جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

معصومان(ع) به عنوان تبیین کنندگان کلام وحی، در گفتار و رفتار خود با مخاطبان، به شیوه ای اثر بخش ارتباط برقرار می کردند. با بررسی احادیث ایشان، این شیوه ها را در شرایط گوناگون انتقال پیام می توان استخراج و دسته بندی کرد. هدف از تدوین این نوشتار استخراج و دسته بندی بعضی از عوامل و زیرساخت های درونی ارتباط موثر در گفتار و رفتار امام رضا(ع) است. این عوامل در ابواب مختلف حدیثی امام(ع) و نه صرفا ابواب تربیتی وجود دارد. این نکته مورد تاکید است که دوران امامت آن حضرت به خصوص تنوع سه دوره مختلف و به تبع آن مخاطبان مختلف این دوران می تواند الگویی برای شیوه رفتاری مدیران در عصر حاضر باشد. در این مقاله که به شیوه کتابخانه ای نگاشته شده، در چند عنوان به زیرساخت هایی چون ایمان و توکل به خدا، ایجاد آمادگی روحی و قلبی برای ارتباط با مخاطب و نیت اشاره شده و سپس به کسب دانش و اطلاعات قبلی که خود مشتمل بر چند بخش است پرداخته شد. بخشی، درونی و از خصوصیات فردی ناشی شده و بخشی، منبعث از کسب مهارت هایی چون مثبت نگری، توجه به رعایت ارزش ها، اعتمادآفرینی، سخن نیکو گفتن، گوش دادن پویا و استفاده به جا از سرزنش و غضب بوده که به آن نیز اشاره شده است.

شخصیت ابراهیم(ع) در قرآن با ابعادی همچون «پدر و تبار عالی»، «پدر ذریه و امت بسیار» و «صاحب دعا و دعوت های سرنوشت ساز» معرفی شده است. او پیامبر احتجاج های برهانی و پیشوای خردمند و محترم نزد ملل و نحل مختلف است و از جمله دعاهای حضرت ابراهیم(ع)، داشتن ذریه ای مومن و مسلم و باقی ماندن زبانی گویا و صادق پس از اوست.از نگاه قرآن و روایت ها، نسل حضرت ابراهیم(ع) تا پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت ایشان امتداد یافته و در نهایت به امام رضا(ع) و البته چهار امام بعد رسیده است. اما موقعیت امام رضا(ع) در این بین، بارز و میان او و حضرت ابراهیم شباهت های متعددی مشهود است: امام رضا(ع) دارای مقامی شاخص در زمینه احتجاج ها و براهین فطری است و مناظره ها و جدال احسن او با دانشمندان ادیان، فصلی شاخص در تاریخ امامت است. دو امام مذکور همچنین در دو نقطه و موقعیت تمدنی زاده شده اند و دعوتشان، جنبه های سیاسی و تمدنی یافته است. این مقاله در پی بررسی تطبیقی سیره این دو پیشوای بزرگ و بیان ابعادی از حساب و حکمتی است که در کار آن دو در تاریخ نبوت و امامت تعبیه شده است.

فرایند درک و تفسیر احادیث معصومین با زمینه های فکری، اجتماعی، تاریخی و فرهنگی که معصوم را احاطه کرده و سخن ایشان در آن جغرافیای خاص ایراد شده است، در ارتباط تنگاتنگ بوده و آشنایی با زمان، مکان، افراد و سایر اوضاع و شرایط، تاثیر بسزایی در کشف مراد و مقصود ایشان دارد. این مقاله به منظور فهم بهتر معارف رضوی در عرصه باور توحید بر آن است تا با معرفی مهم ترین آسیب های اعتقادی در این زمینه، به عنوان یکی از مولفه ها و قرائن صدور روایت های رضوی که در لایه های فرهنگی جامعه نفوذ کرده و فضایی چالشی در آن زمان ایجاد کرده بود، تاثیر غیر قابل انکار این چالش ها را در میراث احادیث رضوی گوشزد کرده و از این رهگذر زمینه درک بهتر معارف توحیدی امام علی بن موسی الرضا(ع) فراهم شود. بدین منظور با استفاده از روش توصیفی - کتابخانه ای به استخراج آسیب های اعتقادی از متن روایت ها پرداخته شد. یافته های این بررسی نشان می دهد که انکار وجود صانع و ایجاد تردید در وجود او، تشبیه، تجسیم و ... ازجمله مهم ترین آسیب هایی هستند که فضای چالشی را در حوزه اعتقاد اسلامی و به خصوص معارف توحیدی به وجود آورده بود.

یکی از نعمت های منحصر به فرد خداوند، عقل است. این نعمت در میان انسان ها از چنان جایگاهی برخوردار است که بار ارزشی یافته و هیچ کس حاضر نیست خود را فاقد این نعمت بداند، بلکه خود را دارای عقل و رفتار و گفتار خود را بر اساس عقلانیت ارزیابی می کند. از طرفی، رفتار و گفتار انسان ها بسیار متفاوت و متضاد است که نمی توان همه آنها را عقلانی دانست. سوال اساسی نوشته پیش رو این است که آیا در معارف رضوی شاخصه هایی برای عقلانیت اجتماعی وجود دارد که بتوان بر اساس آنها رفتار و گفتار اجتماعی مسلمانان را ارزیابی کرد؟ با بررسی انجام گرفته در لغت، متون دینی و ... درباره عقل و عقلانیت و تعریفی که از عقلانیت بر اساس متون دینی ارائه شده است، در معارف رضوی شاخصه های ده گانه از قبیل: امید داشتن به خیر شخص، در امان بودن از شر او، برجسته کردن تلاش خیر دیگران، برجسته نکردن کار خیر خود، خسته نشدن از تلاش برای مشکل گشایی از کار دیگران، خسته نشدن از تلاش علمی و ... در روابط اجتماعی معرفی شده اند. نتیجه بررسی حاضر این است که در معارف رضوی نه تنها به عقلانیت و عقل بی اعتنایی نشده، بلکه عقل و عقلانیت از جایگاه ویژه ای برخوردار هستند که با توجه به هدف خلقت و ضرورت سیر تکاملی انسان -که باید در این دنیا اتفاق بیفتد- عقلانیت تعریف خاص دارد و بر اساس همین تعریف در جامعه اسلامی شاخصه هایی مطرح است که اعمال این شاخصه ها باید با دقت، ظرافت و بدون افراط و تفریط انجام گیرد. مشروح مستندات را باید در متن مقاله جستجو کرد.

شناخت منطق نظری و عملی امام رضا(ع) نه تنها ما را با شخصیت کم نظیر آن امام همام آشنا می‏سازد، بلکه در عرصه زندگی فردی و اجتماعی ما کاربرد عملی می یابد که ضرورتی بایسته است. یکی از عرصه های قابل توجه در زندگی اجتماعی ما، موضوع مهمانی و میزبانی است، از این رو باید با سیره و رهنمودهای آن حضرت در این عرصه آشنا شد تا بتوان زندگی خود را با زندگی آن حضرت تطبیق داد. این مقاله که در پاسخ به فراخوان «همایش علمی، پژوهشی جاده ولایت» سامان یافته، بر آن است تا با هدف بهره گیری از سیره و تعالیم امام رضا(ع) در خصوص آداب مهمانی و میزبانی و تاسی از آن حضرت در این بخش از زندگی اجتماعی، برخی از آداب و سنت های مهمانی و الگوهای رفتاری آن حضرت را در این باره به نمایش بگذارد.

بناها و آثار به جا مانده از سفرتاریخی امام رضا(ع) در ایران همچون: قدمگاه ها، مساجد، کتیبه ها، سنگ نبشته ها، سکه ها و ... در طول تاریخ، فرهنگ رضوی را زنده نگه داشته است.سنگ مقام هایی که در قدمگاه ها نصب شده یکی از مهم ترین آثار ارزشمند مذهبی است که علاوه بر موثق کردن این هجرت، بسیاری از رویدادهای تاریخی را برای ما بازگو می کنند. با بررسی قدمگاه ها و بازخوانی سنگ مقام های نصب شده در آن مکان می توان علاوه بر تعیین مسیر دقیق حرکت امام رضا(ع) در ایران، بر اعتبار و اهمیت جنبش تشیع در یزد پس از چند قرن از این هجرت با ساخت قدمگاه های منسوب به ایشان پی برد.با توجه به اینکه امام رضا(ع) در مسیر حرکت خود به مرو در شهر یزد و توابع آن (ابرکوه، خرانق، دهشیر، فراشاه و...) نیز توقف کوتاه مدتی داشته اند، در این مقاله سعی بر این شده به دو روش کتابخانه ای و میدانی به بررسی بناهایی که به قدوم مبارک امام(ع) متبرک شده و در یزد به نام «قدمگاه امام رضا(ع)» معروف شده است، مورد شناسایی قرار گیرد.

«آیات الاحکام» آیاتی از قرآن است که به تنهایی یا به کمک آیات دیگر، حکم یا احکامی از مسائل فقهی را به عنوان یکی از مهم ترین مباحث اسلامی در طول قرن ها، مورد گفتگو قرار داده است. بر اساس فرموده خداوند، پیامبر(ص) نخستین مفسر قرآن به شمار مى رود که وظیفه دارد آیات قرآن ازجمله آیات فقهى را براى مسلمانان تفسیر کند. پس از پیامبر اکرم(ص)، اهل بیت(ع) نیز به تفسیر آیات فقهى قرآن پرداختند. ایشان توجهی خاص به بیان احکام الهی داشتند، فراوانی روایت های رسیده از آن بزرگواران، گواه این مدعاست. از سوی دیگر ایشان عنایت ویژه بر مرجعیت قرآن و لزوم استفاده از آن داشته اند. نتیجه طبیعی این دو آن است که «آیات الاحکام» مورد توجه ویژه اهل بیت(ع) قرار بگیرد.این مقاله می کوشد تا به منظور توجه دادن محققان به میراث گران قدر تفسیری امام رضا(ع)، بخش هایی از این میراث تفسیری را که در ذیل آیات الأحکام آمده است، از منظر تفسیر و نه فقه بررسی کند.

در هنر مصورسازی نسخه ها که همواره تحت تاثیر تفکر مذهبی هنرمندان و حامیان آنها قرارداشتهاست، بخش عمده ای از آنها روایت های مربوط به پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) ایشان را متجلی ساخته اند. رویکرد هنرمندان به این مضامین موجب بروز جلوه های خاصی از پردازش تمثیلی، نشانه ای و انتزاعی در جهت روایتگری نسبت به سایر موضوع ها در نگارگری شده است تا مضامین شیعی را به زبان تصویری انعکاس دهند. مهم ترین منابع تصویرسازی برای هنرمندان شیعی، کتاب های حدیثی مانند عیون اخبارالرضا هستند که به ویژه به فضائل و معجزه های ائمه اطهار(ع) پرداخته اند. یکی از نسخه های مصورکه به مضامین شیعی پرداخته فالنامه تهماسبی است که در آن، نگاره هایی منتسب به امام رضا(ع) احتمالا با الهام از روایت های شیخ صدوق به تصویر درآمده اند. این نوشتار ضمن بررسی زندگانی شیخ صدوق، ویژگی های نگاره های رضوی موجود در فالنامه و نحوه انعکاس روایت های رئیس المحدثین در آن را به شیوه توصیفی- تحلیلی مطالعه کرده است. براساس پژوهش ها، هنرشیعی با بهره مندی از آموزه های ناب تشیع و عناصر نمادین، تلاش بی شائبه فرهیختگان دینی وهنری در دوره های مختلف را به نمایش گذاشته است.

این نوشتار می کوشد تا با تمرکز بر موضع گیری های سیاسی امام رضا(ع)، معطوف به رقیب و دشمن سیاسی ایشان یعنی مامون، به استنباط های نظری بپردازد و از خلال این بررسی به پرسش های سیاست در دنیای معاصر پاسخ دهد. سیاست امام رضا(ع) در دو وجه «سیاست معطوف به مامون» و «سیاست معطوف به امام(ع)» قابل تعقیب است. رفتار سیاسی در خلا رخ نمی دهد، بلکه در یک محیط تعاملی و کنش و واکنش زنجیره ای رخ می دهد و رفتاری راهبردی است. پرسش این است که منطق تعامل های امام رضا(ع) با مامون چیست؟ فرضیه آن است که شناخت مامون و مامون شناسی امام(ع) ملهم از شیطان شناسی و روش های سه گانه تطمیع، تهدید و تزویر معطوف به رهبر و پیروان است. این کندوکاو بر محور پذیرش ولایتعهدی از سوی امام رضا(ع) قرار گرفته است. مامون ابتدا قصد اغوای امام(ع) یا تزویر دارد که با بیان مقاصد پنهان مامون خطاب به وی این مرحله به سرعت به پایان می رسد. تطمیع اول، با پیشنهاد خلافت و تطمیع دوم، با پیشنهاد ولایتعهدی و سپس «تهدید» برای القای «تصور تطمیع شدن» در اذهان عمومی غیر بصیر از فنون مامون بوده که همواره توسط امام(ع) خنثی و این موارد به فرصت سازی تبدیل شده است.

عملکرد خانواده به عنوان واحد اجتماعی، نقش انکارناپذیری در برقراری نحوه تعامل ها و واکنش های اجتماعی داشته و عملکرد سالم و سازنده، ضامن سلامت و نشاط جامعه خواهد بود. فرد، تحت تاثیر روابط سالم حاکم بر خانواده، شیوه های ارتباط پذیری و تعامل های سازنده با جامعه را یاد می گیرد. بر عکس، هرچه خانواده دارای عملکرد بد و آشفته باشد به همان نسبت سلامت آن جامعه بیشتر تهدید می شود. هدف اساسی مقاله حاضر بررسی موانع و راهکارهای تحکیم نهاد خانواده از منظر سیره و آموزه های رضوی بوده که به روش توصیفی و از نوع تحلیل اسنادی انجام شده است. در این ارتباط کلیه اطلاعات و منابع مربوط به موضوع گردآوری شده و به شیوه کیفی به ارائهیافته های پژوهشی پرداخته شده است.نتیجه بررسی نشان می دهد که پایبندی به آموزه های دینی و عمل به سیره و اندیشه های معصومین(ع) سد محکمی در برابر موانع تحکیم نهاد خانواده خواهد بود. برای تحکیم روابط میان اعضای خانواده باید با ایجاد فضایی عاطفی و با درک نیازها و خواسته های مشروع طرفین اقدام کرد. عمل به آموزه های دین مبین اسلام به ویژه سیره و آموزه های امام رضا(ع) به طور مستقیم رفتارهای فردی را کنترل می کند و به طور غیرمستقیم از طریق بهبود روابط بین اعضای خانواده، موجب استحکام بیشتر نهاد خانواده می شود.