ انسان‏های پیش از خود با رسیدن اجلش، از دنیا رحلت و نفس او به عالم آخرت عروج کرده است. بنابراین، دیدگاه رابینسون مبنی بر اینکه نظرات مفسّران اسلامی دربارۀ مرگ عیسی(ع) یا عروج او که همگی تحت تأثیر روایات قرار دارند، درست بوده، ولی جمع‏‏ بندی نهایی‌ او که مطالب قرآنی دربارۀ مرگ عیسی را قاطع و آشکار نمی‏داند، نادرست است. استواسر نیز از این دو نکتۀ ظریف قرآنی که مریم بلافاصله پس از گفت‏ وگوی جبرئیل با او باردار شد و عیسی را در همان روز و در بیرون از معبد در مکانی مناسب و خوش آب و هوا به دنیا آورد، غفلت کرده است.

پژوهش حاضر در راستای «نقد و بررسی آراء تئودور نولدکه درباره رسم الخط و قرائت قرآن» و مجموعه‌ای از فرضیه‌ها و مطالب مهمی که پیرامون قرائات و رسم الخط قرآن ابراز شده تنظیم و تدوین شده است، و در پی آن است که وحیانی بودن و وثاقت متن قرآن را از طریق آیات و روایات و شواهد تاریخی و ... به اثبات رساند و شبهات وارده از طرف نولدکه و برخی از مستشرقان به ساحت مقدس قرآن در این موضوع را پاسخگو باشد. پژوهه حاضر با بهره جستن از شیوه توصیفی و تحلیلی و با رویکرد انتقادی همراه با گردآوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات سامان یافته و به بازپژوهی تحلیلی آراء تئودور نولدکه درباره قرائت قرآن پرداخته است. تئودور نولدکه معتقد است پیامبر(ص) وجود اشکالات لفظی در قرآن را پذیرفته، امّا آنها را به نویسندگان نسبت می‌دهد و از ناحیه آنها می‌داند. نتایج پژوهه حاضر حاکی از آن است که: رسم الخط و کتابت قرآن غیر از قرائت است زیرا مأخذ قرائت، روایات و اسناد است ولی مأخذ رسم‌الخط همان طرقی است که در نوشتن معمول می‌باشد. بنابراین آیات قرآنی باید همان‌گونه قرائت شود که نقل شده، نه طبق رسم‌الخط و کتابت آن، اساس و پایه قرائت است، (قرائت شفاهی که از پیامبر(ص) رسیده) و رسم‌الخط قرآن، مبتنی بر قرائت می‌باشد. شبهات نولدکه در مورد رسم الخط و متن قرآن از اساس باطل است زیرا دلایل او در این خصوص مخدوش می‌باشد و در اثبات آرای او ناتمام و ناقص است.

ارامنه پس از کوچ از جلفای قدیم و سکونتشان در مناطق مختلف ایران ضمن سازگاری با شرایط جدید در سرزمینی با آداب و رسوم و عقاید مذهبی متفاوت با اتحاد میان یکدیگر به زندگی در شرایط نو خود را وفق دادند. به طوری که حضور و نقش آفرینی ارامنه در دوره قاجار درسمت های رسمی دولتی و نظامی گواه آن است که ارامنه خود را شهروندانی در ایران میدانستند که ضمن حفظ عقاید دینی و اجرای آزادانه مناسک خود، پیوند های عمیق فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی بین آن ها و ایرانیان برقرار بود. این پژوهش درصدد است با نگاهی تحلیلی به بررسی انتقادی دیدگاه ها و رویکردهای اچمیادزین و حکومت قاجار بر پایه متون ارمنی ماشتوس مقدس بپردازد. لذا در پی پاسخگویی به این سوال‌ها می‌باشد: 1- روابط اچمیادزین و حکومت قاجار بر اساس چه رویکردهایی بوده است؟2- تبعیت ارامنه و تمکین آن ها از فرامین چه تاثیر و پیامدهایی در روابط میان اچمیادزین دولت قاجار داشت ؟یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که فرامین صادر شده توسط حکومت قاجار به اچمیادزین حاکی از اهمیت اتحاد میان ارامنه ایران با یکدیگر و لزوم همبستگی میان آن ها و همچنین تبعیتشان از فرامین صادره توسط دولت قاجار و همزیستی پایدار میان مسیحیان و مسلمانان بوده است.

پژوهش پیش رو بر این باور استوار است که مفاهیم نظری مطرح شده توسط ولفگانگ ایزر در نظریه‌‌‌ی "واکنش خواننده" ابزار تحلیلی ارزشمندی جهت بررسی متن قرآن و متون تفسیری از چشم اندازی نو ارائه می‌‌دهد. این نظریه ضمن تمرکز بر فرآیند تعامل میان متن و خواننده، بر اهمیت "فضاهای نامتعین " متن در پویایی این تعامل تأکید داشته و چگونگی تکمیل این فضاها را از سوی خواننده در حین فرآیند خواندن، بررسی‌‌ می‌‌‌نماید. بر این اساس، در این پژوهش با تمرکز بر سوره‌ی مبارکه‌ی الرحمن که با برخورداری از یک ساختار متمایز، از پتانسیل بالایی جهت پژوهش بهره‌مند است، نخست، فضاهای نامتعین بهشت را شناسایی و سپس با در نظر گرفتن خاورشناس آلمانی آنگلیکا نویورت به عنوان یکی از خوانندگان سوره، چگونگی تعامل وی با این فضاها را مورد واکاوی قرار داده‌ایم. نویورت در پژوهش‌‌های ‌قرآنی خود، با در نظر گرفتن هر سوره به عنوان یک واحد ادبی منسجم، درصدد ارائه خوانش تفسیری نوین از سوره است. هدف از این پژوهش، ارائه چشم اندازی بدیع جهت بررسی متن قرآن و تحلیل متون تفسیری است. این پژوهش نشان‌‌ می‌‌‌دهد نویورت در خوانش خود از این سوره، سعی دارد فضاهای نامتعین موجود را با بهره گیری از اطلاعات متون دینی پیشین و تحلیل‌‌های ‌خود از شعر جاهلی، تکمیل نماید.

برداشت عمومی مسلمانان از قصّۀ یوسف(ع) مانند دیگر قصص انبیا تحت تأثیر روایت نادرست عهد عتیق قرار دارد. این مسئله در مقالات و پژوهش‌های مستشرقان نیز خود را پررنگ‏تر نشان داده است. در پژوهش حاضر، متن مقالۀ یوسف [Joseph] در دائرةالمعارف قرآن لیدن ابتدا به فارسی ترجمه و سپس به روش توصیفی – تحلیلی، مضامین آن براساس تطبیق با آیات قرآن و روایات صحیح، بررسی و نقد شده است. شالوم گلدمن (Shalumn Goldman)در مقالۀ «یوسف» از بسیاری از مضامین سورۀ یوسف گذشته ‌است. از یافته‏های مهم این پژوهش آن است که یوسف در کودکی تنها یک‌مرتبه خواب می‌بیند و آن را تنها برای پدر خود تعریف می‌کند و علّت تبعید او به مصر کید برادرانش است که شیوۀ تربیت شدن او را نادرست می‏پنداشتند. گلدمن همانند برخی از مفسّران اسلامی یوسف صدّیق را دست‏کم از زمان قرار گرفتن در نهانگاه چاه کنعان پیامبر فرض کرده است، در حالی که یوسف تا زمانی‌که یعقوب(ع) زنده بود پیامبر نبود، در نتیجه همۀ قصّۀ یوسف در سورۀ یوسف بیان زندگی یوسف قبل از پیامبری اوست. در بیان قرآن، گرچه پادشاه مصر همینکه تعبیر خواب خود را شنید یوسف را به دربار خود فراخواند، ولی یوسف تا زمانی‌که برای مَلِک مصر روشن نشد که چه کسی پشت صحنۀ دست بریدن چند زن درباری قرار داشته است از زندان بیرون نیامد.

حضرت یونس (ع) یکی از پیامبران الهی است که داستان وی به صورت هدفمند در چهار سوره قرآن بیان می شود. بیان داستان حضرت یونس (ع) در قرآن، هانلیس کولوسکا را بر آن داشته که در مورد خاستگاه این داستان و عوامل مؤثر بر آن، به تحقیق و بررسی بپردازد. مقاله حاضر با در پیش گرفتن روش توصیفی-تحلیلی به نقد و بررسی دیدگاه کولوسکا در باب تفسیر داستان یونس (ع) در سوره قلم اختصاص دارد.دیدگاه کولوسکا پنج محور اصلی دارد که نخست به بررسی آنها می پردازیم. این پنج محور عبارتند از : تاریخ‌گذاری نزول، ساختارشناسی، بررسی مفردات و مفاهیم، بررسی ارتباطات میان‌سوره‌ای و پیوندهای ارتباطی داستان حضرت یونس (ع) با سنت و هنر یهودیت و مسیحیت. ذیل هر محور، ابتدا به تبیین دیدگاه کولوسکا، و سپس مفسران مسلمان می‌پردازیم، و از آن به عنوان معیاری برای نقد و ارزیابی دیدگاه کولوسکا بهره می‌جوییم. در قسمت‌هایی که در تفاسیر اسلامی مطالب مطرح‌شده از سوی کولوسکا وجود نداشته، ناگزیر به دیگر منابع اسلامی مراجعه کرده‌ایم. دیدگاه های کولوسکا در مواردی نظیر مکی بودن سوره قلم، و مقصود از آیات 48-50 سوره قلم با اندیشمندان مسلمان مشابه است و از جمله نقدهایی که بر کار وی وارد است: استفاده از منابع اندک اسلامی و برداشت‌های اشتباه از آنها، عدم استناد مطالب و ادعاها و دخیل شدن پیش‌فرض‌های دینی با رویکرد مسیحی، ابهام در عبارات و سطحی‌نگری است.کولوسکا در برداشت های اشتباه خود حضرت یونس (ع) را نبی معرفی نمی کند و وی را فردی فراموشکار و دارای غفلت و نسیان می داند.