جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پدیده ى فساد ادارى امروزه به یک معضل جهانى تبدیل شده و مدیران و رهبران جوامع تلاشهاى بسیارى را براى مبارزه با آن انجام مى دهند. بر این اساس آشنایى با سیره ى رهبران دینى به خصوص حضرت على(علیه السلام)در برخورد با این معضل، مى تواند براى مدیران و رهبران جوامع امروزى مفید باشد. مرورى کوتاه بر سیره ى مدیریتى حضرت على(علیه السلام) گویاى این است که مبارزه با فساد به ویژه در میان کارگزاران حکومتى، یکى از اولویتهاى کارى آن حضرت بوده است و ایشان ضمن تلاش جهت پیشگیرى از به وجود آمدن فساد در جامعه، به شیوه هاى مختلفى همچون «تقویت ایمان و باورهاى دینى در میان کارگزاران»، «تغییر نگرش کارگزاران نسبت به حکومت و مدیریت»، «برکنارى کارگزاران فاسد»، «ایجاد نظام جامع نظارت و کنترل» با معضل اساسى فساد ادارى برخورد مى کردند.

قرون متمادى است که از ظهور اسلام مى گذرد و گرچه سیطره ى حکومت ها و فعالیت هاى اسلامى بسیار گسترده و پایدار بوده است، لکن هنوز الگوهاى علمى و عملى متناسب با فرهنگ اسلامى براى اداره ى سازمان ها وجود ندارد. اندیشمندان اسلامى به مفاهیم مدیریتى دست یافته اند، اما راهى طولانى در پیش است تا بتوان از چنین مفاهیمى به نظریه ها و الگوهاى مدیریت اسلامى رسید. متن حاضر ضمن پرداختن به پیشینه ى مدیریت در غرب و شرق، به استخراج پایه هاى مدیریت اسلامى مى پردازد و دو گزینه را ارائه مى کند. علاوه بر این کتاب مدیریت اسلامى از انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه را در قالب ساختار و محتوا مورد نقد و بررسى قرار مى دهد. سپس در یک جمع بندى نهایى ضرورت هم یارى استادان برجسته ى حوزه و دانشگاه را یادآور مى شود تا راه براى تدوین اثرى در زمینه ى فلسفه ى مدیریت اسلامى و اثر دیگرى در زمینه ى مبانى، اصول و الگوهاى مدیریت اسلامى هموار گردد.

طبیعت انسان داراى دو ساحت متمایز و مرتبط یعنى شناخت و رفتار است. انسان موجودى است که ابتدا مى شناسد و سپس اقدام مى کند و هر چه شناخت او بهتر باشد، کردار او از خطا در امان تر است. مفهوم کار در فرهنگ اسلام داراى نگرش متمایزى از دیگر فرهنگ هاست به گونه اى که پیروان این مکتب کار را یک وظیفه مى دانند که منافع دنیوى و اخروى آنان را تأمین مى کند. تعهد کارى نوعى تمایل عاطفى مثبت نسبت به رعایت حقوق دیگران در قالب قواعد اخلاقىِ پذیرفته شده در کار است. دست یابى به تعهد کارى در کارکنان، ارزش افزوده اى است که سازمان را تعالى مى بخشد و منابع انسانى را در روال معقول و هدفمند به پیش مى برد. تعهد داراى سه بعد هنجارى، عاطفى و مستمر است که شناخت آنها در ترویج تعهد نقش بسزایى دارد. تعهد کارى در سازمان نشانه هاى فراوانى دارد که شناخت و تبیین آن براى کارکنان موجب شکل گیرى ساحت شناختى کارکنان است. برخى از این نشانه ها عبارت اند: اصل انجام گرفتن کار، مفید بودن کار، سرعت عمل در کار، محکم کارى، و گشاده رویى در کار. تقویت این نمودها توسط مدیران، موجب تقویت تعهد کارى در سازمان مى گردد.

معنا کاوى رفتار کارکنان، مجموعه اى از مطالعات رفتار سازمانى است که فراتر از روش شناسى تحصّل گرایى که بین شناسنده و مورد شناسایى تفکیک قایل بود، دعوت به هم دلى با کارکنان در فهم بهترى از رفتارهاى آنان مى کند. اکنون با مدد دست آوردهاى هرمنوتیک روشى مى توان به لایه هاى زیرین ترى از سطح ظاهرى رفتارها رفت و با درک بسترهاى فرهنگى و ارزشى آن رفتارها، تفسیرى نزدیک تر به متن ارائه داد. فهم معناى رفتار کارکنان مسلمان تنها از طریق درک مستمر بستر فرهنگى بروز آن رفتارها امکان پذیر است و پیشوایان دینى، خصوصاً امام على(علیه السلام)، نقش اساسى و مهمى را در شکل گیرى آن فرهنگ ایفا کرده اند. این مقاله تأملى روش شناختى در درک معناى رفتار کارکنان مسلمان دارد.

در این مقاله سعى بر این است که ویژگى هاى رفتارى مدیران در حوزه ى ارتباطات، با رویکرد دینى در دو سطح ارتباطات مدیر با افراد زیر مجموعه و ارتباطات افراد زیر مجموعه با هم، تدوین و ارائه گردد. به همین منظور، بعد از بیان مفهوم ارتباطات، دو شخصیت بزرگ قرآنى، (حضرت ابراهیم(علیه السلام) و حضرت محمد(صلى الله علیه وآله))، به عنوان الگوهاى دینى معرفى و شیوه هاى ارتباطى آنان بررسى شده است. سپس به تبیین رویکرد دینى در ارتباطات سازمانى پرداخته شده و در دو حوزه ى ارتباطات مدیر با افراد زیر مجموعه و ارتباطات افراد زیرمجموعه با هم، ویژگى ها و عواملى استخراج شده که ما را به رویکرد دینى در این دو حوزه رهنمون مى شوند. ویژگى هاى مدیران در حوزه ى اول، یعنى ارتباطات مدیر با افراد زیرمجموعه، شامل رفق و مدارا، فرو نشاندن خشم و غضب و پرهیز از برخورد آمرانه; و عوامل مهم در مدل دینى ارتباطات افراد زیرمجموعه در برگیرنده ى مواردى هم چون روابط محبت آمیز، امر به معروف و نهى از منکر، روحیه ى همکارى و همیارى و سبقت در خیرات است.

در این نوشتار، «خودکنترلى» یکى از مهم ترین عوامل تأثیرگذار بر کارایى و اثربخشى سازمان ها در متون مدیریتى، شمرده شده و اهمّیّت و نقش کلیدى آن در مدیریت مؤثر سازمانى و خاستگاه این بحث در فرهنگ اسلامى مورد بحث و بررسى قرار گرفته است تا با تکیه بر وحى و سنّت بتوان الگویى را براى سازمان هایى که در محیطى با حاکمیت اعتقادات، باورها و ارزش هاى اسلامى فعالیت مى کنند، ارائه کرد. الگویى که بتواند جهت دهنده ى افراد به خودکنترلى باشد و مدیران با استفاده از آن، اهداف سازمانى را محقّق سازند.

«رویکرد اسلامى به تعارض»، عنوان مقاله حاضر است که به بررسى دیدگاه هاى مختلف درباره تعارض مى پردازد. در ابتدا با تحلیل و مقایسه ى واژه هاى تعارض، تضاد و رقابت، تعریف روشنى از آنها ارائه مى دهد و سپس با بیان دو برداشت متفاوت از تعاریف تعارض و عرضه ى آنها به منابع اسلامى، به جستوجوى دیدگاه اسلامى مى پردازد. نوشته ى حاضر با استفاده از قرآن و کلمات پیشوایان دینى علیهم السلام دیدگاه اسلام را درباره ى برداشت اول، یعنى اختلاف نظر و دیدگاه، تبیین کرده و مطلوبیت آن را براى رشد و خلاّقیّت اثبات مى نماید و در پایان با پرسش از دیدگاه اسلام درباره ى برداشت دوم تعارض و نوع مدیریت آن، پیشنهاد پژوهش جدیدى را ارائه مى دهد.