جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مسائل مطرح در علم اصول فقه که به ظاهر اختلاف فراوانی میان شیعه و اهل سنت در آن وجود دارد، مسأله تبعیت احکام شرعی از مصالح و مفاسد است. در این مقاله با بررسی نظریه‌های مطرح درباره این قاعده و نقد و بررسی ادله آنها، این نتیجه حاصل شده است که احکام شرعی تابع مصالح و مفاسد هست، در اصل این قاعده اختلافی میان دو گروه نیست و حتی اهل سنت که معروف است قائل به چنین نظریه‌ای نیستند، اصل قاعده را پذیرفته‌اند؛ اختلاف تنها در نحوه اثبات قاعده است. اهل سنت بر اساس استقراء می‌پذیرند که تمام احکام شرعی از مصالح و مفاسدی تبعیت کرده‌اند اما شیعه بر اساس حکم عقل، حکم به لزوم تبعیت کرده است. اگر مراد از لزوم را، نه وجوب آن بر شارع بلکه تبعیت همیشگی بدانیم، به نظر می‌رسد میان دو گروه اختلافی وجود نخواهد داشت.

فقها و اصولیان همواره با عرف آشنا بوده و آن را به کار مى‏گرفتند، ولی هرگاه که سخن از حجیت عرف به میان آمده است، نوعا تنها به عرف لفظی گریزی زده‌اند و کمتر بحث جامع و کاملی در این زمینه ارائه شده است. اما در دو قرن اخیر بحث از حجیت عرف و ادله اعتبار آن به عنوان بحثی جدی در محافل علمی مطرح شده است. امروزه فقها و اصولیان امامیه با بحث و کاوش درباره‏ی اعتبار و حجیت عرف و ارائه‏ی اندیشه‏ها و دیدگاه‏های گوناگون درباره آن توانستند در گذر زمان گرایش‏ها و مکتب‏هایی را درباره ی حجیت و اعتبار عرف سامان دهند. این پژوهش به بحث بررسی تطبیق حجیت عرف از منظر شیعه و اهل سنت و مهم‌ترین مکاتب که از ویژگی‏های مکتب عرف شیعه محسوب مى‏شود، می‌پردازد.

بیان تاریخچه یک بحث افزون بر اینکه ما را با سرچشمه‌هاى طرح آن بحث آشنا مى‌سازد، موافقان و مخالفان آن مسئله و نیز شرایط و عوامل تأثیرگذار در موافقت و مخالفت را نیز به ما مى‌شناساند. در این مقاله پیشینه و سیر تحول دیدگاه‌ها در یکی از مسایل نسبتا مهم، اما کمتر به آن پرداخته علم اصول، معروف به مسأله استعمال لفظ در بیش از یک معنا بررسی شده است. از این مسأله معمولا با دو عنوان «حمل لفظ مشترک بر همه معانی‌اش» و «استعمال لفظ در بیش از یک معنا» یاد می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد که این مسأله از همان ابتدای طرح، همواره موافقان و مخالفانی داشته است، اما بر خلاف تصور رایج، مخالفان آن همیشه در اکثریت نبوده‌اند. هم چنین در تاریخ این مسأله همواره شاهد تحول و توسعه مباحث این مسأله بوده و هستیم.