جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف من در این مقاله طرح این پرسش است که «آیا چیزى به عنوان بیمارى روانى وجود دارد؟» و نشان خواهم داد که چنین چیزى وجود ندارد. از آن جا که امروزه مفهوم بیمارى روانى، کاربرد فراگیرى دارد، به نظر مى رسد که تحقیق درخصوص موارد کاربرد این واژه مسئله اى مهم و در خور توجه باشد. البته بیمارى روانى به معناى واقعى کلمه یک «چیز» یا شىء فیزیکى نیست و از این رو فقط به همان صورت که مفاهیم نظرى دیگر وجود دارند، مى تواند «وجود داشته باشد». در حال حاضر تئورى هاى رایج، دست کم براى آنها که به آن باور دارند، دیر یا زود، همچون «حقیقت هاى عینى» (یا «واقعیت ها») قلمداد مى شوند. در دوره هاى تاریخى معین مفاهیم تبیین کننده اى مثل خدایان، ساحران و میکرو ارگانیسم ها نه تنها به عنوان نظریه ها بلکه به عنوان علل آشکار کثیرى از وقایع به کار رفته اند. به نظر من، امروزه بیمارى روانى به طور وسیع و با شیوه ى نسبتاً مشابه علت بروز اتّفاقات گوناگون تلقّى مى شود. براى یافتن راه چاره اى در خصوص به کارگیرى فضل فروشانه ى مفهوم بیمارى روانى،خواه به عنوان یک پدیده، نظریه یا یک علت واضح و آشکار، این سؤال را مطرح مى کنیم که معناى این که گفته شود «شخصى از لحاظ روانى بیمار است.»، چیست؟ در ادامه به طور مختصر به شرح مواردى مى پردازیم که مفهوم بیمارى روانى اغلب به آنها اطلاق شده است و استدلال خواهیم کرد که این مفهوم، هر قدر هم که مفید بوده باشد، بیش از اندازه عمر کرده و در حال حاضر صرفاً اسطوره اى است که کارکرد مفیدى دارد.

پارادایم، هسته ى اصلى و زیرساخت نظریه هاى علمى است. هر اندازه که یک نظریه از پارادایم متقن و جامع ترى برخوردار باشد، مى تواند در عمل به موفقیت هاى بیشترى دست یابد. این مطلب در تمامى علوم قابل بررسى و تأیید است و در علوم انسانى و به خصوص در علوم رفتارى و روان شناسى، از وضوح بیشترى برخوردار است. براى تبیین چگونگى ارتباط مفاهیم پایه و مفروضات متافیزیکى با تغییر و تحولات انجام شده در نظریه هاى روان شناختى و مدل هاى سلامت روانى، مناسب است مدل هاى سلامت روانى را از منظر مبانى نظرى شان بازبینى کنیم. در این مقاله از مجموع مدل هایى که در سلامت روانى ارائه شده است، سه مدل عمده ى زیستى (طبى)، زیستى ـ روانى ـ اجتماعى (مدل سیستمى) و مدل ارتقا را انتخاب و مبانى هستى شناسانه، انسان شناسانه، معرفت شناسانه و روش شناسانه ى آنها را به اجمال بررسى کرده ایم. با تحلیل تاریخچه و هم چنین مبانى نظرى نظریه هاى علمى موجود، مى توان به سیر تحولات این نظریه ها پى برد و به چشم انداز گسترده ترى از سلامت روانى دست یافت.

بررسى تعیین کننده ها و پیامدهاى شادمانى تبدیل به یک کانون توجه عمده در روان شناسى بالینى و شخصیت گردیده است. مطالعات، برخلاف باورداشت هاى اولیه، نشان مى دهد تفاوت در میزان درآمد، تحصیلات، اشتغال و سایر ویژگى هاى جمعیت شناختى، به طور شگفت انگیزى میزان اندکى از واریانس شادمانى افراد را تبیین مى نماید و در عوض، تماس اجتماعى و مذهب از همبسته هاى این سازه هستند. بنابراین، یک دستورالعمل جدید که روان شناسان مى توانند فعالیت هاى خود را در قالب آن گسترش دهند، کمک به فهم زیرساخت ها و تعیین کننده هاى اساسى (و نه موقعیتى) شادمانى است، تا بر اساس آن بتوانند براى داشتن کار مناسب، ازدواج موفق، تفریحات مناسب و روابط اجتماعى بهتر به مردم کمک کنند.

هویت یافتگى نسل جوان در یک جامعه مى تواند آن ها را در تصمیم گیرى ها و چالش هاى مهم زندگى یارى کند و در کاهش مشکلات روحى و روانى نقش بسزایى داشته باشد. به نظر مى رسد مفاهیم دینى با پرداختن به پرسش هاى اساسى زندگى در شکل گیرى این پدیده و جهت دادن به ابعاد مختلفِ آن مؤثر است. با توجه به این که رشد شناختى نوجوان و بهره مندى او از مهارت تفکر انتقادى یک عامل بسیار مهم در ارزیابى افکار و باورهاى مختلف عرضه شده توسط اطرافیان، رسانه ها و وسایل ارتباط جمعى است، این سؤال مطرح مى شود که داشتن این مهارت چگونه مى تواند به نوجوان در پذیرش باورها و نیز شکل گیرى هویت دینى کمک کند و آیا صرف بهره مندى از تفکر انتقادى براى این امر مهم کافى است؟ در این مقاله با بررسى مفاهیم هویت، هویت دینى و تفکر انتقادى سعى مى کنیم این موضوع را مورد بررسى قرار دهیم و به کاربرد این مباحث در مشاوره ى نوجوانان اشاره اى داشته باشیم.

نتایج تحقیقات گوناگون نشان دهنده آن است که تنیدگى یا استرس تأثیر زیان بارى بر سلامت جسمانى، روانى و اجتماعى افراد مى گذارد. این امر متخصصان را بر آن داشته است که به دنبال راهبردهاى مقابله اى مناسب براى سازش فرد با محیط باشند. صاحب نظران بر این عقیده اند که بافت فرهنگى و مذهبى جوامع بر شیوه هاى مقابله افراد آن جامعه اثر مى گذارد. نظر به تفاوت قابل ملاحظه ى فرهنگى و مذهبى بین جامعه ى اسلامى ایران و جوامع اروپایى و آمریکایى، پژوهش حاضر به دنبال تهیّه و توسعه ى مقدماتى مقیاس سنجش راهبردهاى مقابله در جامعه ى ایران است. نتایج تحلیل مقیاس ترکیبىِ ساخته شده توسط مؤلفین، که در یک نمونه ى 365 نفرى از دانشجویان اجرا شده است، نشان دهنده ى وجود چهار عامل اساسى (مقابله ى مذهبى، مقابله ى فعال، مقابله ى اجتنابى، جستوجوى حمایت و راهنمایى) در مفهوم مقابله ى دانشجویان ایرانى است. علاوه بر این، با وجود این که بعضى از جنبه هاى مقیاس استاندارد خارجى پاسخ هاى مقابله (CRI) در این پژوهش تأیید شده، مفهوم مقابله در جامعه ى دانشجویان ایرانى داراى ابعادى است که در مقیاس CRI و دیگر مقیاس هاى استاندارد خارجى وجود ندارد. در نهایت، بر اساس یافته هاى این پژوهش، اهمیت نقش مقابله ى مذهبى در رفتار مقابله ى دانشجویان ایرانى آشکار مى گردد.

یکى از تحریفات شناختى که نقشى اساسى در ایجاد افسردگى و اضطراب دارد، تفکر تساوى گونه است. این تحریف که همواره در فرآیند نتیجه گیرى ظاهر مى شود، ذهن فرد را در موقعیت انعطاف ناپذیرى قرار مى دهد، به گونه اى که شخص را از تفسیرهاى متنوع درباره ى حوادث و امور بازمى دارد. این تفکر تساوى گونه مادرِ تحریفات است، زیرا سایر تحریفات توسط آن شکل مى گیرند. در این مقاله نحوه ى پدیدآیى تفکر تساوى گونه و نقش آن در ایجاد اختلالات روانى توضیح داده مى شود; هم چنین به عنوان شناخت درمانى بنیادین، روش هاى آزمون واقعیت براى چالش این تحریف شناختى تشریح مى شود و دو نمونه ى بالینى که توسط این روش ها درمان شده اند، ارائه مى گردند. این نوع شناخت درمانى نه تنها خطاهاى شناختى بیماران را اصلاح مى کند، بلکه مى تواند دیدى درست را براى آنان ایجاد کند تا جهان و حوادث را با امید و انعطاف بیشترى بنگرند. در این مقاله به موضوع تساوى بیم و امید (خوف و رجا) به عنوان نتیجه ى حذف تفکر تساوى گونه توجه شده است.