جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

خوانش فلسفی آثار ادبی، به درک و فهم بهترآن کمک می‌کند. یکی از مکاتب فلسفی مهم در قرن بیستم، که چهره‌های شاخصی همچون کی‌یرکگور، نیچه، هایدگر و سارتر داشت و تأثیر بسیاری بر جریان ادبی پس از خود برجاگذاشت، اگزیستانسیالیسم است. اگزیستانسیالیسم را به فارسی اصالت وجود ترجمه کردهاند. تقدّم وجود بر ماهیّت، فردیّت، آزادی، درون ماندگاری، گزاف بودن جهان و عواطف وجودی مانند غم و دلهره، مبانی اصلی این فلسفه را تشکیل میدهند. سهراب سپهری از برجستهترین شاعران نیمایی معاصر است که به گواهی شعرهایش، دغدغههای وجودی بسیاری داشته است. این دغدغهها در هشت کتاب، بروز و ظهور پررنگی دارند. این جستار در پی تبیین اصول و مبانی فلسفه اگزیستانسیالیسم در هشت کتاب سپهری است. مسأله محوری این پژوهش این است که تفکر سهراب تا چه میزان با مبانی فلسفی این مکتب تطابق دارد؛ به بیان دیگر اوچه مبانی‌ای از فلسفۀ مذکور را در شعر خود به نمایش گذاشته است. روش پژوهش از نوع کیفی و مطالعه کتابخانه‌ای بر مبنای تحلیل محتواست. دلزدگی و ملال سهراب از وضع کنونی جهان، احساسات و عواطف عمیق وی، مرگ، تنهایی، زندگی اصیل و نیز عطف توجه مخاطب به مقولۀ امر متعال، از جمله عواملی است که رگه‌های فلسفه اگزیستانسیالیسم را در شعر او نشان می‌دهد؛ تنهایی و غم، عشق، چیستی زندگی و مرگ و امر متعال از جمله اصول فلسفی اگزیستانسیالیسم است که در هشت کتاب سهراب نیز دیده می‌شود.

عرفان اسلامی به عنوان نمودِ دینی معرفت باطنی(Esotericism)، ساحتِ حیات مادّی، جایگاه انسان در هستی و در نهایت، حیات آن‏جهانی او را مورد توجّه قرار داده است. وجودمداری یا اگزیستانسیالیسم(Existentialism) نیز با این دو ویژگی که وجود را بر ماهیّت مقدّم می‏داند و دیگر آنکه موضوعِ اندیشه را انسان می‏داند و نه موضوعات فلسفیِ صرف. تحقّق امکان‏های موجودِ انسانی را مورد توجّه قرار داده است و از همین رو بیشتر شاخصه‏های اصلی این مکتب فکری از جمله توجّه به فردیّت، وضعیّتِ وجودی، آزادی، اخلاق و مسؤولیّتِ ناشی از آن‏ها در این مکتب بر محور یگانگیِ انسان می‏گردد. این پژوهش جایگاه انسان در دو جهان‏بینی مزبور را بر اساس «حدیقه» و «تهوع» بررسی کرده و به یافته‏هایی از این دست نایل آمده است که با وجود تفاوت‏های بنیادین فکری، انسان همچون یگانة هستی، در هر دو مکتب فکری جایگاه والایی دارد. هر دو مکتب فکری در جهت دستیابی انسان به مراتب متعالی وجود، او را به پشت پازدن به حیات مادّی صرف ‏فرا می‏خوانند. سنایی، نیل به این هدف را درگرو سلوک عرفانی و پیروی از شریعت و سارتر در رمان تهوّع، آن را در گرو پرداختن به امور متعالی از جمله آفرینش هنری یا شرکت در فرایند نوشتن می‏داند.

در میان داستانهای هدایت «سه قطره خون»از جایگاه ویژه و خاصی برخوردار است. به عقیده بسیاری از منتقدان ادبی سبک داستان پردازی هدایت در این داستان، نمونه تمام عیار سبک داستان نویسی خاص اوست.این داستان با درونمایه رازآلود و سمبلیک خود و ساختار پاره پاره و نامنسجم و روایت های گسیخته از وقایع نامرتبط، به خوبی نمایانگر نگرش خاص نویسنده به جهان پیرامون و همچنین جهان بینی ذهنی اوست. درواقع هدایت در این داستان با استفاده از عناصر سوررئالیستی و مدرنیستی، پیرنگی نامتعارف و بدیع خلق کرده است که به وسیله ی آن نگرش ابهام آلود و شک گرایانه ی خود به رویدادهای جهان هستی را به تصویر می کشد.همین عوامل سبب شده اند که معنای مرکزی متن ذر لایه ی مشهود و بیرونی تا حدی غامض و پیچیده شود.به همین دلیل نگارنده در این مقاله سعی نموده تا از طریق مطالعه ی دقیق داستان و با تکیه بر نظریات ،کتاب ها و مقالات متعددی که در این باره وجود داشته عناصر پیرنگ ساز داستان را بر مبنای نظریات مدرنیست ها و سوررئالیست ها کشف و تفسیر نماید تا از این طریق بتواند جنبه های پنهان و مغفول معنای متن، در لایه های درونی را کشف وبه خواننده نشان دهد. بر پایه همین نگرش، نگارنده در نهایت به این نتیجه رسیده است که اساس این پیرنگ نو و بدیع و نامتعارف بر پایه شک و ابهام و تکرار و تداعی نهاده شده است .

< p>در زبان شناسی زیست محیطی، فرض بر این است که ساختارهای زبانی در ایجاد تخریب‌های زیست محیطی نقش بارزی داشته است. بنابراین آنها در جست و جوی ارائه راهکارهایی برای حل بحران محیط زیست هستند. در این راستا گروهی از زبان شناسان از جمله استیبی از نظریات تثبیت شده زبان شناسی برای تحلیل متون استفاده کرده است. وی معتقد است که داستان‌هایی (الگوهای ذهنی)که با آن زندگی می‌کنیم ، در برخورد و رفتار ما با محیط زیست تأثیر گذار است. بنابراین آنها در جست و جوی داستان‌ها یعنی الگوهای ذهنی مفیدی هستند که بتواند ارتباط انسان با طبیعت را اصلاح و بازسازی کند. نگارندگان این مقاله با این فرض که عرفان ارتباط چشم گیری با طبیعت دارد، داستان‌ها(الگوهای شناختی) را در آثار بقلی شیرازی، بهاء ولد و مولوی بررسی کرده‌اند. نتیجۀ این بررسی بیان‌گر این نکته است که در دنیای کنونی که تخریب محیط زیست هر لحظه شدت بیشتری می‌یابد، ترویج داستان‌هایی که زیر بنای فرهنگی و دینی دارند می‌تواند در تغییر زیر ساخت‌های فکری و اندیشه-ای جامعه نسبت به طبیعت تأثیر گذار باشد.