جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در نگرش اسلامی انسان موجودی شریف است. ازاین­رو عزت­نفس یکی از مهمترین شاخصه‌های انسان سالم (مؤمن) ازمنظر دینی است؛ زیرا او را در رسیدن به کمال و رستگاری یاری می‌کند. ازاین‌رو حفظ و تقویت این ویژگی مهم بر هر فردی لازم و ضرورت است. پایه‌های عزت‌نفس از کودکی بنا نهاده می‌شود و نوع ارتباط والدین و چگونگی رفتار آنها تأثیر زیادی بر خودارزشمندی کودکان دارد. پژوهش حاضر با پارادایم تفسیرگرایی به تحلیل محتوای متون دینی می­پردازد و بااستناد به آیات و روایات باروش قیاسی و استقرایی ابعاد رفتاری و روان‌شناختی مرتبط با عزت‌نفس و راهکارهای ارتقای آن در فرزندان را استنتاج می­کند. آنچه از این مطالعه به‌دست آمده این است که والدین با راهکارهایی مانند محبت، تکریم، توجه به تفاوت­های فردی و واگذاری مسئولیت به کودکان می‌توانند عزت‌نفس و اعتمادبه­ نفس را در آنها افزایش دهند.

یکی از مشکلات و اختلالات دوره نوجوانی، افسردگی، اضطراب و پرخاشگری است. پرخاشگری نوجوانان یکی از چالش‌هایی است که بسیاری از والدین با آن مواجه می‌شوند. برخی تغییرات جسمانی و روانی زمینه­ساز بروز خشم و رفتار پرخاشگرانه در نوجوان هستند، اما در بسیاری از موارد پرخاشگری نوجوان به سبک‌های فرزندپروری والدین و شیوه برخورد آنها با نوجوان برمی‌گردد. پژوهش حاضر با هدف شناسایی راهکارهای درمان پرخاشگری نوجوانان بااستفاده از منابع کتابخانه‌ای و به­روش توصیفی-تحلیلی نوشته شده است. براساس یافته‌های پژوهش، روان­شناسان برای درمان پرخاشگری نوجوانان راهکارهای مختلفی ذکر کرده‌اند مانند مراجعه به مشاور و پرهیز از مقایسه کردن فرزند. در منابع دینی نیز می‌توان به شیوه‌های شناختی، رفتاری، هیجانی و یا معنوی اشاره کرد.

مقاله حاضر با هدف ارائه راهکارهای مؤثر والدین در اصلاح ناسازگاری کودک و نوجوان با تأکید بر منابع اسلامی شکل گرفته است. بدین منظور متون دینی و روان­شناسی باروش توصیفی-تحلیلی بررسی می­شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد شیوه‌های تربیتی والدین بر بروز ناسازگاری‌های رفتاری فرزندان اثرات قابل­توجهی دارد. تحقیقات بیانگر آن است که همسویی روش‌های اصلاح رفتار با فرهنگ و باورهای دینی افراد در اثربخشی آن نقش بسزایی دارد. بخشی از یافته‌هایژوهش حاضر عبارتند از: والدین بااستفاده از راهکارهای مستقیم، غیرمستقیم، زمینه­ساز و محیطی می‌توانند به اصلاح ناسازگاری بپردازند، روش‌های غیرمستقیم شامل زمینه­ساز، محیطی و رفتاری است، روش‌های مستقیم شامل زمینه­ساز و روش‌های مختص دوره تحولی است.

پرخاشگری یکی از رفتارهای مذموم است که آسیب­های فراوانی بر کیفیت تعاملات افراد داشته، ارتباط بسیار مؤثری بر سطح سلامت جسمانی و روانی افراد و جامعه دارد. پرخاشگری در بیشتر موارد ریشه در عادات و شخصیت افراد دارد و خانواده که مهمترین کانون­ تربیت است مؤثرترین و عمیق­ترین تأثیر را در شکل­گیری شخصیت اخلاقی افراد دارد. خانواده بیش از هر کانون یا عامل دیگری در مورد شکل­گیری و تثبیت و یا حتی حذف این رفتار مورد توجه دست­اندرکاران امر تربیت بوده است. پژوهش حاضر به­روش توصیفی-تحلیلی در متون روان­شناختی و دینی، به ارائه و تبیین عوامل خانوادگی مؤثر در ایجاد پرخاشگری کودکان می­پردازد و درصدد است که دریابد آیا عوامل خانوادگی در ایجاد پرخاشگری و رفع آن نقش دارند یا نه. نتایج پژوهش نشان می­دهد که تربیت، مهمترین وظایف والدین است و بین رفتار والدین و رفتار فرزندان رابطه علت و معلولی وجود دارد.

دروغ‌گویی یعنی، کتمان واقعیت و بیان سخنی که واقعیت خارجی ندارد. این خصوصیت بااینکه در همه فرهنگ­ها، ادیان و مکاتب، قبیح و ضدارزش بوده و در اسلام نیز به­شدت مذمت شده است در بسیاری از کودکان به دلایل مختلف به­صورت مکرر مشاهده می­شود. باتوجه به تأثیر ویژه دوران کودکی در شکل­گیری شخصیت در بزرگسالی، پژوهش حاضر به­روش توصیفی-تحلیلی با بررسی منابع روان­شناسی و اسلامی، چیستی و چرایی (علت­های) بروز و یا تثبیت این رفتار غیرارزشی در کودکان را بررسی می­کند. با بیان مختصری از انواع دروغ­گویی، شرح علت­هایی دروغ‌گویی مانند ترس از تنبیه، تقلید از والدین، کم­رویی، جلب توجه، رهایی از فشار و سرزنش و... اشاره به آثار دروغ‌گویی مانند ایجاد شخصیت کاذب برای دروغ­گو، رسوایی و بی­آبرویی، بی­ارزش شدن دروغ­گو، فریب خوردن دیگران، بی­اعتمادی و... روش­هایی برای پیشگیری و یا درمان این رفتار مذموم توصیه شده است.

پژوهش حاضر، تأثیر محبت در خانواده بر پیشگیری از انحرافات اجتماعی نوجوانان را بررسی می­کند. دامنه پژوهش، آیات و روایات معصومین (ع) و منابع و متون تربیتی و روان‌شناختی است. پژوهش حاضر ابتدا محبت والدین را ازنظر فقهی بررسی کرده و باتوجه به ادله موجود به این نتیجه رسید که ابراز محبت به فرزندان در برخی موارد واجب است. در مرحله بعد تأثیر محبت بر کاهش انحرافات و رذائل اخلاقی در فرزندان را به­روش قیاسی و استقرایی درمیان منابع دینی و روان‌شناختی بررسی می­کند. نتایج به­دست آمده نشان می­دهد که در تربیت نوجوان (به­دلیل حساسیت این مقطع سنی) والدین با رعایت اصل محبت می‌توانند از انحرافات اجتماعی نوجوانان جلوگیری کنند؛ زیرا محبت با تأمین نیاز عاطفی، تقویت عزت­نفس و ترغیب به همانندسازی، عامل بازدارنده مهمی در کاهش انحرافات اجتماعی است.