جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در بررسی ریشه‏ های تفکّر اسلامی و حرکت آن در مراحل تاریخی ‏اش، پیش از عصر ترجمه به هیچ روش فلسفی و عرفانی برنمی‏خوریم. بلکه«تفکّر اسلامی»در سایه توانایی ها و امکانات ذاتی خود و با تکیه بر دو منبع اساسی (قرآن و سنّت) رشد و تکامل یافت. تفکّر اسلامی به عقل نیز توجّه کرد، امّا نه به عنوان عنصری دارای ارزشی نامحدود. امّا در گذر از عصر ترجمه و پس از نزدیکی تمدّن ها به یکدیگر که در زمان مأمون به جریانی نیرومند تبدیل شد؛ تفکّر فلسفی و گنوسی (صوفی) و...از یونان، ایران، اسکندریه و هند وارد جامعه اسلام شد و در قلب تمدّن اسلامی دنبال جای پایی برای خود گشت و با استفاده از ویژگی انعطاف پذیری متون دینی، دست بکار امتزاج با شریعت شد.این تفکّر فلسفی با کوشش های «یعقوب بن اسحاق کندی» که بعد از فراگیری و هضم آن به شرح و تدرس آن اشتغال ورزید، منتشر شد. با ظهور فارابی و ابن سینا تفکّر فلسفی وارد مرحله جدیدی شد؛ چرا که این دو متفکر، بعد از نقد و پژوهش فلسفه، به تحول آفرینی در آن و تعمیق مبادی و اصول آن اقدام کردند. این چنین بود که این تفکّر با تکیه به مقولات عقلی ‏اش راه خود را باز کرد؛ تفکّری که خود را ضرورتی عقلی و غیرقابل نقد می‏دانست. امّا وقتی در پی تطبیق این قواعد با شریعت برآمدند، ناچار به تأویل نصوص شرعی -به گونه ‏ای که با مقولات عقلی‏ شان هماهنگ باشد- شدند.