جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

وجدانی بودن، استعداد ویژه‌ای است که خداوند در نهاد بشر قرار داده است تا در کنار دیگر تجهیزات، عهده‌دار کنترل، تنظیم و هدایت تکانه‌ها گردد. موضوعی که دو روان‌شناس مک‌کری و کوستا ، در طرح 5 عاملی شخصیت به بخشی از آن تحت عنوان شاخص وجدانی بودن پرداخته‌اند و رویه‌هایی را جهت شناسایی این شاخص پیشنهاد نموده‌اند. تطبیق دو دیدگاه نهج‌البلاغه و روان‌شناسی می‌تواند چشم‌انداز دقیق و اثربخشی را به وجود آورد.هدف این پژوهش بررسی تطبیقی رویه‌های شاخص وجدانی بودن شخصیت از منظر نهج‌البلاغه و روان‌شناسی است. در این پژوهش توصیفی- تحلیلی، شاخص وجدانی بودن از منظر نهج‌البلاغه بر اساس مدل پنج عامل شخصیت مورد بررسی قرار گرفت. یافته‌ها نشان داد جامع‌نگری در تعیین مقیاس‌های این شاخص مهم‌ترین وجه تشابه دو دیدگاه است و مهم‌ترین تفاوت‌ها این است که در نظریه روان‌شناسی، به‌واسطه غفلت از ارتباط انسان با خداوند، نگاهی انسان محورانه ارائه‌شده است و بهزیستی فردی و اجتماعی محور قرار دارد. درحالی‌که نهج‌البلاغه ضمن توجه به بهزیستی مادی، و طرح مسئله در ابعاد وسیع‌تر، نگرشی خدامحورانه دارد و به تعالی روحی و ارتباط با خدا توجه ویژه دارد. با توجه به نتایج تحقیق ارتباط و پیروی از فرامین الهی نه‌تنها کمک‌کار این شاخص است بلکه پشتوانه و ضامن دوام آن خواهد بود.

زهد و ساده‌زیستی همواره به عنوان یکی از فضایل مهم اخلاقی و دینی مورد تأکید اهل بیتb و به ویژه امام علی علیه السلام بوده است. بررسی محتوای نهج البلاغه درباره زهد موضوع این تحقیق است که با روش تحلیل مضمون و پس از تحلیل لغوی زهد انجام گرفت. رسیدن به الگوی زهد از سه منظرِ چیستیِ زهد، چرایی و چگونگی زهدورزی سؤالاتی هستند که ابعاد مختلف الگوی زهد در نهج البلاغه را روشن ساختند. در این مسیر، ابتدا همه متون مرتبط با زهد، از خطبه­ها، نامه­ها و حکمت­های نهج البلاغه گزینش و در جدولی مقابل هر متن، مضمون یا مضامین پایه­ای حاکی از ابعاد مختلف زهد استخراج گردید و در نهایت، این مضامین در قالب سه جدول چیستی، چگونگی و چرایی زهد سامان یافتند؛ بدین صورت که میان مضامین هر جدول دسته­بندی شد و هر یک ذیل عناوین کلی­تر به عنوان مضامین سازمان­دهنده قرار گرفتند. نتیجه آنکه در نهج البلاغه، ماهیت زهد، رغبت نداشتن به دنیا و در آرزوی دنیا نبودن است و دلیل آن، کوچک­انگاری دنیا در برابر آخرت و اسباب زحمت بودنِ دنیاخواهی است. همچنین بیشتر مضامین درباره چگونگی زهدورزی است که به شکل قناعت به اندازه کفایت نمودار ­می­شود.

آزادی سیاسی، یکی از مهم‌ترین مفاهیم کلیدی علوم سیاسی و از نیازهای اساسی در حقوق مدنی و سیاسی به‌حساب می‌آید بااین‌وجود، تفاسیر متعددی از سوی اندیشمندان، فلاسفه و نخبگان سیاسی، سیاست‌گذاران و کنوانسیون‌ها و معاهدات بین‌المللی در مورد تعریف ابعاد و ماهیت آن ارائه‌شده که در مواردی نیز با تعارضات جدی همراه بوده است. در این میان، با توجه به مناقشات علمی و نظری که از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی ایران در خصوص مقوله آزادی سیاسی در نظام جمهوری اسلامی ایران مطرح گردیده و اخیراً نیز تشدید شده است، ضرورت دستیابی به یک تعریف دقیق و جامع از آزادی سیاسی در چارچوب مبانی و اصول اسلامی با تمرکز بر اخلاق و سیره اهل‌بیت آشکارشده است. لذا این مقاله درصدد پاسخ به این سؤال است که مبانی و الزامات آزادی سیاسی در اندیشه و سیره امام علی علیه السلام کدامند؟ یافته‌های این مقاله نشان می‌دهد که اصالت آزادی سیاسی در دو ساحت درهم تنیده مردمی و الهی با تمرکز بر آزادی اندیشه و بیان، مشارکت مردمی، حکومت قانون، نظارت بر حکومت و آزادی انتقاد از عملکرد آن، رواداری سیاسی و کرامت انسان، از مقومات و الزامات آزادی سیاسی در اندیشه و سیره علوی است.

پلورالیسم یکی از اندیشه‌های برآمده از اندیشه تنوع ادیان در کلام مسیحی است که دین را به تجربه دینی تقلیل می‌دهد. یکی از انواع نظریات در باب تجربه دینی نظریهٔ احساس شلایرماخر است. در این نظریه بر جنبه شهودی و عاطفی دین تأکید می‌شود و دین امری مستقل در تجارب انسانی و فاقد بعد معرفتی تلقی می‌گردد. در این نوشتار ضمن تبیین نظریهٔ احساس شلایرماخر، به اشکالات وارد بر آن بر اساس تعریف دین و رابطه دین با عقل و احساس پرداخته می‌شود و از منطق حاکم بر نهج البلاغه در ارائه روش صحیح دینداری و مؤلفه‌های اساسی آن بهره‌گیری می‌شود. روش پژوهش توصیفی – تحلیلی است و نتایج حاکی از آن است که نظریهٔ احساس شلایرماخر تببین دقیق و جامعی از مبنا و غایتِ فعل دیندارانهٔ انسان ارائه نمی‌دهد. در مقابل، نگرش اسلامی نسبت به اصل مقوله دین، رویکردی است که طبق آن مصنوع بودن دین توسط خدا و نظارت آن بر حوزه باورها و اعمال در اولویت توجه است. در این رویکرد تعادلی منطقی و مفهومی نسبت به وجود عقل و احساس در بطن دین نمایان است.

پس از جنگ جمل و تلاش طلحه و زبیر برای به حاکمیت رساندن یکی از همسران پیامبر a امام علی j از این جریان تعبیر به « تحکیم النساء » فرمودند و زنان را با صفت « النواقص العقول » خطاب فرموده و به شهادت دو زن در برابر یک مرد استناد نمودند، در مورد این عبارات و تعابیر مذکور، این سؤال مطرح می گردد که ارتباط نقص عقل زن با حکم شهادت دو زن در برابر یک مرد چیست و این مطالب چه تأثیری برتصدی حاکمیت زن دارد؟ عده ای نقص عقل را به گونه ای تفسیر می کنند که زن نسبت به مرد از هوش و یا قدرت فهم کمتری برخوردار است ، این مقاله با بررسی واژه های عقل و نقصان در لغت و قرآن و روایات به این نتیجه رسیده است که، عقل در لغت ، به معنای حفاظت و امنیت است وبا بررسی آیه شهادت مشخص گردید ، نسیان یا نقص عقل در معنای اصطلاحی قوه فهم، نمی تواند فلسفه شهادت دو زن در برابر یک مرد باشد و ازاین جهت که این آیه ،دلیلی برای نقص عقل قرار گرفته ، کاربرد نقص عقل در معنای ضعف امنیت را تقویت می کند ، از این روبه موجب این ویژگی و ویژگی های جنسیتی که مغایر با شرایط مدیران است و در نهج البلاغه بیان گردیده، تصدی حاکمیت جامعه متناسب با شاخصه های جنسیتی زن نمی‌باشد.

آرایه حس آمیزی که در حوزه علم بیان جای می­گیرد، در نتیجه آمیختگی یکی از حواس با امور وابسته به حس دیگر حاصل شده و به متکلم کمک می­کند تا از رهگذر خیال، با آفرینش ترکیبات جدید لغوی، باعث توسعه زبانی شده و با قابلیت محسوس ساختن معنا زمینه درک بهتر مخاطب را فراهم سازد. این جستار پس از بیان مفهوم آرایه حس آمیزی و نگاهی گذرا بر تاریخچه آن، با تکیه بر شیوه توصیفی تحلیلی، ابتدا تمام نمونه­های موجود از انواع حواس پنجگانه در نهج البلاغه را شناسایی کرده و سپس در صورت مشاهده آمیختگی حواس، به واکاوی و بیان دلالت­های معنایی آن می­پردازد، تا از این طریق جلوه­هایی از زیبایی­های ادبی کلام امامj نشان داده شود. یافته های پژوهش نشان می دهد در کلام حضرت، صنایع بلاغی مانند تشبیه، استعاره، مجاز و کنایه، که از گستره قابل توجهی برخوردار است، هرازگاهی از رهگذر حواس منجر به خلق تصاویر بدیع و زیبایی شده که در نهایت موجبات درک بهتر معنا را برای مخاطب فراهم ساخته است. از این میان حس بینایی نسبت به دیگر حواس کاربرد بیشتری داشته و آمیختگی یکی از حواس با مفهومی انتزاعی جایگاه قابل ملاحظه ای را به خود اختصاص داده است.

لفظ قرآن ناطق، برای اولین بار توسط امام علی(ع) مطرح گردید. مقام قرآن ناطق از قرآن مکتوب بالاتر بوده و قرآن کریم در آیات بسیاری اشاره به مراتب ایشان و هدایت به سوی آنها نموده و اهل بیت (ع) را یگانه مرجعی که علم الکتاب در نزد ایشان است معرفی نموده‌است. بر پایه بسیاری از احادیث وارده، پیامبر اکرم (ص) و ائمه طاهرین (ع)، تنها مصادیق قرآن ناطق هستند؛ زیرا تمام رفتار، گفتار و کردار ایشان بر اساس آیات قرآن بوده هستند و آنها هستند که در میان تمام برداشت‌های مختلفی که در طول تاریخ توسط افراد مختلف از آیات قرآن داشته‌اند، مراد و مقصود حقیقی الهی را می‌دانند و به آن نطق می‌کنند. بسیاری از فرقه‌های منحرف برای گمراه کردن مردم از آیات متشابه، سوء استفاده کرده‌اند که محفوظ ماندن از این آسیب فقط به واسطه تمسک به اهل بیت(ع) که قرآن ناطقند محقق می‌شود از این رو می‌توان تبلور آیات قرآن را در رفتار و گفتار آنان یافت و در واقع هیچگونه تناقضی بین آنان و قرآن نیست و جز امامان معصوم (ع)، مصداق دیگری برای قرآن ناطق نیست

در اصل 115 قانون اساسی خصوصیاتی برای مقام ریاست جمهوری بیان گردیده که قید «رجال مذهبی- سیاسی» به عنوان پیش شرط آن عنوان شده است. با عنایت به ابتنای قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بر مبانی اسلامی باید دید چه مبنای شرعی و دینی برای این خصوصیت وجود دارد؟ از آن جایی که حکومت اسلامی پس از رسول خدا صلی الله علیه و آله یک بار دیگر در دوران حکومت پنج ساله امیرالمومنین علیه السلام جان تازه‌ای گرفت لذا الگوبرداری از سیره آن حضرت علیه السلام می‌تواند مبنای دقیقی برای نظام مقدس جمهوری اسلامی قرار گیرد. این مقاله بر آن است تا با بررسی منش و سیره عملی امیرالمومنین علیه السلام در گزینش صاحبان مناصب حکومتی به این مهم دست یابد که آیا می‌توان ردپایی از خصوصیت رجل مذهبی- سیاسی در سیره آن حضرت علیه السلام یافت؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که اگر چه واژه ریاست جمهوری در نهج البلاغه و متون مربوط به آن دوران نیامده است ولی با توجه به آن که این مقام نیز یک منصب حکومتی است، می‌توان معیارهای آن را در بیانات امام علیه السلام راجع به گزینش حاکمان واکاوی نمود. با بررسی و تحقیقی که در سیره علوی علیه السلام صورت گرفت این حقیقت به اثبات رسید که در متون دینی خصوصاً معارف علوی به طور روشن معیارهایی برای تصدی مقام‌های حکومتی مشخص شده است که «حُسن شهرت» از جمله آنان می‌باشد به طوری که رجال صاحب منصب در حکومت علوی همگی از «حُسن شهرت» در زمینه یا زمینه‌های متعدد برخوردار بوده‌اند. این تحقیق به روش کتابخانه‌ای (توصیفی- تحلیلی) و با بهره‌گیری از نهج‌البلاغه امیرالمؤمنین علیه السلام و کتب سیره و تراجم نگاشته شده است.