جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در هر جامعه‌ای ممکن است مذاهب گوناگونی وجود داشته باشند که هر یک دارای باورها و احکام خاصی باشند، اگر باورهای جامعه ضعیف یا تحت تأثیر مذهبی خاص باشد، آثار آن در اعمال و رفتار انسان‌ها دیده می‌شوند؛ به همان اندازه که باورها ضعیف باشند، عمل به احکام آن مذهب هم ضعیف هست. در جامعه اسلامی پاکستان، فرقه‌ای منسوب به جمن‌شاه وجود دارد که به منطقه‌ای در ایالت پنجاب و نزدیک مرکز شهرستان لیه واقع ‌شده منسوب هستند. این فرقه، میان شیعه اثناءعشری، در خصوص توحید، نبوت، امامت و در احکام فقهی دیدگاه‌ها و رسوم خاصی دارند که با مکتب اهل بیت علیهم السلام سازگار نیست. مسئله اصلی این پژوهش، نقد دیدگاه‌های فرقه جمن‌شاهیان با تکیه آیات و روایات با روش گردآوری کتابخانه‌ای و روش پردازش توصیفی تحلیلی است و در هرفصل تلاش شده تا با حفظ امانت، دیدگاه‌های ویژه این فرقه، با استفاده از آثار و تألیفات شان توصیف و سپس تحلیل و نقد گردد. نتایج و یافته‌های تحقیق نشان داد: دیدگاهای فرقه جمن‌شاهیان در خصوص توحید، در بخش راه‌های شناخت خدا، اقسام توحید و نیز معنای شرک، مورد نقد معارف قرآن و حدیث است. همچنین دیدگاه‌های فرقه جمن‌شاهیان در خصوص مسائل نبوت عامه یا مصادیق نبی، با انتقاداتی روبه‌روست. در حوزه امامت نیز، در باره مسائل تکوینی و تشریعی امامت نیز دیدگاه‌های خاصب دارند که مورد نقد آیات و روایات دینی است. در پایان برخی احکام فقهی آنان در حوزه‌های عبادی، خانوادگی و اجتماعی نیز، با آیات و روایات سازگاری ندارد. نتایج کلان تحقیق نیز حاکی از آن است که: هرچند برخی دیدگاه‌های جمن‌شاهیان در اصول عقاید، با متکلمان و آیات و روایات موافق است، بیشتر دیدگاه‌های آنها از عرفان و تصوف تأثیر پذیرفته و حاصل استدلال‌های خاص خود با تکیه بر قیاس و رأی شخصی است. همچنین در عقاید و احکام به اخباریان گرایش دارند. آن‌ها درباره معصومان (علیهم السلام) غلو ورزیدند و در برخی موارد به تفویض قائل هستند. درنتیجه می‌توان گفت: این فرقه، انحرافی در شیعه اثنی‌عشری به حساب می‌آید.

داوکینز باانکار خدا ودین و موهومی دانستن آنها ادعا دارد ایمانِ دینی، حقیقتی کور و نوعی بیماری روانی و محصول تصادفی نوعی کجروی در امری سودمند است بنابراین دین با علم متعارض و تقابل ویروس‌گونه دارد و جلوپیشرفت آن را می‌گیرد.در این تحقیق به روش تحلیلی و توصیفی به نقد و بررسی دیدگاه وی پرداخته شده‌است و روشن شده است رویکرد کلام فلسفی برخلاف دیدگاه داوکینز معتقد است علم و دین نه تنها متعارض نیستند بلکه حقیقت دین برخلاف داوکینز برخاسته از نهاد پاک آدمی و برپایه‌های عقلی و خلل‌ناپذیر استواراست و رابطه‌اش با علم دربرخی حوزه‌ها متمایز ودربرخی‌ مکمل و دربرخی مواردتعامل است همچنین از منظرکلام فلسفی چنانچه علم تجربی بصورت مطلق و حتمیت و قطعیت نگریسته شود خطای فاحش و زیانباری تا حد انکارخدا و انکاردین و موجب فروریختن پایه‌های اخلاق و فضایل انسانی‌خواهدشد.

جامع کلینی به عنوان اولین اثر جامع روایی رسیده به دست شیعه همواره مطمح‌نظر محدثان، علمای اسلامی و حتی دانشمندان غربی بوده است. اندروجی نیومن از جمله مستشرقان معاصر است که در کتاب خود با عنوان «دوره‌ی شکل‌گیری تشیع دوازده‌امامی» و با بررسی سه کتاب حدیثیِ بصائر الدرجات، محاسن برقی و الکافی، بر این باور است که کتاب الکافی در بستر تاریخی و کلامی شهر بغداد و در تقابل با عقل‌گرایی حاکم بر آن، تدوین شده است. نیومن تلاش می‌کند تا گرایش کلینی به نص‌گرایی و پرهیز از عقل‌گرایی را برجسته سازد. این نوشتار به شیوه‌ی توصیفی ـ تحلیلی در پی نقد مدعیات نیومن است و اثبات می‌کند برخلاف دیدگاه وی، کتاب الکافی، دارای رویکردی عقل‌گرایانه است و بر پایه شواهد متعدد، در مدت بیست سال اقامت کلینی در شهر قم وقبل از عزیمت وی به بغداد تدوین شده است.

مسئله شر از مسائل مهم و بنیادین در تاریخ اندیشه است که همواره محل بحث و تأمل از سوی اندیشمندان با رویکردهای مختلف واقع شده است. اهمیت این مسئله به حدی است که از آن به عنوان "پایگاه الحاد" یاد شده و بسیاری از شبهات ملحدین در انکار وجود خدا و اوصاف مطلق او برخاسته از این مسئله است. ریچارد سوئین‌برن یکی از چهره‌های شاخص فلسفه تحلیلی و الهیات مسیحی در تئودیسه عدل الهی سعی در حل مسئله شر و پاسخ به شبهات دراین‌باره نموده است. تئودیسه سوئین‌برن، دفاع مبتنی بر اختیار را در ابطالِ اِشکالِ منطقیِ شر از طریق تئودیسه عدل الهی که می‌توان آن را "تئودیسه عدل الهی غایت‌شناسانه" هم نامید، ارائه می‌کند. از منظر سوئین‌برن با فهم دقیق مسئله شر نه‌تنها وجود خدا انکار نمی‌گردد، بلکه بیشتر و بهتر به وجود او پی می‌بریم. در این تحقیق سعی بر این است تا با روش توصیفی-تحلیلی و با رویکرد انتقادی ابتدا به بررسی و تحلیل تئودیسه عدل الهی و سپس نقد آن از منظر کلام فلسفی امامیه پرداخته شود. تئودیسه سوئین‌برن با مبنای کلام فلسفی امامیه با نقدهایی همچون مسؤولیت کاذب، تبیین ناصحیح از معرفت‌زایی شرور و توجیه نامناسب از شرور طبیعی مواجه است که حقانیت و کامل‌بودن این تئودیسه را با چالش مواجه ساخته و از صدقیت آن می‌کاهد.

ماجرای ردّ الشمس یکی از فضایل امیرالمؤمنین علیه­السلام در تاریخ و روایات است. ابن­تیمیه، این مسئله را از جنبه­های متعدّد، نقد کرده است. وی معتقد است افرادی که این مسئله را نقل کرده­اند، صلاحیت لازم برای تشخیص حدیث صحیح از غیرصحیح را ندارند و نقل آن­ها اعتبار ندارد. همچنین معتقد است که بر اساس نظر حدیث­شناسان، افرادی که این روایت را نقل کرده­اند، ضعیف هستند و روایات آنان از درجه اعتبار، ساقط است. در اشکالی دیگر تصریح می­کند که بازگشت خورشید، هیچ فضیلتی را ثابت نمی­کند؛ زیرا اگر قضا شدن نماز به تقصیر مکلّف باشد، ضروری است که مکلّف از این تقصیر توبه کند و اگر فوت وقت نماز بدون تقصیر مکلّف باشد، نیازی به بازگشت خورشید برای اعاده نماز نیست و تنها لازم است که مکلّف نماز خود را قضا کند. ابن­تیمیه در نهایت به این نکته اشاره می­کند که ناقل این روایت (اسماء بنت عمیس)، در هنگام وقوع این ماجرا در حبشه بوده و نمی­تواند این روایت را نقل کرده باشد. با دقت­نظر و تفحّص در آثار به جامانده از علمای اهل­تسنّن دریافته می­شود که تمامی ادّعاهای ابن­تیمیه بی­اساس است. علمای بسیاری از دیرباز نه تنها به صحّت این حدیث اذعان کرده­اند، بلکه روات این روایت را قابل اعتنا دانسته­اند. همچنین آنان معتقدند که صرف وقوع ردّ الشمس، علاوه بر این­که می­تواند فضیلتی خاص در مورد امیرالمؤمنین علیه­السلام محسوب شود، می­تواند به­عنوان معجزه­ای از معجزه­های پیامبر اکرم قلمداد شود. علاوه بر این­که برخی از علمای تسنّن اذعان داشته که در زمان وقوع ردّ الشمس، اسماء بنت عمیس در مدینه، حضور داشت.

مسئله شر از مسائل مهّم در فلسفه و کلام جدید بوده که همواره محل بحث و تأمل از سوی اندیشمندان مختلف واقع شده‌‌است. یکی از عواملی که سبب شده تا مسئله شر موردتوجّه جدّی بسیاری از عالمان دینی قرارگیرد، این است که این مسئله اساس بسیاری از شبهات ملحدان در انکار وجود خدا و به تقییدکشاندن اوصاف مطلق او می‌باشد. همین امر سبب شده‌است تا از سوی عالمان ادیان الهی، تئودیسه‌های مختلفی ایراد شده و راهکارهایی برای حل‌مسئله شر اقامه گردد. عامل دیگری که سبب شده‌ تا طیف وسیعی از رهیافت‌های مختلف -که گاهاً متضاد و متناقض یکدیگر هستند- درباره‌ی مسئله شر بیان‌شود، این است که این مسئله همزاد انسان بوده و تمامی ابنای بشر فارغ از محتویات زمانی، مکانی، دینی، نژادی، زبانی و غیره، را در برمی‌گیرد. در الهیات مسیحی، تئودیسه‌های مختلفی در حل مسئله شر اقامه گشته که در این بین تئودیسه‌های ایرنائوسی و آگوستینی که از جمله‌ی نخستین تئودیسه‌های الهیات مسیحی هستند -و بسیاری از تئودیسه‌های مسیحی با تأسی از این دو تئودیسه اقامه گشته‌اند- و همچنین تئودیسه عدل الهی سوئین‌برن که از تئودیسه‌ها معاصر دراین‌باره است، از اهمیت و مقبولیت زیادی برخوردار هستند. این تئودیسه‌ها با وجود تفاوت‌هایی که در تبیین و توجیه شرور با یکدیگر دارند، همگی متأثر از اصول و آموزه‌های مسیحی همچون گناه اولیه، هبوط، فاصله معرفتی و غیره، می‌باشند و با اتکا بر این اصول نتوانسته‌اند تا پاسخی راستین و همه‌جانبه در حل مسئله شر اقامه کنند. در این تحقیق با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی و نقد تئودیسه‌های الهیات مسیحی با محوریت تئودیسه‌های ایرنائوسی، آگوستینی و عدل الهی سوئین‌برن با رویکرد کلام فلسفی امامیه پرداخته می‌شود. باوجود هّمی که این تئودیسه‌ها در حل مسئله شرور و دفاع از وجود خدا و اوصاف مطلق او داشته‌اند، اما خود مولد شبهاتی درباره‌ی اصل اختیار، شر گزاف، خیریت الهی، حکمت الهی، غایت خلقت انسان و برخی موارد دیگر هستند که این تئودیسه‌ها را به بن‌بست کشانیده و خط بطلانی بر مقبولیت آنها می‌کشد.

کتاب همانطور که از نام آن پیداست به بحث و بررسی پیرامون قسمتی از تضادها و تناقض‌های میان مبانی و نتایج فلسفی و عرفانی است و همینطور تذکر به بخشی از تعارضات بین قرآن و سنت با یافته‌های فلسفی و عرفانی. نویسنده اشاره کرده که عموم فلاسفه و عرفا و شاگردان آنها مدعی هستند که فهم آیات و روایات مبتنی بر مباحث فلسفی و عرفانی است و می‌توان بر اساس روش این دو علم به حقیقت و باطن دین رسید و حتی می‌گویند که اگر فلسفه و عرفان حذف شود، راه وصول به معارف دین بسته شده و بساط برهان و تعقل برچیده خواهد شد. این در صورتی است که بکارگیری فلسفه و عرفان برای فهم آیات و روایات موجب ارائه دو تفسیر متنافی و متعارض خواهد شد و این به باور نویسنده وهن دین و زوال شریعت را سبب می‌شود. نویسنده این سوال را مطرح کرده که هنگامی که فلسفه و عرفان در درون خود دچار تعارضند چگونه می‌توانند لسان دین و مفسر قرآن و سنت قرار گیرند؟ او برای ارائه پاسخی به این سوال کتاب خود را در دو بخش اصلی به ترتیب با این عناوین سامان داده است: «تعارض فلسفه و عرفان در مبانی و نتایج» و «تعارض فلسفه و عرفان با نصوص و ظواهر شرعی». در بخش نخست این مباحث مطرح شده است: «علت ورود فلسفه به جامعه اسلامی»، «گفتار متعارض درباره فلاسفه یونان»، «گفتار متعارض درباره نبوت فلاسفه یونان»، «تعریف عرفان اصطلاحی»، «وجه تسمیه تصوف»، «ترادف عرفان و تصوف»، «نخستین صوفی در اسلام»، «احادیث مذمت صوفیه»، «علل تاریخی ترویج تصوف»، «ورود تصوف در تشیع»، «تلاش استعمار در ترویج صوفی‌گری»، «عدم تشیع مشایخ صوفیه»، «آرا متعارض درباره ابن عربی»، «اشتباه اتباع ابن عربی»، «تعارض در مبانی: نزاع عرفا و فلاسفه»، «تحقیر عقل در مکتب عرفا»، «گفتار متعارض در میزان بودن عقل»، «اصالت کشف و شهود در عرفان»، «تعارض فلسفه مشا و صدرا و عرفان»، «نظر عرفا درباره تشکیک در وجود»، «نظر فلاسفه درباره وحدت شخصی وجود»، «نظر ملاصدرا درباره فلسفه مشا و اشراق»، «تعارض در نتایح فلسفی و عرفانی»، «قرآن و تفاسیر متضاد»، «حکم به شرک همه مسلمین» و… بخشی از سرفصل‌های مباحث قسمت دوم کتاب نیز از این قرار است: «اعتراف به تعارض با ظواهر شرع»، «تعارض توحید عرفا با توحید قرآن و سنت»، «تعارض خدای فلاسفه با خدای قرآن»، «گفتار متعارض در تشبیه خالق متعال به مخلوقات»، «تعارض در انقطاع نبوت»، «مقام ولایت در عرفان»، «گفتار متعارض در باب امامت»، «ادعای عصمت عرفا و فلاسفه»، «تقابل تصوف با دین»، «کرامات صوفیه»، «مبالغه در کرامات»، «گفتار متعارض درباره سقوط تکالیف شرعیه از صوفیان».

شفاء السقام في زيارة خير الأنام صلی‌الله‌علیه‌وآله، تألیف تقى‌الدين سبکی، على بن عبدالكافى بن على ابوالحسن الانصارى الخزرجى المصرى است. وى شافعى مذهب مى‌باشد و اين كتاب را در قرن هشتم هجرى در يك جلد به رشته تحرير در آورده است. موضوع كتاب رد بر ابن تيميه درباره تحريم زيارت رسول اكرم(ص) مى‌باشد كه با ادله عقلى و نقلى به اثبات دعوى خود پرداخته است. ابواب مهمى كه در اين كتاب به آن اشاره شده است، توسل، زندگى انبيا، شفاعت و ديگر مسائل مى‌باشد. ابن عبدالهادى صاحب كتاب صارم المنكى، بر كتاب شفاء السقام، رديه‌اى نوشته است، مبنى بر اين كه نسبت دادن امام سبکی به ابن تيميه در منع زيارت پيامبر(ص) صحيح نمى‌باشد و او اصل زيارت را منع ننموده، بلكه قائل به استحباب زيارت پيغمبر است. ساختار اين كتاب ابتدا با مؤلف شناسى درباره مؤلف و ذكر اساتيد و شاگردان و تأليفات مهم وى شروع شده و آن چه را كه محقق در اين كتاب به عمل رسانده، متذكر شده است كه در حدود 59 صفحه مى‌شود. چاپ اول كتاب توسط انتشارات اميريه الكبرى در مصر به سال 1318ق انجام گرفته است و چاپ دوم آن در تركيه و چاپ سوم توسط انتشارات دائرةالمعارف العثمانيه در حيدر آباد هند انجام گرفته و چاپ چهارم كه كتاب حاضر است در سال 1419ق به انجام رسيده است.