جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در پژوهش حاضر هفت باب از ابواب نخست کتاب القرآن بحارالانوار مجلسی ترجمه و نقد سندی و محتوایی شده است. عنوان های این ابواب به این قرار است: فضل و اعجاز قرآن، فضل کتابت مصحف و آداب آن، کاتبان وحی و خصوصیات آنان، ضرب القرآن بعضه ببعض و معناه، اولین و آخرین سوره نازله قرآن، عزائم القرآن یا سوره های سجده دار، جمع و تحریف قرآن.

در این پایان نامه باب اول و دوم از کتاب «مع الانبیا فی القرآن الکریم» تألیف عفیف عبدالفاتح طباره ترجمه و نقد و بررسی شده و موضوعات آن به این شرح است: باب اول، داستان های پیامبران(ع) و اهداف آن، هدف و مقصود از داستان های پیامبران(ع)، شیوه ی داستان های پیامبران(ع)، سبک داستان انبیا(ع)، تفاوت قرآن با تورات و داستان های قرآن؛ باب دوم، آدم و ادریس(ع): فصل اول، خلقت آدم(ع) و تکریم او: پیدایش آدم(ع)، منزلت آدم(ع)، تکریم آدم(ع)، سجده ی ملائکه و امتناع ابلیس؛ فصل دوم، آدم و ابلیس: طرد شیطان از بهشت، آفرینش حوا، فریب آدم توسط ابلیس، خطای آدم، عفو آدم و اخراج او از بهشت، بهشتی که خداوند آدم را در آن ساکن کرد؛ فصل سوم، پندها و عبرت ها: تکریم انسان، سرانجام کبر و خودخواهی، دعوت به تعالی روح، آدم نخستین ساکن زمین نیست، طبیعت ابلیس و شیاطین، شیطان بر مؤمن سلطه ای ندارد، توبه شیطان را دور می کند؛ فصل چهارم، داستان هابیل و قابیل: قصه ی هابیل و قابیل؛ فصل پنجم، نبوت ادریس(ع).

کتاب اضواء علی متشابهات القرآن نوعی کتاب تفسیری است که به تفسیر بعضی از آیات متشابه و مشکل قرآن پرداخته است. نویسنده آیاتی را که از نظر نحوی، بلاغی، علمی و فلسفی مشکل بوده و برای ما از وضوح کافی برخوردار نبوده در قالب سؤال و جواب مطرح نموده است. شیوه کار بدین صورت می باشد که آیه یا آیاتی از قرآن را به ترتیب آورده است و بعد با توجه به آن سؤال یا سؤالاتی را مطرح کرده است و به آنها پاسخ داده است. ما نیز صمن ترجمه کتاب در تحلیل جواب ها شیوه خود کتاب را برگزیده ایم بدین صورت که با مراجعه به تفاسیر مختلف آنها را تأیید و تحکیم نموده و یا نقد کرده ایم. منبع اصلی ما در بررسی جواب ها تفاسیر شیعه بخصوص دو تفسیر ارزشمند المیزان و نمونه می باشد. و تقریبا در بیش تر سؤال ها نظر یکی از این دو تفسیر را درباره سؤال و آیه آورده ایم. سعی بر این بوده است که از تفسیر قرآن به قرآن استفاده شود و تفسیرهای پیامبر (ص) و ائمه علیه السلام را در ارتباط با آیه مورد سؤال بیاوریم. علاوه بر دونکته فوق اصول زیر را نیز در بررسی تعدادی از جواب ها مد نظر قرار گرفته است ‎1- اصل عدم ترادف در قرآن‎2 - اصل تضمین که در عین ایجاز مشکلات تفسیری فراوانی را حل می کند‎3- اصل عدم پذیرش رعایت فواصل در آیات به این معنا که خداوند تنها حفظ سجع و آهنگین بودن آیات را مد نظر نداشته است، بلکه معنا و مفهوم خاصی را القاء می کند‎4. اصل عدم پذیرش وجود حروف زائده در قرآن؛ زیرا هر حرفی در قرآن معنی خاصی را ارائه می کند، بنابراین یا باید معنای خاص آن حرف را شناسایی کرد و یا این که جمله دارای حرف زائده را باید از باب تضمین دانست. آیات قرآنی تماما با سوره و شماره در متن آورده شده است. برای ترجمه آیات از ترجمه آیت الله ناصر مکارم شیرازی استفاده شده است اشعار نیز به صورت روان ترجمه شده اند. به صورت سؤال و جواب بودن کتاب باعث تفهیم بهتر و سریع تر نمودن فهم آن می کند، که از این ویژگی خاص کتاب می باشد. وجود سؤال ها و جواب های تکراری در کتاب زیاد به چشم می خورد و کتاب از جامعیت و شمول کافی برخوردار نیست و نویسنده می توانست با طرح سؤال های بیش تر جامعیت بیشتری به آن ببخشد./

در پایان نامه حاضر صد صفحه دوم کتاب «تفسیر مبهمات القرآن» موسوم به «صلة الجمع و عائد التذییل لموصول کتابی الإعلام و التکمیل» اثر ابو عبدالله محمد بن علی بَلَنْسی (714782ق) ترجمه و تحقیق شده است. بخش ترجمه شده مربوط به آیات 207 تا پایان سوره بقره و تمام سوره آل عمران است. در این کتاب نام اشخاصی که در قرآن به طور مبهم از آنها یاد شده، مشخص گردیده است

نویسنده در این پایان نامه پس از شرح حال بلنسی مؤلف کتاب «تفسیر مبهمات القرآن» و معرفی این کتاب مباحثی را درباره دانش مبهمات قرآن نظیر تعریف مبهمات و تبیین جایگاه آن در علوم قرآن و گذری به سیر تاریخی در نگارش کتب مبهمات القرآن و سبب ورود ابهام در قرآن و چگونگی شناخت مبهمات قرآن آورده و آنگاه صد صفحه نخست کتاب مذکور را ترجمه و نقد کرده است

این پایان نامه، ترجمه مقدمه و پنج فصل نخست کتاب «مفهوم النص» تألیف نواندیش مصری دکتر نصر حامد ابو زید همراه با ملحقاتی در بررسی آرای قرآنی اوست. صاحب کتاب سعی کرده است، این نکته را روشن کند که قرآن متنی است زبانی و منسوب به فرهنگی خاص. وی با استفاده از آیات قرآن و منابع کهن و جدید، داخلی و خارجی به شناخت نص قرآنی پرداخته است. نویسنده پایان نامه در مقدمه با عنوان گفتمان دینی و روش عملی، موضوع سنت گروی یا نواندیشی و درک علمی از سنت را بررسی کرده و در قسمت تعلیقات به کتاب شناسی و گزارش زندگی ابوزید و آرای او در تحلیل و فهم نص قرآنی پرداخته است. مهم ترین مباحث آن مفهوم وحی، نخستین گیرنده نص قرآنی، مکی و مدنی، اسباب نزول و ناسخ و منسوخ است

اثر قرآنی«اضواء علی متشابهات القرآن» نوشته شیخ خلیل یاسین است که در دو مجلد تنظیم و در انتشارات«دار و مکتبه الهلال بیروت لبنان» به زیور طبع آراسته شده است. نویسنده در این کتاب کوشیده است با صرف مهارت مقتضی در کل 114 سورة قرآن با طرح 1651 سؤال و جواب تفسیری، آن دسته از آیات و عبارات قرآنی که به نظر وی فهم آن برای قرآن پژوه مشکل و ممکن است در آن دچار شبهه و اشکال شود با استفاده از ادلة تفسیری و ادبی مورد سؤال و جواب قرار دهد و از ابهامات آن درحد توان پرده بردارد. در این پژوه سعی شده است که ضمن ترجمه روان و ساده(از بخش اولاین کتاب) پیرامون آراء مطرح شده توسط نویسنده، با استفاده از منابع معتبر و مشهور تفسیری و لغوی(اعم از منابع اهل سنت و امامیه) تحقیق و بررسی به عمل آید و در صورت لزوم پاسخ های نویسنده پیرامون سؤالات مطرح شده مورد نقد و موشکافی قرار گیرد. با تحقیقی که در این مورد به عمل آمده کسی تا کنون اقدام به ترجمه و یا تحقیق پیرامون این اثر قرآنی ننموده است.

در این پایان نامه نخست موضوعاتی کلی پیرامون امامت اهل بیت علیهم السلام مطرح شده است؛ نظیر احادیث ثقلین، سفینه و مدینة العلم، آیه اکمال و عصمت اهل بیت علیهم السلام؛ سپس مباحثی درباره آیه تطهیر آمده است؛مثل توجیه فخررازی، شبهه انعدام اختیار در معصومین علیهم السلام، آل و اهل در لغت و حدیث و سیاق آیه کریمه.

وجود آیات مجمل در قرآن کریم، تفسیر، توضیح و تبیین آیات را(به خصوص در آیات الاحکام که در آنها حکمی متوجه انسان است) ضروری ساخته است. با توجه به آنکه قرآن خود را مبیین، بیان، و نور معرفی نموده، عده ای قرآن را در دلالت معنایی خود مستقل دانسته و می گویند قرآن نیازی به مفسری غیر از خود ندارد و ذاتاً روشن است و آنچه نیاز به تفسیر و تبیین را دامن می زند، اموری عرضی هستند که در اثر گذشت زمان به وجود آمده است. ولی سبب های اجمال در قرآن هم عرضی هستند و هم ذاتی. سبب های عارضی اجمال، شامل اموری مانند نداستن شأن نزولها و آداب و رسوم عرب جاهلی در زمان نزول، تداخل زبان ها و تطور در معانی الفاظ، غرابت لفظ، عدم استعمال در عصر حاضر و ضعف ادبی مخاطبان می شود و سبب های ذاتی اجمال مواردی مانند وجود الفاظ مشترک، تردد مرجع ضمیر، حذف، و کلی بودن احکام است. قرآن در دلالت خود غالباً واضح است، و این منافاتی با نیاز قرآن به تبیین و تفسیر و تفضیل ندارد. استفاده از احادیث می تواند در توضیح برخی از آیات و تشریح اموری که در قرآن به اختصار بیان شده، سودمند باشد. تبیین آیات مجمل یا در قرآن(به صورت متصل و یا منفصل) آمده است و یا در سنت رسول اکرم(ص) و ائمه طاهرین(ع).منابع دیگری هم برای تفسیر و تبیین قرآن ذکر کرده اند که هر کدام به نوبة خود نقش مهمی در ایضاح و تبیین مجملات دارند؛ ولی هیچ یک از آنها اولاً حجیتشان قطعی نیست، بر خلاف سنت نبوی(ص) و امامان(ع) که توسط قرآن تأیید شده اند؛ ثانیاً هیچ کدام توان تبیین همة آیات قرآن را ندارند. تنها منبع مطمین که بتواند تمامی قرآن را به شیوة صحیح تفسیر کند، قرآن ناطق یعنی پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومین(ع) هستند؛ لذا پیامبر گرامی اسلام(ص) در اواخر عمر پربرکت خود، تمسک به هر دو ثقل را به امت اسلام سفارش نمودند.

مجموعه حاضر، شامل ترجمه، نقد و بررسی صد صفحه دوم از کتاب تفسیر مبهمات القرآن موسوم به: صله الجمع و عائد التذییل لموصول کتابی الاعلام و التکمیل به قلم: ابو عبدالله محمد بن علی البلسی(714782ه) است. این رساله بر آن است تا ضمن ترجمه کتاب یاد شده، تفسیر مبهماتش را براساس معیار های صحیح، و با توجه به منابع ومعتبر در نزد مکتب اهل بیت و مکتب خلفا، نقد و بررسی نماید. سایر موارد تحقیق در این رساله عبارت اند از: استخراج و استدراک مآخذ، استدراک مطالب توضیح الفظ و عبارات دشوار، شرح أعلام، نمایه سازی، فهرست اعلام، فهرست اماکن، فهرست آیات، و فهرست روایات، و در پایان نیز ترجمه چکیده به زبان عربی و انگلیسی آمده است.