جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

روش‎شناسی بنیادین به‌جای بحث از کیفیت کاربست نظریه‎ های علمی به چگونگی تکوین آنها پرداخته و زمینه‎ های وجودی معرفتی و غیرمعرفتی آن را دنبال می‎کند. تکوین نظریه فمینیستی در غرب مبتنی بر تحولات معرفتی در فرهنگ غرب و برخی زمینه‎ های غیرمعرفتی بود که در تعاملات فرهنگی ایران و غرب به صورت تقلیدی وارد جامعه ایرانی شد. این پژوهش برآن است تا به روش‎شناسی بنیادین اندیشه فمینیستی در فرهنگ مولد آن و زمینه‎ های ورود این نظریه به ایران بپردازد. تحولات معرفت‎شناختی در حوزه علم که به تغییر رویکرد پوزیتویستی به معرفت علمی منجر شد و ظهور فلسفه ‎های وجودگرا که رویکردهای ذات‎گرایانه به انسان و هستی را به چالش کشید از جمله مهم‌ترین زمینه‎ های وجودی معرفتی اندیشه فمینیستی در غرب بوده و نقد موقعیت نابرابر اجتماعی زنان در مقایسه با مردان و به چالش کشیدن علوم اجتماعی و انسانی مردانه از جمله زمینه‎های وجودی غیرمعرفتی فمینیسم در غرب است. همچنین ورود اندیشه‎ های فمینیستی به ایران به بهانه‎ های غیرمعرفتی و غیربومی صورت گرفته و نتیجه آن ناسازگاری این نظریه با فرهنگ جامعه ایرانی بوده است.

سیستم اجتماعی کاملاً تحت تأثیر پیچیدگی‏های ناشی از ماهیت خود قرار دارد. این سیستم ویژگی‌های سیستم‌های سطوح پایین‌تر خود را به ارث می‌برد؛ ولی ویژگی‌هایی نیز دارد که آن را از سطوح پایین‌تر خود متمایز می‌کند. سؤال اینجاست که این ویژگی‌های یکسان و متمایزکننده چه هستند و چگونه روش‌شناسی‌های مختلفِ توسعه داده شده تا به امروز به این ویژگی‌ها پاسخ گفته‌اند. این مقاله با هدف ارائه تعریفی از سیستم‌های اجتماعی، بررسی ویژگی‌های آن،‌ و ارائه چارچوبی برای کمک به انتخاب رویکرد مناسب جهت تحلیل سیستم‏های اجتماعی با توجه به ویژگی‌های وضعیت سیستم مورد بررسی توسعه داده شده است. این تحقیق از یک استراتژی کیفی جهت رسیدن به اهداف خود بهره می‌گیرد. روش‌شناسی این مقاله مرور یکپارچه[1] است. در اینجا محتوای مقالات مختلفی بررسی و مبتنی بر آنها ابتدا تعریفی از سیستم اجتماعی و ویژگی‌های آن، ارائه می‌شود. سپس، چارچوبی برای انتخاب روش‌شناسی مناسب مطالعه یک سیستم اجتماعی مبتنی بر ویژگی‌های آن ارائه شده است. پژوهشگران می‌توانند با استفاده از نتایج این مقاله نسبت به انتخاب روش‌شناسی مناسب با توجه به ماهیت وضعیت مسئله‌زا اقدام کنند.

در بخش عمومی اقتصاد اسلامی، طیف وسیعی از ملاحظه‌های اخلاقی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در ارزیابی و انتخاب برنامه‌ها و سیاست‌های عمومی در نظر می‌شوند؛ ولی این امر به معنای ایدئال‌نگری بدون چارچوب و منطق نیست. این مقاله دغدغۀ ترسیم منطق و چارچوب سیاستگذاری عمومی در اقتصاد اسلامی را دارد. بررسی کتاب‌های تخصصی علوم اقتصادی، فلسفۀ اخلاق، آرای اندیشمندان مسلمان و متون اسلامی، با روش تحلیلی−توصیفی نشان می‌دهد ارزیابی سیاست و برنامه‌های اقتصاد اسلامی دارای ساختاری چند لایه است. در لایۀ نخست (سیاستگذاری فضیلت‌مدارانه) تمام معیارهای مهم سیاستگذاری عمومی (مشروعیت، کارایی، برابری، آزادی و استقلال) در ارزیابی برنامه‌ها لحاظ می‌شود و هیچ‌کدام به بهانه رهایی از موقعیت‌های دشوار متعارض، فدای دیگری نمی‌شود؛ در لایۀ دوم (سیاستگذاری فقه‌الاولویه) موقعیت‌های متعارض مد نظر قرار می‌گیرد و برنامه‌های بخش عمومی با استفاده از قواعد و معیارهای اولویت در چهار مقصد «حفظ اصل اسلام و نظام اسلامی»، «حفظ جان انسان‌ها»، «حفظ تعالی جامعه» و «حفظ و رشد بهزیستی مادی» و هر کدام در سه رتبه ضروریات، حاجیات، تحسینیات رتبه‌بندی می‌شوند؛ در لایۀ سوم (سیاستگذاری فقه الموازنه) اهم و مهم کردن، با استفاده از معیارهای توزین و تحلیل هزینه فایدۀ اجتماعی در سطح «مصلحت نهایی مسئله مورد بحث» دنبال می‌شود و آنچه در مجموع مقدم می‌‌شود، احتمالاً نفع بیشتری را عاید اجتماع مسلمانان می‌کند.

کارآفرینی یک پدیده پیچیده و چندسطحی است و بر مبنای رئالیسم انتقادی، پدیده‎های پیچیده‎‎ای مانند کارآفرینی، در سیستم‎های باز رخ داده و در سطوح مختلفی از واقعیت عمل می‎کنند. برای مطالعه و بررسی دقیق چنین پدیده‎ای، استفاده از روش‎شناسی متناسب با آن ضروری است. محور کارآفرینی، ایجاد کسب‌وکار مخاطره‎آمیز جدید است که می‎تواند به‎ عنوان فرایندی پویا، در قالب یک سیستم باز تعریف شود؛ این پدیده از تعامل عناصر فردی، سازمانی و محیطی شکل گرفته و عوامل مختلفی بر آن تأثیرگذارند. هدف این تحقیق، معرفی و ارائه یک روش‎شناسی سیستمی ترکیبی برای پژوهش‎های کارآفرینی و به‎ویژه مطالعات مربوط به ایجاد کسب‌وکار مخاطره‎آمیز جدید است که با مطالعه مروری روایتی روش‎شناسی‎های سیستمی در زمینه کسب‌وکار، انجام شده است. ازآنجایی‌که کارآفرینی، هم شامل جنبه‎ های ذهنی است و هم جنبه‎ های قابل مشاهده و اندازه‎گیری را دربرمی‎گیرد، ازاین‌‍رو برای انجام پژوهش درباره آن، نمی‎توان تنها از تفکر سیستمی نرم و روش‎شناسی سیستم‎های نرم استفاده کرد و یا اینکه فقط تفکر سیستمی سخت و پویایی ‎شناسی سیستم را به کار گرفت. بنابراین، در پژوهش‎های کارآفرینی می‎توان برای مدل‎سازی فرایند کارآفرینی در قالب سیستمی پویا، از روش‎شناسی پویایی سیستم‎های نرم استفاده نمود که از ترکیب روش‎شناسی سیستم‎های نرم و پویایی‎ شناسی سیستم در دهه‎ های اخیر توسعه یافته است.

بینامتنیت، در معنایی عام، بر شبکۀ ارتباطیِ تودرتوی متون با یکدیگر دلالت دارد. در این معنا، نظریۀ بینامتنیت به‌عنوان یک هستیِ انتزاعی جلوه‌گر می‌شود که بر مفهومی موسع و بی‌آغاز و پایان از این واژه صحه می‌گذارد. در این نوشتار، با عنایت به توجه فی‌مابین نظریه و روش، جایگاه بینامتنیت مورد واکاوی قرارگرفته و این پرسش مهم مطرح‌شده است که آیا اساساً نگاه روش‌گونه به بینامتنیت توجیه‌پذیر است؟ به نظر می‌رسد بینامتنیت به‌عنوان یک مفهوم پست‌مدرن بر سرِ دوراهیِ فرو غلتیدن در ورطۀ تقلیل‌گراییِ مفهومی از یک‌سو و محصور شدن در انتزاع متعلق به نظریه از سوی دیگر قرار داشته باشد. در حقیقت پاسخ این نوشتار به پرسش یادشده، «بلی» مشروط است. بینامتنیت یک روش است، به شرطی که مفهوم انتزاعیِ ارتباط بینامتنی به چیزی شبیه نقدِ سنتیِ منابع تقلیل یابد. عدم اهتمام واضعان اولیۀ واژۀ بینامتنیت، کسانی چون کریستوا و بارت، در کاربردی کردن روش بینامتنیت و هشدار از فرو کاهش بینامتنیت به مأخذیابی و تأکید بر نظریه به‌جای روش، چالشی را پدید آورد که نسل بعدی پژوهشگران بینامتنیت را به سمت روش‌ و کاربردی سازی بینامتنیت سوق داد. روش تحلیل بینامتنی مبتنی بر اصول و مراحلی است که نقطۀ تمرکز این نوشتار می‌باشد. واکاوی نظریۀ بینامتنیت، تقلیل آن به روش و چگونگی نحوۀ استفاده از آن در یک پژوهش علمی، از اهداف اصلی این پژوهش می‌باشد.