جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

متناسب­سازی تولید علم با نیازهای بخش­های مختلف یک کشور از خصوصیات جهان امروز است که می‌تواند به پایداری آن کشور منجر شود. این کار تنها از طریق تبیین الگوی متناسب روش تحقیق امکان­پذیر است. به همین دلیل، برای بررسی الگوی متعالی آموزش روش تحقیق، به­منظور تولید علم و در راستای تحقّق توسعه پایدار کشور، پژوهشی با روش ترکیبی انجام شد. جمعیت مورد مطالعه این تحقیق، دانش‌آموختگان مقطع دکتریِ ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه­های شیراز و تهران هستند. نتایج تحقیق نشان داد که در هستی‌شناسی، معرفت­شناسی و روش­شناسیِ آموزش روش تحقیق به این دانش‌آموختگان، به­عنوان محققان آینده کشور، نارسایی­هایی وجود دارد. در این تحقیق به نتیجه‌گیری شد که رعایت 14 ویژگی در آموزش روش تحقیق برای تحقّق توسعه پایدار امری ضرروی است؛ این ویژگی­ها، که اجزای الگوی متعالی آموزش روش تحقیق را تشکلیل می­دهند، در سه دسته هستی­شناسی، معرفت­شناسی و روش­شناسی تدوین شده­اند.

استفاده از مبانی و روش‌های روان‌سنجی برای اندازه‌گیری شناخت‌ها، رفتارها، هیجان‌ها، تجربه‌ها و پدیده‌های دینی، روندی است که در شاخه‌های علوم مرتبط با «مطالعه علمی دین» از قبیل روان‌شناسی و جامعه‌شناسی دین رایج است. پیش­فرض ناگفته و کمابیش بررسی ناشده این روند، همسان انگاشتن خصیصه‌های روانی و خصیصه‌های منحصر به حیات دینی –خصیصه‌های روحی- است. در این گزارش، ضمن اشاره به شواهدی دال بر ناهمسانی خصیصه‌های روانی و خصیصه‌های روحی یا تردید معقول در همسان انگاشتن آنها، چارچوب کلی پژوهشی معرفی می‌شود: کمی‌سازی دین‌ورزی برای محقق شدن باید بر دو چالش گذار از تن به روان و گذار از روان به روح چیره شود و برای نیل به این مقصود از تأسیس یا تکیه بر بنیادهای چهارگانه هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی ناگزیر است. در این مقاله چالش گذار از تن به روان که در مسأله دیرینه تن و روان ریشه دارد و به گونه‌ای روشمند و بسامان در ثنویت دکارتی صورتبندی شد و از طریق ایراد کمیت به یکی از مهمترین موانع تحقق اندازه‌گیری روانی بدل گشت، مورد بحث قرار گرفته است.

هر یک از مکاتب اقصادی بر جهان­بینی خاصی متکی هستند و هر جهان­بینی­ای، سازوکارهای علّی خاصی را برای توجیهِ تغییراتِ اجتماعی و اقتصادی مفروض می­دارد و بر آن مبنا دستوراتی صادر می­کند. این مقاله در ابتدا با استفاده از رویکرد چند سطحی و با تکیه بر پیشرفت‌های اخیر در نظریه­ی پیچیدگی، بینِ هستی­شناسی دو جریانِ ارتودکس و هترودکسِ اقتصادی در باب طبیعتِ گذارهای اجتماعی و اقتصادی داوری و مصالحه ایجاد می‌کند. در گام بعدی بر مبنای نظرات اسلام­شناسانِ برجسته­ی مکتب جعفری اثنی عشری، در باب حرکت، تحوّل و تطور سیستم­های اجتماعی- اقتصادی و کلان تاریخ، بر غنای چارچوب­های رایج افزوده و آنها را مناسبِ کاربندیِ در مقوله­ی نوظهورِ اقتصاد مقاومتی می‌کند. رویکرد این نوشتار، تطبیقی، تحلیلی و بدیهه­گرایی است. در نهایت با طرحِ یک موردکاوی تاریخی، اجمالاً شایستگی چارچوبِ هستی­شناسانه به دست آمده را در ارائه توجیهاتِ مناسب از حقیقت بیرونی به بوته­ی آزمایش می­گذارد.

مرتضی مردیها در کتاب فضیلت عدم قطعیت در علم شناخت اجتماع به‌ دفاع از آرای علم‌شناختی تامس کوهن می‌پردازد و با نقل قول از جی‌.سی.پسرون مبنی بر این‌که‌ فضای کنونی علوم اجتماعی یک فضای غیر پوپری است، به‌ نقد آرای علم‌شناختی کارل پوپر می‌پردازد. در این مقاله‌ آرای مردیها از دو جهت نقد می‌شود: الف. نشان داده‌ می­شود مردیها اگرچه به نقد و نفی رویکرد پوپر می‌پردازد، امّا آنچه خود به عنوان روش درست و مناسب برای استدلال و تحلیل در حوزه علوم اجتماعی معرّفی می‌کند، حتّی اگر برگرفته از آرای پوپر نباشد، دست کم هم‌سو با نظریّات پوپر و ناهماهنگ با آرای کوهن است. ب. استدلال می‌شود که‌ پروژه دفاع از عقلانیتکه‌ بخشی از پروژه‌ای است که‌ مردیها آن را دنبال می‌کند، با اتخاذ رهیافت سنجش‌ناپذیری که‌ کوهن مدافع و مروج آن بود، عملاً عقیم می‌ماند و به‌ پروژه‌ای ضد خود تبدیل می‌شود.

در دیدگاه غالب در مورد دلالت واژه‌ها فرض بر این است که اگر مرجع سمانتیکی یک واژه نوع طبیعی، در مراسم نامگذاری خاصی تثبیت شده باشد، این واژه (تا زمانی که به انگیزه واحدی به کار گرفته شود) همیشه و در هر شرایطی به همان مرجع ارجاع خواهد داد. با این حال در سالهای اخیر شواهدی ارائه شده است، مبنی بر این­که واژه‌های دقیقی که امروز به کار می‌بریم، در آینده کاربردی قابل پیش‌بینی نخواهند داشت و کاربرد آنها تا حد زیادی وابسته به اتفاقات و شرایط آینده خواهند بود. اگر این­طور باشد مرجع سمانتیکی آنها نیز تحت تاثیر این­گونه اتفاقات تصادفی ممکن است به اشکال متفاوتی ظاهر شوند. گری ابز، جوزف لاپورت و هنری جکمن، هر کدام به طور جداگانه (و با رویکرد مجزایی)‌ تلاش کرده‌اند این پدیده را بررسی و در قالب فرض‌های ابتدایی در مورد دلالت واژه‌ها بگنجانند. در این مقاله راه حل مجزایی ارائه می‌شود و نشان داده می‌شود که دیدگاه‌های مطرح شده هر کدام می‌تواند تعبیر جداگانه‌ای از این رویکرد جایگزین باشند. برای این منظور پس از شرح مساله، دیدگاه‌های افراد نامبرده بررسی شده و در انتها از دیدگاه جایگزین دفاع خواهد شد.

بیش از نیم‌قرن است که پیرامون همکاری و ناهمکاری ایرانیان با ادعاهای به شدت مغایری مواجه‌ایم که هیچ یک قصد کرنش در برابر دیگری را ندارد. مسأله اصلی این پژوهش، بررسی دیدگاه‌های مغایر موجود پیرامون همکاری و ناهمکاری ایرانیان از منظر روش‌شناختی و توضیح علل مغایرت‌ دیدگاه­ها از روزن روش‌شناختی است. روش انجام این پژوهش، از نوع کیفی و اسنادی و به طور خاص به روش تحلیل محتوای کیفی با رویکرد استقرایی بوده است. جمعیت آماری این پژوهش شامل همه پژوهش‌هایی است که در آن پیرامون وضعیت همکاری در جامعه ایران اظهارنظر شده است. اگرچه اختلاف دیدگاه‌ها براساس آرای مارکس، مانهایم، تریگ و... می‌تواند ناشی از جایگاه اجتماعی اقتصادی و منافع صاحب‌نظران باشد، در این پژوهش به دلیل تمرکز بر متون موجود، به بازتاب آن‌ها در شیوه انجام پژوهش و نحوه دستیابی به دیدگاه در چارچوب متون خود صاحب‌نظران بسنده شده است. برمبنای یافته‌های پژوهش دو گزاره نظری، به عنوان عوامل اساسی برای توضیح این مغایرت‌ها، از منظر روش‌شناختی، آشکار می‌شود: «ضعف در روش انجام پژوهش» و «نبود جامعه علمی نقاد».

محدودیتهای مطالعاتی در حوزه روابط بین‌الملل، برخی از اندیشمندان این قلمرو را به سوال پیرامون ماهیت علمی نظریه­پردازی در این حوزه واداشته و این پرسش را فرارو نهاده است که معیار نظریه علمی روابط بین‌الملل چیست؟ و علمی بودن آن به چه معنا ممکن است؟ ایده اصلی این نوشتار بر این است که میزان در علمی بودن نظریه‌‌پردازی روابط بین‌الملل، توفیق نظریه‌ها در طراحی و ابداع نظام‌واره‌های انگاره‌ای و ترسیم مکانیسم‌هایی است که بتواند به سوالات اصلی این حوزه پاسخ دهد، وقایع این عرصه را تبیین کند و از سازگاری و انسجام درونی برخوردار باشد. آنچه این توانمندی تبیینی را می‌سازد، ابداع مفاهیم و انگاره‌هایی است که فهم­پذیری روابط پدیده‌ها را به ارمغان می‌آورد و فهم‌پذیری نیز رکن اصلی تبیین است. هدف این نوشتار آن است که نشان دهد عدم توافق بر معیارهای روش‌شناسانه، مانع از جستجوی معیارهای مورد اتفاق پیرامون نظریه‌پردازی و به تبع آن امکان سنجی این مقوله نیست؛ زیرا اگر چنین اتفاق نظری هر چند بصورت نانوشته وجود نداشت، امکان گفتگوی علمی پدیدار نمی‌شد. این نوشتار با نقد نگاه دستوری به شاخصه‌های علمی نظریه و با تاکید بر اهمیت مباحث هستی شناسانه، نشان می‌دهد که معیار نظریه‌پردازی و ورود به عرصه رقابت نظریه‌ها، میزان توفیق نظریات در پاسخ به سوالات مطرح در این عرصه است. این نوشتار در پایان شاخصه‌هایی را بعنوان معیار نظریه‌پردازی علمی در حوزه روابط بین الملل سامان داده است.