جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

معرفت و شناخت از مفاهیم بدیهی و غیرقابل تعریف است. معرفت نزد امیرمؤمنان علیه السلام امری ممکن و مطلوب است و علم حد نهایی تمامی فضیلت­هاست و انسان در تمام کارهای خویش نیازمند معرفت است. کاوش در کلمات امیرمؤمنان علیه السلام در مصادری چون نهج البلاغه و غرر الحکم پژوهشگر را به واژه­‌های جانشین و هم نشین با علم و معرفت، رهنمون می­‌سازد. از منظر امیرمؤمنان علیه السلام نه تنها معرفت ممکن است بلکه می­توان به درجات مختلفی از معرفت، با ابزارهای متفاوتِ معرفتی دست یافت. بدین روی در نگاه امیرمؤمنان علیه السلام امکان معرفت ثابت و فراتر از امور مادی است و از طرق مختلفی چون حس، عقل، شهود و ... حاصل می­­‌شود. نوشته حاضر با روش کتابخانه­‌ای می­‌کوشد با رویکرد تحلیلی با نگاهی به فرمایشات امیرمؤمنان علیه السلام بخشی از مهم­ترین مباحث معرفت­شناسی را از دریچه سخنان آن امام همام مورد کاوش قرار دهد. از این رو پس از تعریف معرفت، به بررسی امکان معرفت و انواع آن پرداخته شده، سپس از منابع معرفت و ارزش معرفتی آنها سخن گفته‌ایم.

شناخت رفتار اخلاق­‌مدارانه زمامدار پیش از به دست گرفتن حکومت و مدیریت و تطبیق آن با پس از رهبری­‌اش می­‌تواند سیاست­‌های اخلاقی و میزان صداقت وی در عملکردهای بعدی­‌اش را تبیین و برجسته­‌تر بنمایاند. امام­ علی علیه السلام در قامت یک زمامدار می­‌کوشد با تأکید بر تقدّم اخلاق بر هر مقوله­‌ای نشان دهد آموزه­‌های اسلامی مورد تأکید در خلافتش، همانی است که در دوره پیش­ از حکومتش قابل رفتارشناسی است. جنگ با خوارج، گرچه پیامدهای ناگواری ایجاد کرد، اما رهبری اخلاق­‌مدار می­‌کوشد ابتدا با اصول اخلاقی مناسب، از بروز جنگ پیش ­گیرد و پس از جنگ نیز با رفتار اخلاق­مدار با دشمنان خویش، نشان دهد که انسانیت برمحور اخلاق­ بر دیندار بی­ اخلاق ترجیح و برتری دارد. مقاله پیش­‌رو به تبیین تئوری نوین در حوزه تئوری­‌های رهبری پرداخته است. یافته­‌های این پژوهش که با رویکردی توصیفی و تحلیلی و بیشتر بنابر منابع اهل­ سنت صورت پذیرفته است، چنین تبیین می­‌کند که گزاره­ه‌ای این اخلاق­‌مداری و نیز کارکرد سلبی و ایجابی این رفتار می­‌تواند جامعه تحت امر زمامدار را اخلاق­‌محور سامان دهد، گفت­ و گو بر پایه گزاره­‌های خاصِ اخلاق­‌مدار، تن دادن به خواسته­‌های اصلاح­ گرایانه بنابر بر اقتضائات موجود، استفاده از راهکارهای مناسب برای اسکات خصم جهت ممانعت از تشنّج بیشتر جامعه، حفظ حرمت کرامت انسانی و پاسداشت حقوق افراد مخالف و شبه مخالف نه بر پایه خویشاوندی و سابقه حضور در عرصه­‌های مختلف سیاسی، می­‌تواند کشمکش به وجود آمده در جامعه را با رفتار اخلاق­­‌مدار زمامدار دفع کند.

یکی از ارزش‌ها و مفاهیم اجتماعی که در طول تاریخ بسیاری از صاحب نظران و منتقدان به آن توجّه نشان داده‌اند، مفهوم عدل‌پروری و عدل‌گستری است. با مشاهده پژوهش‌های پیشین به نظر می‌رسد با گسترش عدالت در جوامع گونا‌گون بسیاری از مشکلات فردی و جمعی کاسته شده و انسان به آرمان‌شهر خود نزدیک‌تر می‌شود. در بسیاری از متون به این مساله، چه از دیدگاه فردی و چه از جهان بینی جمعی، توجه نشان داده شده و زوایا و ابعاد مختلف آن از جمله عدالت الهی، عدالت اقتصادی، اجتماعی، قضایی و ... مورد اشاره و بررسی قرار گرفته است. از جمله این آثار می توان به نهج‌البلاغه و شاهنامه فردوسی اشاره کرد. با توجه به پژوهش‌های پژوهشگران این مقاله تحلیلی و توصیفی در نهج البلاغه و شاهنامه فردوسی به اصل قدرت اشاره بیشتری شده که امکان سودخواهی و بی‌عدالتی حاکم را فراهم می­‌سازد که یکی از اصول مهم توجه به عدالت است. تعاریفی که در هر دو اثر بیان گردیده، مبین این مساله می‌تواند باشد که بینش حاکم بر نهج البلاغه و شاهنامه درمورد جامعه شناسی عدالت و چهارچوب مفهومی آن یکسان است. در این پژوهش سعی بر این گردیده با توجه به شواهد و مصادیق یافت شده مقوله عدالت و ابعاد آن مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد.

در این مقاله با هدف واکاوی مدل « نرمش حداکثری و شدت حداقلی در رهبری امام علی علیه السلام، آموزه­‌های اسلامی بویژه گزاره­‌های علوی بررسی گردیده و در روشی اجتهادی تحلیل انجام گردیده است. یافته­‌های تحقیق نشان می­‌دهد که رهبری در رویکرد علوی با رهبری غیراسلامی با توجه به مبانی آنها متفاوت است. با مطالعه آموزه­‌های علوی، دو دسته از گزاره­‌ها مشاهده شده که دسته­‌ای بر مؤلفه نرمش و رفق مطلق و دسته دیگر بر اختلاط نرمش با مؤلفه شدت­ عمل تاکید می­‌ورزند و پس از جمع روایی نتیجه حاصله حکایت از این دارد که مدل «نرمش حداکثری و شدت حداقلی» می­‌تواند از تحلیل گزاره­‌های دسته اول و دوم اصطیاد گردد که این مدل دارای دو مؤلفه نرمش و شدت عمل است که بالطبع مؤلفه­‌های این مدل در پیوستاری اقتضایی دارای شدت وضعف خواهد بود.

هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی موانع و راهکارهای فرهنگی انضباط اجتماعی بر مبنای آموزه‌های تربیتی امام علی علیه السام در نهج البلاغه می‌باشد که با روش تحلیلی و استنتاجی انجام شده است. همچنین در این تحقیق از روش کتابخانه­‌ای نیز استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می‌دهد که اهمیت انضباط اجتماعی از دو منظر قابل بررسی و تحلیل است؛ اهمیت در جهان امروز و اهمیت از منظر دین. از طرف دیگر شاخصه‌های (الهی بودن، وحیانی بودن، فطری بودن، حقانی بودن) با بهره‌گیری از آموزه‌های تربیتی امام علی علیه السلام استنتاج و تحلیل شده است. شتاب زدگی در امور، تنبلی و سستی در امور، ترک امر به معروف و نهی از منکر، چاپلوسی، گفتار بی­ اندیشه، عدم رشد فرهنگی، جهل و تقلید کورکورانه و تعصب در این تحقیق بعنوان موانع فرهنگی تحقق انضباط اجتماعی استنتاج شده و در پایان نیز راهکارهایی نظیر؛ اعتماد دینی، داشتن هدف واقعی در زندگی، اندیشه و فکر، آینده نگری و دوراندیشی، اصلاح بین مردم، پاسخگویی و حق اظهار نظر، مبارزه با هوای نفس و تعالی روح و پرهیز از بی تکلیفی در زندگی بر مبنای آموزه‌های تربیتی امام علی علیه السلام شناسایی و استنتاج شده است. نتیجه تحقیق نشان می‌دهد که؛ در صورتی که موانعی که در این تحقیق احصاء گردیده با استفاده از راهکارهای شناسایی شده، مرتفع شود، انضباط اجتماعی در جامعه تحقق یافته و رشد و توسعه فرهنگی را به همراه خواهد داشت.

رفتارمطلوب سیاسی یکی ازشاخصه‌های حاکمیت است که می‌تواند تاثیر زیادی دراستحکام حکومت داشته باشد. درمورد نگاه به رفتار سیاسی، دو دیدگاه مثبت (مشروع) و منفی(نامشروع) وجود دارد که درنگاه مثبت، رفتار سیاسی را مطلوب و تعالی بخش برای جامعه می­‌داند و درمقابل درنگاه منفی، سیاست به معنای دروغگویی و دغل بازی تفسیرمی‌شود. درسیره علوی علیه السلام رفتار سیاسی به معنای نیکو دیدن سیاست برای کمال و سعادت جامعه است. بر این اساس، تحقیق به سؤال زیر جواب می­‌دهد که مؤلفه‌های رفتارمطلوب سیاسی درسیره علوی کدامند؟ فرضیه تحقیق براساس نظریه آدلر که ازچهار شاخصه‌ی نحوه تعامل، خود خلاق، سبک زندگی و آینده­ نگری تشکیل شده‌ است، بدست می‌آید که در شاخصه اول نحوه تعامل رفتاری حضرت علی علیه السلام در چهار حوزه‌ی تعامل با خلفا، با مذاهب اسلامی و ادیان، حمایت از محرومان، تعامل امام علیه السام با مردم، در شاخصه دوم رفتاری آن حضرت، خود خلاقیت در سه حوزه‌ی جهاد و دعوت، ائتلاف با مخالفان و خود خلاق در برخورد با مخالفان، در شاخصه سوم رفتاری، سبک زندگی در چهار حوزه‌ی عدالت محوری، بی‌توجهی به تعلقات، ساده زیستی، عمل به تکالیف و وظایف محوله ؛ و در شاخص‌ چهارم آینده نگری در سه حوزه‌ی فهم و تحلیل درست از شرایط تاریخی، ارائه طرح تأسیس نظام جدید و تدابیر عملی و کارساز در ادره امور جامعه و اولویت‌بندی مسائل را در رفتار مطلوب سیاسی علوی بازتولید، تعریف و تفسیر می‌شود.

مدیریت کیفیت جامع یکی از نظریات جدید در باب کیفیت ارائه خدمات در بخش خصوصی است که به عنوان الگو در بخش دولتی مورد توجه قرار گرفته است و هدف آن ارتقای کیفیت خدمات و جلب رضایت ارباب رجوع است. اما با توجه به تفاوت ماهیت ارائه خدمات در بخش دولتی و خصوصی، برخی از اصول مطرح در بخش خصوصی، در بخش دولتی کارساز نیست و به گفته نظریه­ پردازان مربوطه می­‌بایست بدنبال اصول و قواعدی متناسب با بخش دولتی باشد. با توجه به نبود منبعی جامع برای استخراج این اصول، یکی از مهمترین منابع برای استخراج که متناسب با نظام اسلام است نهج­‌البلاغه است. گرچه نظریه مذکور در نهج­‌البلاغه وجود ندارد ولی بسیاری از اصول را می­‌توان یافت که در ارتقای کیفیت ارائه خدمات در بخش دولتی کارساز است. این اصول در سه بخش اصول کلان، اصول کیفی انتصاب کارکنان و اصول کیفی عملکرد کارکنان دسته­ بندی می­‌شود. در این مقاله سعی شده با استفاده از روش توصیفی و کتابخانه­‌ای، ضمن تبیین مدیریت کیفیت جامع اصول و قواعدی متناسب با آن را از نهج­‌البلاغه استخراج نموده و ضمن مقایسه آن با قانون عام استخدامی کشور (قانون مدیریت خدمات کشوری) اصول و قواعد ارتقای کیفیت خدمات کشوری را بیابد.

شرایط و مقتضیّات سیاسی در هر عصری ایجاب می­‌نماید که محققان در پی پاسخگوئی به مسائل و مشکلات زمانه خود برآیند و این پژوهش نیز، با ارائۀ­ تصویری از اندیشه سیاسی بلند امام علی علیه السلام و عملکرد ایشان در ارتباط با مردم، در صدد پی بردن به سیرۀ علوی در عرصه­ سیاست عصر امروز می­باشد. از آن جا که سیاست، عرصه­ای آفت­‌خیز است که اگر با حراست نفس و حاکمیّت اخلاق همراه نباشد، مدیران و کارگزاران جامعه را در دام آسیب­‌های اخلاقی گرفتار می­‌نماید؛ لذا سعی بر این شده تا با الهام از کلام امام علی علیه السلام در نهج­‌البلاغه، دریچه­‌ای نو به سوی مدیران جامعه، جهت شناخت آسیب­‌های اخلاقی در عرصۀ سیاست و اجتماع، و تلاش در رفع این آسیب­‌ها، گشوده شود. روش مطالعه در این پژوهش، توصیفی ـ تحلیلی بر اساس رویکرد کتابخانه­‌ای بوده است. در این پژوهش تنها سه متغیّر تأثیرگذار در جامعه؛ یعنی ظلم و بی­‌عدالتی، خشونت­ ورزی، دروغ­‌گویی و فریب­‌کاری، از منظر نهج­ البلاغه مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است که محصول این آسیب­‌ها در جامعه، به وجود آمدن شرایط نامساعد اجتماعی و اقتصادی بوده که نه تنها سرمایه­ اجتماعی یعنی بی­‌اعتمادی مردم را نسبت به حکومت دینی فراهم می­‌کند، بلکه مشروعیّت نظام سیاسی را نیز، خدشه­‌دار می­­‌نماید.