جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف پژوهش حاضر بررسی مضامین امید، مقاومت و آزادی در اشعار حافظ و شاملو است. مسئله‎ای که پژوهش حاضر بر آن تمرکز دارد این است که دو شاعر نامدار ایران (حافظ از دوره کلاسیک و شاملو از دوره معاصر با دو قالب متفاوت شعری) چه مفاهیم سیاسی- اجتماعی را در شمار مفاهیم بنیادین در نظر می‎گرفتند و هر یک از آن‌ها چه ادراکی از آن مفاهیم را بازنمایی می‎کردند؟ پژوهش بر این فرضیه حاضر استوار است که از منظر حافظ و شاملو مفاهیم بنیادین سازنده جامعه عبارتند از «امید»، «مقاومت» و «آزادی» و رسالت شاعر در بازنمایی عناصر امیدساز، تشویق جامعه به مقاومت و مبارزه و تلاش برای تحقق آزادی در جامعه است. در این راستا با استفاده از نظریه بازنمایی ویکتوریا الکساندر، نگاه دو شاعر به جامعه زمان خود، با اتکاء به مفاهیم بنیادین سیاسی «امید»، «مقاومت» و «آزادی» تحلیل می‎شود. دستاورد پژوهش حاضر این است که هر دو شاعر آرمان‌گرا، دغدغه‌مند و تحول‌خواه می‎باشند و شعر این دو شاعر صرفاً شعری انتزاعی و در فضای تخیل نیست، بلکه تغییر و تحول اجتماعی از منظر دو شاعر اهمیت دارد.

هدف پژوهش حاضر بررسی گفتمان اقتصادی اجرا شده در دولت روحانی است. سوال اصلی پژوهش این است که تطور از گفتمان اقتصادی تعامل‎گرای نئولیبرال به اقتصاد مقاومتی در دوران حکمرانی آقای روحانی متأثر از چه عواملی رخ داد؟ فرضیه پژوهش این است که چرخش از گفتمان اقتصادی تعامل‎گرای نئولیبرال به اقتصاد مقاومتی، متأثر از ناکامی پرونده برجام و خروج آمریکا از برجام بوده است. روش تحلیل داده‎ها در این پژوهش، براساس نظریه گفتمان فوکویی و پسافوکویی است. در این پژوهش ضمن اشاره به گفتمان‎های اقتصادی ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، به زمینه‎های اتخاذ گفتمان تعامل‎گرای نئولیبرال پرداخته می‎شود. نتیجه و دستاورد پژوهش این است که فقدان همراهی نظام بین‎الملل و به ویژه بازیگران عمده آن نظیر آمریکا، اروپا، روسیه، چین، و مجموعه‎های عبری و عربی منطقه‎ای با نوعِ کنش انتخاب شده از سوی ایران، مانع اجرایی شدن ایده‎های دولت روحانی در سیاست خارجی شد.

هدف پژوهش حاضر بررسی مرجع امنیت در شاهنامه فردوسی است. در این راستا، این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و تحلیل مضمون ابیات شاهنامه و با چارچوب نظری مبتنی بر نظریه دو فطرت امام خمینی، درصدد پاسخ به چیستی مرجع امنیت در شاهنامه فردوسی است نتایج حاکی از آن است که فردوسی در خصوص همه مسائل اجتماعی، فرهنگی و سیاسی و غیره، از جمله بحث امنیت، اندیشمندانه و دغدغه‌‌مند اظهارنظر کرده است که دیدگاه‌‌های او می‌‌تواند برای چالش‌های امنیتی راهگشا و مفید فایده باشد. مرجع امنیت در مکاتب متدانیه، مبتنی بر رژیم، دولت، جامعه و افراد بوده، اما در مکتب متعالیه مبتنی بر اسلام تعریف و تحدید می‌‌گردد. فردوسی با اقتباس از شریعت، به سه مرجع برای امنیت در شاهنامه اشاره می‌‌کند که به ترتیب شامل دین، کشور و شهریار خوب می‌‌شود.

هدف پژوهش حاضر بررسی و تبیین سیر تطور و پویایی سنّت فقهی شیعه از منظر حقوق سیاسی است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده با بهره‌گیری از دیدگاه السدیر مک­اینتایر در مورد مراحل تحول سنّت‌های فکری، سه مرحله از تحول سنّت فقهی شیعه را در ارتباط با مسأله حقوق سیاسی مردم می‌توان از یکدیگر تفکیک نمود: در فقه سلطانی، بیشتر نظریات بر ولایت مجتهدان یا اقتدار شاهان عادل تأکید داشته و حقوق سیاسی مردم چندان مورد توجه نبوده است. با بروز بحران در نظام سلطنت و وقوع جنبش مشروطه‌خواهی، پشتوانه‌های تئوریک آن نیز نیازمند بازسازی معرفتی بود و به همین جهت، فقه مشروطه به منظور برون‌رفت از این بحران معرفتی، در کنار اقتدار شاهان و ولایت شرعی مجتهدان، بر حقوق سیاسی مردم و مشارکت آنان در قدرت تأکید می‌نمود. سومین تحول در فقه سیاسی شیعه مربوط به نظریه‌های معاصر است که با نفی مشروعیت نظام‌های سلطنتی، بر عنصر «مردم» و حقوق و آزادی‌های سیاسی آنان تأکید دارد. بنابراین، نتایج تحقیق نشان می‌دهد که سنّت فقهی- سیاسی شیعه در مسأله حقوق سیاسی مردم، از اقتدارگرایی به مردم‌گرایی دچار تحول و دگرگونی شده است.

آزادی از مهم‌ترین مفاهیم، در طول دو سدۀ اخیر بوده است. با شکل‌گیری جنبش مشروطه، این مفهوم به‌ یکی از محورهای مناقشۀ سیاسی تبدیل شد و در این میان شیخ فضل‌الله نوری، با توجه به اندیشۀ مشروعه‌خواهی‌اش، آن را منافی دین می‌دانست. دهه‌ها بعد، با شکل‌گیری اسلام سیاسی فقاهتی، یکی از مفاهیم مهم آن، باز هم «آزادی» بود. آیت‌الله مصباح یزدی نسبت به این مفهوم تأملاتی دارد که در پژوهش حاضر به این پرسش اساسی پرداخته می‌شود که این تأملات نسبت به اندیشۀ شیخ فضل‌الله، چه تفاوت‌ها و چه شباهت‌هایی است؟ روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و یافته‌های پژوهش نشان داد که برخی مصادیق مهم آزادی، مانند آزادی بیان، که در مشروطه دارای اهمیت زیادی بود، در منظومۀ فکری شیخ فضل‌الله نفی شده و اساساً در «تضاد» با شرع و در «نفیِ» آن قلمداد شده است. آیت‌الله مصباح، آزادی را اساساً رهایی از بندگی طاغوت و عبادت غیر خدا می‌داند و البته، در شباهت با شیخ فضل‌الله، آزادی در معنای غربی و لیبرال را نمی‌پذیرد، ولی آن را در چهارچوب نظام اسلامی، پذیرفته و از این جهت با شیخ فضل‌الله متفاوت است.

هدف پژوهش حاضر بررسی گفتمان تعدیل ساختاری، توسعه سیاسی و آثار و پیامدها و نیز مبانی و مولفه‌های الگوی پیشرفت اسلامی- ایرانی از دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای است. گفتمان اسلامی ایرانی پیشرفت در فضای فرهنگی جامعه ایرانی درصدد تولید الگوی توسعه بومی است. با روش پژوهش تحلیلی- تبیینی نشان داده شد که سنخیت گفتمان غربی توسعه با متن جامعه و فرهنگ ایرانی و ناکامی آنان، باعث شده آیت‌الله خامنه‌ای با طرح انتقاداتی به این گفتمان‌ها و با طرح «الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت»، در چارچوب متن و ذهنیت فرهنگ و هویت اسلامی- ایرانی، درصدد هویت‌سازی و معنابخشی به گفتمان پیشرفت در جمهوری اسلامی برآید. منظومه دال‌های گفتمان پیشرفت اسلامی- ایرانی، دارای نظام هویتی، معنایی و نمادین، از فرهنگ و هویت اسلامی و ایرانی است. این گفتمان علاوه بر هویت‌سازی و معنابخشی، درصدد غیریت‌سازی با غرب، به عنوان ابزاری برای مقابله با غرب، مرزسازی و بازتعریف مرزهای هویتی است.

هدف پژوهش حاضر بررسی اصول و روش حکمرانی مطلوب در انقلاب اسلامی با رویکردی بر اندیشه مقام معظم رهبری است. در این راستا، میزان سازگاری این ایده با شیوه حکمرانی موجود در نظام جمهوری اسلامی و اندیشه ولایت فقیه بررسی می‌شود. روش پژوهش تحلیل محتوا بوده و نتایج حاکی از آن است که مفاهیم و اجزای مندرج در نظریه حکمرانی مطلوب، تضاد و تعارضی با اندیشه‌های مقام معظم رهبری ندارد، ولی نظریه حکمرانی مطلوب از دیدگاه ایشان، بر اصولی استوار است که از طریق خودسازی، جامعه‌سازی و دولت‌سازی امکان‌پذیر خواهد بود و همین امر می‌تواند نظام جمهوری اسلامی را در گام دوم انقلاب اسلامی به جایگاه مطلوب و کارآمدتری برساند.

«عدالت» و «همگرایی» دو مقوله ارزشمند سیاسی- اجتماعی‌اند که ملازمه میان آن‌ها به صورت علّی- معلولی، مفروض است. «همگرایی» به مثابه ضرورتی که حامل ارزندگی‌های اجتماعی بوده و عامل اصلی جامعه پیشرو در مسیر رشد و پیشرفت به شمار می‌آید، حاصل «عدالت» است. ایده اصلی این نوشتار آن است که «عدالت» غایت گرا در ایجاد «همگرایی» جهان اسلام نقش موثری ایفا می‌نماید و بالعکس، عدالت طبیعت‌گرا نه تنها ظرفیت لازم جهت ایجاد و گسترش همگرائی ندارد بلکه بالعکس در برخی موارد عامل واگرائی جوامع بویژه اسلامی به شمار می‌آید. نتایج تحقیق نشان می‌دهد: عدالت حقیقی که معطوف به مبدأ و معاد بوده و مورد تأیید قرآن است نه با اجبار به همگرایی ونادیده انگاری تفاوت‌ها که با تکیه بر مشترکات و به روش کثرت‌گرایی عدالت‌طلبانه می‌تواند (جمله ناقص) و بلکه باید در نقش مبنا و علّت همگرایی قرار گیرد تا تمدّن دینی بر قرار و از هدر رفت نیروها، استعدادها، منابع و امکانات جلوگیری شود.

هدف پژوهش حاضر تبیین رابطه جهانی‌شدن و دولت تمدنی است. در این راستا، و با روش توصیفی- تحلیلی، تمایزات دولت تمدنی با دولت ملی مورد اشاره قرار گرفته و نشان داده شد که چگونه دولت تمدنی امکان بهره‎مندی از مزایای جهانی شدن را با استفاده از تکثرات موجود در خود دارد. به نظر می‎رسد که هم در فضای شبکه‎سازی و هم در فضای رقابت، دولت تمدنی مفیدیت و کاربرد بیشتری نسبت به دولت‎های ملی، در وضعیت جهانی‎شدن دارد و بسیاری از کشورها از امکان تشکیل دولت تمدنی برخوردارند. دولت تمدنی با کشف نقاط اشتراک میان بازیگران در ساحت سیاست خارجی از امکان بیشتری برای پیگیری اهداف و منافع خود برخوردار است. دولت تمدنی برآمده از هویت تمدنی بوده، لذا، در ساحت داخلی توانسته است از تکثرات متعدد داخلی، یک کل به هم پیوسته را ترسیم نماید. برخلاف دولت ملی که بر ابعاد محدودی از هویت استوار است، دولت تمدنی بر هویت تمدنی استوار بوده و می‎تواند از طریق حوزه اعتبار تمدنی خود که در طول تاریخ به دست آورده است، در سیاست خارجی از مکان کنشگری گسترده‎تری برخوردار باشد.

هدف پژوهش حاضر تحلیل روابط سیاسی- امنیتی ایران و ترکیه در پرتو تحولات سوریه (2019-2010) است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و از نظریه واقع‌‌گرایی تدافعی (موازنه تهدید) بهره‌‌گیری شده است. نتایج نشان داد که تحولات سوریه بین سال‌‌های (2019-2010) روابط سیاسی- امنیتی ایران و ترکیه را تغییر داده است. این روابط پس از تحولات سوریه و ظهور گروه‌‌های افراطی با توجه به شاخص‌‌های تبیین شده در پژوهش از یک رویکرد رقابتی و ملایم از سال 2010-2002 (1390-1381) به یک جهت‌‌گیری تهدیدمحور، در دوره بعد از سال 2010 (1390) تبدیل شده و روابط سیاسی- امنیتی ترکیه و ایران را وارد مرحله جدیدی نموده است؛ زیرا حمایت ایران از زنجیره مقاومت و یکی از حلقه‌‌های آن یعنی سوریه و قرار گرفتن ترکیه در جبهه غربی- عربی برای سقوط نظام سوریه باعث تفاوت رویکرد و دیدگاه ایران و ترکیه به این موضوع شده است.