جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نخست: شباهت‌های آرای دو اندیشمند 1- هر دو نقد را جز تفکرشان می‌دانند و بین عقلانیت و انتقاد ارتباط تنگاتنگ می‌بینند و تفکر آنها به روشنگری می‌رسد نه روشنگری سنتی بلکه روشنگری جدید که تجربه‌گرایانه نیست. 1-1- پوپر در کتاب انقلاب یا اصلاح درباره عقل‌گرای انتقادی می‌گوید: «سقراط در دفاعیه معروف خود می‌گوید که هیچ نمی‌دانم و این را هم به زحمت با وجود این سروش معبد دلفی او را خردمندترین مردمان قلمداد کرده بود. سقراط پس از لختی تفکر راه‌حل زیر را ارائه می‌دهد به نادانیم آگاهم شاید این آگاهی به حدود تنگ من است وقتی سقراط می‌گوید یک دولتمرد باید خردمند باشد منظور این است یک سیاستمدار باید پیش از انسان‌های دیگر به نادانیش آگاه باشد من نیز مانند سقراط معتقدم که ما هیچ نمی‌دانیم یا اندک می‌دانیم نادانی ما بیکرانه است اما این آشکارا حق مطلب نیست البته حق نداریم وجود علوم طبیعی و پیروزی‌های عظیم آن را انکار کنیم ولی هنگامی که از نزدیک به این علوم می‌نگریم پی می‌بریم که این علوم نه دانشی مثبت یا مطمئن بلکه از فرضیاتی بی‌پروا تشکیل شده‌اند که ما از راه انتقاد مداوم بهبودشان می‌کنیم

نگرش منتقدانه به پایدارهای پیرامونی، یکی از محورهای اساسیِ تفکر مدرن است که نسبتی غیرقابل انفکاک با آن دارد، اما «اندیشه‌ی انتقادی» -به‌طور خاص- به ظهور جریان فکری‌ای اشاره دارد که پس از بروز ناکامی‌های مدرنیته در دستیابی به وعده‌های خوش‌بینانه‌ی تحقق ترقی و بهروزی و خوشبختی‌ِ انسان، در اواخر قرن نوزدهم پدیدار شد. این جریان فکری، تأمل نقادانه در مناسبات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه‌ی مدرن را در سرلوحه‌ی کار خود قرار داد. آنچه زمینه‌های ظهور جریان را فراهم آورد، رخداد‌های هول‌انگیزی چون جنگ جهانی اول و دوم با پیامدهای زیانبارش، تجربه‌های فاجعه‌بارِ فاشیسم، نازیسم و کمونیسم بود. تجربه‌هایی که در آنها رویه‌ی خشونت بار تمدن جدید آشکار شد و زمینه‌های طرح نگرش‌های بدبینانه، یا حداقل آسیب‌شناسانه را فراهم آورد. حتی در برخی از تعابیر، مدرنیته طلیعه‌ی «عصر جنگ تمام عیار» و «اضطراب دائم» دانسته شد. «ژان بودریار» -متفکر فرانسوی- در نقد مدرنیته می‌گوید: «پیشرفت پیوسته‌ی علوم و فنون و تقسیم کار، به پیدایش بعدی تازه از دگرگونیِ دائمی و انهدام رسوم و فرهنگ سنتی در صحنه‌ی زندگی اجتماعی انجامید