جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جمهوری اسلامی ایران طی سه دهه گذشته نوسانات و تغییر جهت هایی در سیاستهای خود داشته که نوعی یا ناپیگیری در سیاست ها را تداعی می کند. وضعیت مخالف عدم تعادل و بی ثباتی، ثبات و تعادل است. سوال این است که وضعیت مطلوب ثبات و تعادل در جمهوری اسلامی کدام است و در چه شرایطی جمهوری اسلامی به ثبات و تعادل نسبی خواهد رسید؟ در این مقاله تلاش می شود بر اساس الگوی کارکردگرای ساختاری پارسونز، وضعیت آرمانی ثبات و تعادل برای جمهوری اسلامی ترسیم شود تا بر مبنای آن، ناکارکردی ها و عدم تعادل های موجود در جمهوری اسلامی قابل تبیین گردد. بر همین اساس، وظیفه تعادل بخشی دولت، تعادل بین خرده نظام ها، تعادل بین آرمان های اجتماعی، تعادل بین نیروهای اجتماعی و تعادل بین کارکردهای دولت مبنای این ثبات و تعادل است که در مقاله مورد بحث قرار می گیرد.

هدف این پژوهش، پاسخ به این سوال اساسی است که میزان برآورده شدن انتظارات دانشجویان از محتوای ارائه شده در درس انقلاب اسلامی ایران چقدر است؟ روش پژوهش، توصیفی از نوع پیمایشی بود. نمونه پژوهش 380 نفر از دانشجویان دوره کارشناسی دانشگاه بوعلی سینا بود که با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شد. برای گردآوری داده ها، از پرسشنامه محقق ساخته پس از برآورد روایی و پایایی استفاده شد و برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش آماری آزمون t تک نمونه ای و آزمون t برای گروه های مستقل با بهره گیری از نرم افزار SPSS استفاده گردید. یافته های پژوهش نشان داد که در مجموع، میزان برآورده شدن انتظارات دانشجویان از مطالب تدریس شده در درس انقلاب اسلامی در خصوص پاسخگویی به شبهات و سوالات آنها پیرامون انقلاب اسلامی کمتر از حد متوسط می باشد. بیشترین میزان انتظارات برآورده شده دانشجویان از محتوای ارائه شده در خصوص مسائل قبل از انقلاب و ریشه های تاریخی آن و کمترین میزان انتظارات برآورده شده دانشجویان از محتوای ارائه شده در خصوص مسائل روز جامعه ایران و نظام بین المللی بود. همچنین، دانشجویان دختر نسبت به دانشجویان پسر بیشتر اعتقاد دارند که محتوای درس انقلاب اسلامی با انتظارات آنها منطبق است.

این تحقیق با هدف بررسی ارتباط بین مشارکت سیاسی مردم و قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر وجهی از مشارکت با عنوان مشارکت در انتخابات که بخش وسیعی از فعالیت سیاسی مردم را در بر می گیرد، به آزمون فرضیه ارتباط بین دو متغیر مشارکت سیاسی مردم و قدرت نرم ج. ا. ایران می پردازد.تحقیق از نظر داده ها کمی، از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت پیمایشی است که پس از انجام تحقیق، در این تحقیق از نظرات 72 نفر از دست اندرکاران اجرای انتخابات و نخبگان و مسوولان آشنا با قدرت نرم کشور در وزارت امور خارجه و سازمان های امنیتی، اطلاعاتی و انتظامی که به صورت تصادفی به عنوان جامعه آماری تحقیق انتخاب شده بودند، استفاده شد و داده های حاصل از ابزار اندازه گیری تحقیق که پرسشنامه ای 18 سوالی بسته است، با آزمون آماری اسپیرمن مورد تحلیل قرار گرفت.نتایج حاصل از تحقیق بیانگر آن است که با شدت رابطه 0.7 بین مشارکت مردم در انتخابات و قدرت نرم ج. ا. ایران رابطه قوی و معنی داری وجود دارد و با توجه به جهت مثبت رابطه بین دو متغیر می توان با افزایش مشارکت مردم در انتخابات بر قدرت نرم ج. ا. ایران افزود.

پیروزی انقلاب اسلامی ایران در بهمن ماه سال 1357 منشاء تحولات عظیمی در منطقه و جهان گردید. این رویداد تاثیرات زیادی در بیداری مسلمانان جهان و احیای باورهای دینی داشت. یکی از دستاوردهای انقلاب در منطقه و جهان، صدور انقلاب اسلامی است که در آن، جمهوری اسلامی ایران در چهارچوب اصل دعوت صدور انقلاب را در دستور کار سیاست خارجی خود قرار داده و حتی صدور انقلاب به عنوان یک اصل و هدف در سیاست خارجی در آمده است و تقابل انگاره ها در اداره امور کشور و مدیریت کلان در عرصه داخلی و خارجی نمود پیدا کرد؛ به طوری که می توان الگوهای مختلفی از صدور انقلاب در گفتمان های سیاست خارجی ایران را برشمرد.نوشتار پیش رو در مقام پاسخگویی به این سوال است که رویکرد نخبگان حاکم در ایران نسبت به سیاست صدور انقلاب در هر دوره چگونه بوده است؟ به نظر می رسد که نمی توان الگوی مشترکی از صدور انقلاب در سیاست خارجی ایران در دوره های مختلف پیدا کرد. در حالی که در دهه اول، ضمن مخالفت عده ای با صدور انقلاب گفتمانی آرمان گرا و ارزش محور بر سیاست خارجی حاکم بود و بر صدور انقلاب به هر طریقی تاکید داشت. بعد از جنگ هشت ساله، رویکردی درون نگر و واقع گرا در سیاست خارجی حاکم شد که بیشتر به دنبال ارائه مدلی نمونه از انقلاب اسلامی بود تا دیگران بتوانند از آن الگوبرداری کنند. لازم به ذکر است که الگوی صدور مسالمت آمیز انقلاب در تمامی گفتمان های سیاست خارجی بر الگوی صدور قهرآمیز غلبه داشته است.

انقلاب اسلامی ایران گفتمان سیاسی شیعه را در همه کشورهای اسلامی متاثر کرده است، اما یکی از مهم ترین این کشورها، عراق با اکثریت جمعیت شیعه و هم مرز با ایران است که دوره تبعید امام خمینی (ره) در آن، موجب تحولاتی عمیق در این کشور شد؛ به گونه ای که حوزه نجف را متحول کرد. بعدها کسانی مانند شهید صدر و آیت اله حکیم توانستند با تاسی از ایشان، نقش عمده ای را در عراق ایفا کنند. تحولات عراق بنا به دلایل ذکر شده و نیز به این علت که در دوره ای بخشی از خاک ایران بوده از اهمیت بسزایی برخوردار است.با ابتنا بر مطالب مذکور، دغدغه اصلی پژوهش حاضر پاسخگویی به این سوال بوده است که «انقلاب اسلامی ایران چه بازتابی بر گفتمان سیاسی شیعه در عراق داشته است؟» به همین منظور، تلاش شد با کاربست دو روش گفتمان لاکلا و موف و نظریه پخش، مدلی تحلیلی ارائه شود که در سنجه آن به ارزیابی فرضیه اصلی مقاله، اینکه «انقلاب اسلامی ایران با تاثیرگذاری خود موجب پویایی، فعال و انقلابی شدن اندیشه سیاسی تشیع در کشور عراق شده است،» پرداخته شود. به منظور اثبات فرضیه، سعی شد دوران حکومت صدام، گفتمان مقاومت و پس از سقوط وی، دو خرده گفتمان مقاومت بر علیه تروریسم و اشغالگر خارجی، و گفتمان مشارکت در بعد داخلی مورد بررسی قرار گیرد.

نظریه نهادی، به رغم ظرفیت هایی که برای تحلیل اندیشه و عمل متفکران معاصر دارد، نظریه شناخته شده ای در مطالعات انقلاب اسلامی و اندیشه سیاسی در ایران نیست. بر این قیاس، تبیین اندیشه و عمل یک اندیشمند و بیان ارتباط آن با انقلاب اسلامی و تاکید بر ابعاد نهادی آن نیز مسبوق به سابقه نیست.مقاله حاضر با فرض چنین وضعیتی برای نخستین بار به تبیین و بررسی وجوه نهادی اندیشه و عمل آیت اله سید محمد حسینی بهشتی و نسبت آن با انقلاب اسلامی می پردازد. از این روی، پرسش اصلی مقاله این است که ابعاد نهادی اندیشه و عمل آیت اله بهشتی چیست و کدام است؟ این موضوع از آنجا اهمیت می یابد که بهشتی در شمار افراد موثر در پیدایش انقلاب اسلامی ایران و نیز ساختارهای پسینی آن در قالب جمهوری اسلامی است. مدعای نگارنده این است که هم اندیشه و هم عمل آیت اله بهشتی واجد عناصری است که با نظریه نهادی ارتباط وثیقی دارد و در قالب آن می توان به تحلیل اندیشه ایشان پرداخت. هدف نهایی از طرح چنین مباحثی، نهادی ساختن پاره ای از ارزش ها در جامعه و در نتیجه، حل و فصل مشکلاتی است که جامعه ما بیش از یک سده است با آن درگیر است.

بیداری اسلامی (انقلاب های نوظهور جهان عرب) واجد تحولاتی است که سیاست خارجی تمام بازیگران منطقه از جمله ایران را متاثر خواهد کرد. جمهوری اسلامی ایران که برخاسته از انقلابی مذهبی است، در مواجهه با این تحولات، توامان فرصت و چالش های متعددی را در عرصه سیاست خارجی راهبردی خود شاهد بوده که برآیند این روند، الزام گزینش راهبردی قابل اعتنا برای تامین امنیت و استفاده از فرصت ها را گوشزد می کند. این پژوهش با توجه به بافت منطقه خاورمیانه و رهیافت های متنوع نظری در عرصه سیاست بین الملل، اتخاذ راهبرد منطقه ای ایران مبتنی بر رویکرد نظری «رئالسیسم تدافعی» را از قابلیت بیشتری جهت توفیق در مواجهه با تحولات منطقه دانسته، تا ضمن افزایش قدرت ملی، خصومت های رقبای منطقه ای را نیز بر نیانگیزد. در این راستا، ایران ضمن تعریف دو حلقه فوری و غیرفوری در محیط امنیتی خویش، سعی در استفاده از دو ابزار استراتژیکی و ایدئولوژیکی برای رفع نگرانی های راهبردی خود نموده است تا ضمن برطرف نمودن تهدیدات امنیتی از یک طرف و از طرف دیگر با حمایت از اکثر انقلاب های منطقه در راستای افزایش نقش منطقه ای خود، پیروزی جبهه اسلامی و تقویت محور مقاومت اسلامی گام بردارد.

تخصیص هر گونه کمک و یا رفتاری از جانب یک دولت به سایر بازیگران دولتی و غیردولتی به نحوی که در راستای تامین اهداف سیاست خارجی کشور حامی و منافع ملی آن قرار گیرد، ذیل عنوان رفتار حمایتی تعریف می گردد. اگر قدرت نرم را شکل دهی به ترجیحات دیگران از طریق اقناع دیگران به شیوه غیرمحسوس و برای کسب نتایج مطلوب از طریق جذابیت به جای اجبار یا تطمیع بدانیم، مسلما سیاست های حمایتگرایانه را باید بخشی از قدرت نرم و ابزار کشورها در تقابل با مخالفانشان بدانیم. مساله اصلی مقاله بررسی جایگاه سیاست های حمایتگرایانه آمریکا در جنگ نرم علیه انقلاب اسلامی ایران است. فرضیه این مقاله آنست که با بن بست سیاست های تقابل گرا و تعامل گرای آمریکا در قبال ایران، رویکرد جایگزینی برای مقابله با ایران با محوریت جنگ نرم در دستور کار سیاست خارجی آمریکا قرار گرفته است که بالتبع رفتارهای حمایتگرایانه آمریکا علیه ایران نیز با تمرکز بر جنگ نرم در قبال نظام جمهوری اسلامی ایران پیگیری می شود. این رفتارهای حمایتی با هدف مشروعیت زدایی از نظام و کاهش کارآمدی آن و در راستای از بین بردن حمایت مردمی و همراه سازی آنان با رفتارها و سیاست های دول غربی در حال گسترش است.

در روند شکل گیری و پیروزی انقلاب اسلامی نیز، مساجد یکی از عمده ترین محل های تجمع و اعتراض مردم و شکل گیری تظاهرات علیه رژیم شاه بود.در واقع، تجمع جمعیت که عامل مهمی در شکل گیری توده ها بود و نقش به سزایی در شکل گیری تظاهرات و اعتراضات مردمی علیه رژیم شاه داشت، از مساجد ریشه می گرفت. مساجد عمده ترین ابزار روحانیت برای ارتباط با اقشار مختلف جامعه بودند و از طریق آنها ایدئولوژی انقلاب و پیام روحانیت به گوش مردم می رسید. همچنین، عامل اصلی بسیج تجار و بازاریان، مساجد بودند که به دلیل پیوند تاریخی مسجد و بازار در قیام ها و اعتراضات مردمی، مسجد مرکز تشکل و سازماندهی بازاریان بود.پرسش های مهمی که در مقاله حاضر مطرح می شود، این است که کانون اصلی قدرت در نظام در جمهوری اسلامی ایران در چه حوزه هایی قرار دارد؟ مساجد چه نقش و کارکردهایی در مشروعیت بخشی به قدرت در نظام جمهوری اسلامی ایران دارد؟ فرض اصلی مقاله حاضر این است که ساختارهای قدرت در نظام جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر مفهوم منتشر شده ای از فرهنگ است که درون تمام ساختارهای سیاسی و اجتماعی و از جمله مسجد حضور دارد و به تولید و بازتولید قدرت می پردازد. در مقاله حاضر، تلاش بر این است تا ابتدا روش گفتمان و چگونگی شکل گیری گفتمان هژمون و ارتباط آن با مفاهیم قدرت و فرهنگ را مورد بررسی قرار دهیم. سپس، جریان قدرت در مسجد و سازوکارهای قدرت ساز آن را مورد مطالعه قرار دهیم.

قدرت انقلاب ایران نه به خاطر قدرت نظامی یا اقتصادی آن، بلکه به خاطر وجه فرهنگی و معنوی آن است. انقلاب اسلامی ایران یک مصداق از مصادیق گفتمان معنویت خواهی در سیاست یا حضور دین در سیاست است که امروزه نمود عملی این خواسته و تکرار آن را در قیامهای کشورهای مسلمان که به نام بیداری اسلامی خوانده می شود، شاهد هستیم. این مطالبه در کشورهای اسلامی از راه قهر و زور به آنها منتقل نشده است، بلکه این همان قدرت نرم انقلاب اسلامی ایران است که ریشه در اعتقادات اسلامی مشترک همه مسلمانها دارد و به صورت غیرمستقیم در این کشورها باعث خیزشهای اسلامی شده است و همچنان ادامه دارد. این مقاله در پی پاسخ به این سوال است که قدرت نرم انقلاب اسلامی ایران در چه ویژگی هایی از آن نهفته است و چگونه در انقلابهای منطقه عربی و شمال آفریقا نمود یافته است. فرضیه ای که در این رابطه مطرح می شود، عبارت است از: «قدرت نرم انقلاب اسلامی ایران در ایدئولوژی اسلامی آن و تبلیغ حضور معنویت در سیاست نهفته است که در انقلاب ایران توسط امام خمینی کشف و به دنیا اعلام شد و با شروع این جنبشها در کشورهای اسلامی این قدرت توسط مردم این کشورها فهم و تبدیل به موج بیداری اسلامی شد و ظهور آن را در شعارها و اقدامات عملی انقلابیون در این کشورها می توان مشاهده کرد». این فرضیه بر پایه چارچوب نظری صدور فرهنگی انقلاب مورد بررسی قرار خواهد گرفت.