جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تربیت را می‌توان یکی از اهداف رسالت پیامبر عظیم الشأن اسلام (ص) برشمرد. حفظ نظام اجتماعی به عنوان بستر زندگی بشر و همچنین شناخت آسیب‌های اجتماعی که هم به گونه جامع شناخته شوند و هم راهکاری برای رفع آنها ارائه گردد از اهمیت ویژه ای برخوردار است. نهج البلاغه که کلام ارجمند شخصیت والای بشری و انسان به حقّ و کامل الهی امیرالمؤمنان علی سرشار از مباحث تربیتی ایشان است و آن حضرت بطور مستقیم و غیر مستقیم عوامل آسیب رسان تربیتی مانند تکبر، تبعیض، تعصب، فتنه، ظلم را در بیانات خود منعکس فرموده و با متّوجه ساختن خواننده به مسایل اخلاقی و تربیتی، صفات ممدوح، مانند عدالت، تواضع، امنیت، مشورت و.... را به منظور حفظ کرامت اعضای خانواده و افراد جامعه و پالایش آن مورد عنایت قرار داده اند. با مدد الهی در این تحقیق با مطالعه موضوعی نهج البلاغه، ارشادات امیر المومنین را تحلیل نموده تا رهنمودی برای تحکیم روابط اجتماعی و تسهیل اصلاحات اجتماعی عرضه گردد.

متعه همان ازدواج موقت است که در آن، مهر و مدت معین می‌‌شود و زن پس از انقضای مدت از مرد جدا می‌‌شود. ‌‌آیه 24 سوره نساء بیان‌‌گر متعه و نکاح موقت با زنان است و به آیه متعه معروف شده است. ‌‌مسئله جواز و عدم جواز متعه از دیرباز مورد اختلاف شدید مفسران عامه و خاصه بوده است. ‌‌شیعه براساس شواهد و قرائن درونی و بیرونی معتقد است که آیه متعه در نکاح منقطع ظهور دارد و درباره بهره‌‌برداری از زنان و ازدواج موقت با آنها نازل شده است. ‌‌این حلیت تا امروز استمرار دارد. ‌‌مفسران و فقهای عامه، اصل دلالت آیه بر نکاح منقطع را نپذیرفته‌‌اند یا با قبول مشروعیت آن در برهه‌‌ای از تاریخ به نسخ آن به‌‌وسیله قرآن یا سنت و حرمت این ازدواج در عصر کنونی قائل شده‌‌اند. ‌‌پژوهش حاضر بیانات و اختلافات تفسیری و فقهی ذیل آیه متعه و تحلیل آن را بررسی می‌‌کند. ‌‌

شیوع بیماری کوید 19 سبب پیدایش برخی مباحث مانند تعیین وظیفه مکلفین شده است. نوشتار حاضر با هدف بررسی وظایف مکلفین در مواجهه با این بیماری از منظر قواعد فقهی نوشته شده و درصدد تعیین وظایف مکلفین به‌‌طور اجمالی است. پژوهش حاضر به روش کتابخانه‌‌ای و با فیش‌‌برداری و پردازش اطلاعات به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است. نوشتار حاضر فقط به برخی از قواعد عامه و خاصه اشاره می‌‌کند. در بحث قاعده لاضرر، بعد از بیان معنای قاعده و احتمالات متصور، قول اعم را برگزیده و به 5 قاعده خاصه اشاره دارد. از ابداعات مقاله حاضر، احصاء تکالیف براساس باب‌‌بندی رایج در ابواب فقه در ابعاد فردی، اجتماعی و حکومتی است. نویسنده معتقد است که نوشتار حاضر فتح‌‌البابی برای هموارتر شدن مسیر تحقیق برای پژوهشگران است.

دو آیه بر تعجیل به هنگام نزول وحی در قرآن کریم ظهور دارد و یک آیه ضمانت حفظ آیات الهی و عدم فراموشی آیات برای پیامبر را دلالت دارد مقاله حاضر در صدد تبیین چگونگی تعجیل و سازگاری آن با عصمت پیامبر -صلی الله علیه و آله- و آیه ضمانت آیات الهی می باشد؛ که با استفاده از منابع تفسیری فریقین و به روش توصیفی و تحلیلی به دلائل درون متنی و برون متنی این مسئله پرداخته است و به این نتیجه می رسد که تعجیل پیامبر به جهت فراموشی یا عدم فراگیری الفاظ و آیات نبوده است و نهی در آیه شریفه ارشادی بوده و تعجیل پیامبر نیز به سبب درک عمیق حقایق روز قیامت و تحت تاثیر قرار گرفتن از آیات شریفه باعث به وجود آمدن حالت تعجیل در پیامبر -صلی الله علیه و آله- شده است.

از مهمترین مسائل در حوزه مدیریت از دیر باز تا کنون، مسئله نظارت و کنترل است. این موضوع در علم جامعه شناسی، مدیریت و اخلاق بررسی می­شود، گستره­ی بحث از نظارت و کنترل مسائل فردی، اجتماعی و حکومتی را در بر می­گیرد. در نوشتار حاضر به نظارت و کنترل در مدیریت اشاره می­شود. یکی از ارکان مدیریت و رسیدن به موفقیت و کاهش خطا و اشتباه، نظارت و کنترل است. در اهمیت این موضوع همین بس که در متون اصلی شریعت همانند قرآن و نهج البلاغه به دفعات به آن اشاره شده است..هدف از نوشتار حاضر آگاه سازی نخبگان علمی از اهتمام حضرت علی(علیه السلام) بر نظارت و کنترل و آگاه نمودن جامعه علمی از جایگاه نهج البلاغه در مسائل حکومتی و دینی است. به همین دلیل این نوشتار به روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه­ای گردآوری شده است. از پژوهش حاضر به دست می­آید که اقسام مدیریت در نهج البلاغه بیان شده و ارکانی همانند: برنامه ریزی، تصمیم­گیری، سازماندهی، رهبری و نظارت و کنترل برای مدیریت ذکر شده است. یک مدیر می­تواند به وسیله اقسام نظارت و کنترل که شامل نظارت و کنترل مستقیم و غیر مستقیم، آشکار و مخفی درصد خطا را در اجرای عملیات سازمانی خود کاهش دهد. ارکان مدیریت در نهج البلاغه مواردی چون: برنامه­ریزی، سازمان­دهی، هماهنگی، نظارت و کنترل و تصمیم­گیری است. راهکارهایی چون: علم و آگاهی به اسلام، انتخاب کارگزار شایسته، نظارت حکومت بر گارگزاران، نظارت مردم بر حکومت و کارگزاران و تشویق و تنبیه برای یک مدیر وجود دارد تا به وسیله­ی آن­ها به ارائه مدیریت مطلوب در سازمان بپردازد.

معاونت یعنى، فعلى از فاعل یا مباشر صادر شود و فردى مقدمات آن فعل را فراهم کرده باشد. معاونت بر اثم یعنى، ایجاد مقدمه‌اى از مقدمات فعل غیر، اگرچه تهیه مقدمات از روى قصد نباشد و فاعل نیز در انجام فعل مستقل باشد. اثم در لغت به­معنای گناه، بزه، ذنب و عدوان به­معنای ظلم و ستم، بدخواهی و بی­عدالتی است. قرآن مجید تعاون در اثم و عدوان را نهی و تعاون در بر و تقوی را مقرر می‌کند و می‌فرماید: «تعاونوا علی البر و التقوی و لا تعانوا علی الاثم و العدوان» (مائده: 2). در تعریف معاونت برخى می­گویند که این آیه بر حرمت اعانت در اثم و عدوان دلالت دارد و غیر از تعاون است. اعانت این است که کسى دیگرى را یارى دهد، ولى تعاون عبارت است از همکارى دو یا چند نفر یا یک گروه با یکدیگر. به تعبیر دیگر، تعاون از باب تفاعل است و نیاز به دو فاعل دارد. قاعده حرمت برا ثم و عدوان یکی از قواعد فقهی است که در مقاله حاضر نگارنده ابتدا مدارک و مستندات این قاعده را از قرآن و روایات ارائه می‌کند و حکم عقل و اجماع را بیان می‌کند و به­معانی لغوی و اصطلاحی لغات این قاعده را تشریح می­کند و حکم این قاعده در فقه و حقوق را بیان داشته و به رابطه معاونت و شرکت در جرم و وجود افتراق و اشتراک آن می­پردازد. در پایان نیز به معاونت در معاملات نامشروع در فقه و حقوق پرداخته است.

از جمله مسائل حائز اهمیت در فقه، مساله گردشگری است. در آیات قرآن کریم تشویق به سیاحت و گردشگری شده است: «فسیرُوا فی الأْرض»(رم/9). در پی همین سفارش­های قرآن مجید، از اهل بیت علیهم­السلام نیز احادیث بسیاری راجع به سیر و سفر روایت شده که نشان­دهنده مطلوبیت گردشگری از نظر فقهی است. مردم نیز به فراخور توانایی­ها و ابزارى که در اختیار داشته ­اند به انگیزه ­هاى گوناگون به گردشگرى در زمین مى­پرداخته­ اند.در حالی که گردشگری در دهه­های گذشته بیشتر به انگیزه تفریح و تفرج مطمح نظر گردشگران بوده، امروزه در کنار این هدف، انگیزه­های اقتصادی و تجاری نیز به عنوان یک هدف مهم، برجسته و نمایان است. به گواهی تاریخ نیز، انسان، همواره در پی تامین نیازهای زندگی، برای مبادله کالا، راهی شهرها و کشورهای دیگر می­شده است. امروزه صنعت گردشگری در دنیا به عنوان صنعتی بسیار درآمدزا، اشتغال آفرین و مولد، در ردیف اولین منابع درآمدی بسیاری از کشورها ازجمله کشورهای اسلامی قرار گرفته است. در این کشورها، معاملات انجام شده در قالب گردشگری، گاه در داخل کشور با افراد مسلمان و گاه خارج از آن با افراد کافر صورت می­گیرد؛ کافر حربی و غیرحربی. داد و ستد در هر دو قسم دارای اشکال و احکام مختص به خود بوده که در فقه به آن پرداخته شده است. حاصل این نوشتار پس از بررسی منابع فقهی این است که اصل اولی در معاملات با کفار حربی عدم جواز و با کفار غیرحربی جواز است. اما در برخی موارد حکم حرمت بر آن بار می­شود همانند معاملاتی که باعث ضرر بر مسلمین و تقویت یا تسلط کفار بر مال و جان آنان شود، همچنین معاملاتی که سبب ترویج فرهنگ کفار یا تشبه به آنان گردد و مواردی از این قبیل. در اینجا به جواز معامله ربوی با کفار نیز پرداخته شده است. این مقاله درصدد آن است تا با بررسی مبانی معاملات در اسلام، حکم و محدوده معاملاتی که از طریق گردشگری با افراد مسلمان و کافر صورت می­پذیرد را از منظر فقه مورد پژوهش قرار دهد. در این نوشتار با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی با رویکرد فقهی به بررسی مطالب پرداخته شده است.

با توجه به گسترش بحران معنویت، ضروری است تا راهکارهای برون­رفت از آن براساس مبانی اسلامی تبیین شود. از جمله این راهکارها به­کارگیری صنایع مختلف چون صنعت توریسم است. بنابراین، نوشتار حاضر با هدف تبیین نقش صنعت توریسم در رشد و احیای معنویت در جامعه ­جهانی با روش تحلیلی – توصیفی گردآوری شده است. نگارندگان پس از جمع­آوری اطلاعات به­صورت کتابخانه­ای دست­یافتند که دستاوردهای معنوی صنعت توریسم عبارت است از: احیای معنویت به­وسیله اعتلای سطح علمی افراد جامعه­ به­صورت مستقیم (گردشگری علمی) و غیر مستقیم (احیای اقتصاد اسلامی)، اعتلای اخلاق اسلامی در سایه تعامل نیکو براساس آموزه­های معنوی اسلام بین گردشگر و جامعه معنوی، اعتلای اقتصاد اسلامی به­وسیله­ حل مشکلات اقتصادی برای نوع بشر و ایجاد فراغت بال برای تحصیل امور معنوی، اعتلای سطح عدالت و امنیت به­وسیله­ ژئوپلیتیک گردشگری و ایجاد فضای رقابت میان کشورها در راستای سرمایه­گذاری در توسعه پایدار گردشگری و ایجاد فضای مناسب برای ترویج معنویت اسلامی و اعتلای فرهنگ و تمدن اسلامی با ارائه­ صحیح آموزه­های فرهنگ­ساز و تمدن­ساز معنوی به گردشگران.

خانواده اولین و مهمترین نهاد اجتماعی است که همواره بخش قابل توجهی از اشتغالات فکری انسان را تشکیل می­دهد. در دین مبین اسلام نیز خانواده جایگاه والایی دارد و اصل، پایه و اساس جامعه است. خانواده، مهمترین وسیله برای اصلاح جامعه معرفی است. بنابراین، استحکام هرچه بیشتر این نهاد مقدس، امری لازم و ضروری است و این امر مهم فقط با تلاش دو رکن اصلی این نهاد یعنی، زن و شوهر به­دست می­آید که با رعایت حقوق یکدیگر نسبت به هم می­توانند پایه این نهاد را مستحکم بنا نهاده و به پیش برند. واضح و روشن است که بی­توجهی به این حقوق (با توجه به نقش محوری و تأثیرگذار آنها در خانواده) علاوه­برآسیب­پذیرنمودن رابطه همسران می­تواند روابط سایر اعضای خانواده را آشفته کند و حتی خانواده را در معرض خطر فروپاشی قراردهد. نوشتار حاضر، حقوق زوجین از دیدگاه امام سجاد (ع) در رساله الحقوق را بررسی می­کند.

یکی از مسائل مهم فرهنگی در جوامع اسلامی از دیرباز تاکنون، مسئله مفهوم‌شناسی عفاف جنسی است. شناسایی هر واژه، نقش مهمی در ترتب احکام آن دارد. مهمترین نهاد اجتماعی، خانواده است که رفتار اعضای خانواده با یکدیگر، پایه‌گذار عفاف جنسی است و تأثیر زیادی در جلوگیری از انحرافات جنسی دارد. اهدف نوشتار حاضر، واکاوی مفهومی عفاف جنسی خانواده در فقه و زمینه‌سازی برای تدوین باب مستقلی در فقه با عنوان فقه عفاف است. به همین دلیل نوشتار حاضر به روش تحلیلی-توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای گردآوری شده است. دستاوردهای پژوهش حاضر این است: عناوینی در فقه وجود دارد که در شناسایی مفهوم عفاف جنسی مؤثر است از جمله در آیات و روایات برخی مصادیق فردی و اجتماعی انحرافات جنسی بیان شده است و به‌وسیله‌ سیره‌ عقلا که معتقدند حفظ نظام حکومتی با حجاب و عفاف حاصل می‌شود. همچنین به‌وسیله‌ عوامل حکومتی چون بیانات رهبری و اهتمام ایشان به گسترش حجاب و عفاف بین مردم و جامعه و قوانینی که در این باب به‌وسیله‌ کارگزاران دولتی برای تمام ارگان‌های حکومتی وضع‌شده جزء مهمترین این عناوین هستند. مهمترین راهکارهای فقهی مؤثر بر شناخت مفهوم عفاف جنسی در خانواده مواردی است از جمله: مصلحت‌سنجی زوج برمبنای اصل ولایت و قوامیت نسبت به زوجه و زن نیز براساس اصل نصح و خیرخواهی و امر به معروف و نهی از منکر می‌تواند همسر خود را از گرفتاری در منجلاب انحرافات جنسی نجات دهد. درباره رفتار والدین با فرزندان بااستفاده از ولایت پدر بر فرزندان، توصیه‌های دینی در مسائل هم‌خوابگی و مسئله استیذان فرزندان، کاشف از اهتمام به زندگی عفیفانه و شناخت مفهوم عفاف در خانواده است. همچنین در مورد رفتار فرزندان به‌ویژه خواهر و برادر با یکدیگر، راهکارهای اسلام در پوشش مناسب و نگاه به یکدیگر از مصادیق بارز عفاف جنسی در خانواده است.