جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آسیب‌هایی که پس از انقلاب حرف به تراث تاریخی و فرهنگی ترکیه رسید، در بخش آثار مکتوب تاریخی نمود چشمگیری داشته است. این آسیب، در خواندن و تصحیح آثار فارسی عثمانیان بیشتر به چشم می‌خورد؛ زیرا پژوهشگر باید علاوه بر تسلط به الفبای عربی، به زبان فارسی نیز مسلط باشد. با توجه به اینکه بخش قابل توجهی از آثار تصحیحی ترکیه به دست دانشجویان تحصیلات تکمیلی به شکل پایان‌نامه و رساله عرضه می‌گردند، دارای کیفیت مناسبی نیستند. این آثار به عنوان فعالیت‌های ابتدایی پژوهشی این دانشجویان از جنبه‌های گوناگون با نقص‌ها و مشکلاتی روبه‌رو است. از این رو، مجموعه‌ای از کاستی‌ها و نادرستی‌ها به متون تصحیح‌شدۀ نسخ راه یافته که در نمونۀ انتخابی (تصحیح غزوات سلطان سلیم به دست اسرا یوردم به عنوان رساله دکتری در دانشگاه استانبول) بررسی گردیده است. با توجه به نمونه انتخابی و در پاسخ به پرسش «متن تصحیح‌شدۀ نسخ خطی فارسی در دانشگاه‌های ترکیه دارای چه کاستی‌ها و نادرستی‌هایی است؟»، مشخص شده است که نادرست‌خوانی در اتصال یا عدم اتصال نابجای کلمات، استفاده یا عدم استفاده از حروف غیر عربی، نادرست‌خوانی به سبب اعجام نادرست و نیز ناتوانی در خواندن کلمات، از مشکلات بنیادین بوده که در پیدایی همۀ این موارد، عدم تسلط کافی به زبان فارسی، نقش اصلی را داشته است.

ارزیابی وضعیت علم در عصر صفویه می­تواند دریچه ­ای به دلایل ساختاریِ طلوع و غروب این عصر بگشاید. بر این اساس، سؤال اصلی پژوهش آن است که کدام الزامات نهادی به تحقق وضعیت اولیه تأسیس علم در عصر صفویه انجامیده است؟ و کدام خصایص، در ادامه، امکان­های تداوم وضعیت علمی را مخدوش ساخته است؟ پژوهش حاضر بر این فرضیه که معرف­های علم در عصر صفویه گویای وضعیتی نسبتاً استاندارد می­باشد، تمرکز کرده است اما در ادامه، چراییِ ناپایداری این وضعیت را جستجو کرده است. یافته­ های پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی به اعتبار تحلیل کارکردیِ نظریه رابرت مرتن نشان می­دهد در حوزه شرایط درونی علم که نخستینِ آن عام­گرایی است، مستندات حاکی از تحقق نسبی اصل عینیت از طریق رهایی علم از پایگاه طبقاتی، ملیتی، قومیتی و زبانی است. استاندارد درونیِ دوم یعنی مالکیت جمعی نیز از منظر شکل­گیری اجتماعات علمی، و با دو مکانیسم ترجمه و انتقال یافته­های علمیِ ناهمزمان و همزمان، وضعیت نسبتاً شایسته­ای را نمایش می­دهد. اصل سومِ بیرونی نیز با نام بی­طرفی، از طریق تنوع رشته­های علمی، به اصل فراغت از ارزش منجر گردیده و از طریق تدارک بنیان­های عقلانی برای دین، به پرهیز نسبی از جهت­گیری تأییدی انجامیده است. از حیث شرط درونیِ چهارم یعنی شکِ سازمان­یافته نیز می­توان تشکیک­ها و نقدهای موجود میان اخباریون و اصولیون را نمونه شکِ روش­ شناختی در ساختار علمی این عصر دانست و شک اخباریون در خصوص عدم ­امکان دریافت اذن از شان زعامت مجتهدین توسط حکام را گواهی بر شکِ نهادی در این عصر تلقی نمود.هر چند بخش دیگر یافته­ ها، گویای ناپایداری استاندادهای علم در عصر صفویه است؛ زیرا عموماْ با پایان حکمرانی شاه ­طهماسب و با انحصارگرایی علوم نقلی نسبت به علوم عقلی، غلبه اخباری­گری بر سایر جریان­های فکری، تحاشی فلسفه و رویکردهای بینارشته ­ای از سوی بخشی از فقها، فروکاستن کلیت علم به معارف دینی، بی­مهری نسبت به صنعت چاپ، عدم عبور از مدرسه به آکادمی، قلت کتابخانه­ ها، خرافه­ گرایی، تنیدگی روزافزون منافع علما و حکام و تعصب نسبت به هر گزاره غیرشیعی در علم، استاندادهای علم استمرار نیافت و بازگشت به رکود علمی در ایرانِ عصر صفوی مشاهده گردید.

قدریه، جریانی فکری-سیاسی در قرن نخست هجری بود که در واکنش به سیاست‌های بنی‌امیه برای تثبیت قدرت شکل گرفت. حکومت اموی با مبارزات همه‌جانبه علیه این جریان، تلاش کرد نفوذ آن را مهار کند. این پژوهش با روش تحلیل تاریخی و بررسی منابع مکتوب، بسترتاریخی-فکری دو جریان را واکاویده و بازتاب تقابل میان قدریه و حاکمان و هواداران بنی‌امیه را در میراث روایی اهل سنت تحلیل می‌کند. مسئله اصلی پژوهش، تحلیل نحوه انعکاس این تقابل در روایات اهل سنت در چهار سده نخست اسلامی است. یافته‌ها نشان می‌دهد این نزاع در منابع روایی پیرامون سه محور عمده بازتاب یافته است:1. محور سیاسی-مذهبی روایاتی را شامل می شود که بازتابی منفی از نفوذ قدریان در جامعه دارند و مشوق حذف فیزیکی آنان هستند.2. در محور فرهنگی-اجتماعی قدریه با هویتی منفی، همچون "مجوس امت"، معرفی شده‌اند که به انزوای اجتماعی آنان انجامیده است.3. محور کلامی-اعتقادی متنوع‌ترین روایت‌ها را شامل می‌شود و قدریه را با صفاتی چون شرک، کفر، دشمنی با خداوند، زندقه، و انکار قدر الهی توصیف کرده است. این مطالعه نشان می‌دهد که این نزاع، بازتابی از نبرد ایدئولوژیک میان گفتمان عدالت‌محور قدریه و دستگاه حاکمه جبری بود. به تدریج، این تقابل سیاسی به نزاع عقیدتی تغییر یافت و از میراث حدیثی برای تقویت گفتمان جبری بهره برداری شد.

ویژگی‌های مشخص در هر حرفه‌ای سبب پیشرفت و بهبود وضعیت آن می‌شود. تکوین قابلگی به مامایی به‌عنوان شاخه‌ای از علوم طبی و تخصصی ویژه زنان در ایران، سبب تبدیل آن به دانشی مبتنی بر آموزش، پیشگیری، تحقیق، تشخیص و درمان گردید. مطابق تحقیقات انجام‌شده در زمینه گذار، عوامل اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در بروز این رخداد به‌تنهایی یا با یکدیگر مؤثر بوده‌ و در پژوهش‌های مختلف مورد بررسی قرارگرفته‌اند، آنچه دراین‌بین مغفول مانده، چگونگی تکوین علمی این حرفه است؛ بنابراین تلاش می‌شود با مقایسه منابع طب سنتی (قانون، ذخیره، مولودیه) به عنوان مراجع قابله‌های سنتی و منابع نوین (حفظ الصحه زنان، رساله در قابلگی) تدریس شده برای دانش‌آموزان مدرسه قابلگی و استفاده از منابع تاریخ اجتماعی برای درک وضعیت عمومی بهداشت زنان، به پاسخ این پرسش‌ها رسید که چه تغییراتی در قابلگی سنتی صورت گرفته است؟ کدام نیازهای طبی جامعه زنان پس از تکوین به مامایی، برطرف شده است؟ برای این منظور ابتدا وظایف شناخته‌شده یک قابله بیان‌شده، سپس همان رفتار در قالب یک مامای تحصیل‌کرده عنوان می‌گردد و تفاوت قابلگی و مامایی از نظر علمی آشکار و ضمن تبیین تغییرات، تأثیرات تکوین بیان می‌گردد. در خلأ مطالعات تاریخ پزشکی زنان در حوزه تخصصی طبی آن‌ها (قابلگی) و فقدان مطالب تحلیلی با دیدگاه طبی، یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند، برخی از تحولات ماهیتی بوده و برخی دیگر به بهبود عملکرد این حرفه انجامیده و نتیجه گذار از قابلگی به مامایی در بهبود وضعیت بهداشتی مادران و کودکان، کاهش آمار مرگ‌ومیر و عوارض زایمان آشکار می‌گردد.