جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نشست نقد و بررسی کتاب ما و فارابی اثر سید جواد میری، عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با همکاری فصلنامۀ نقد کلام ، فلسفه و عرفان و گروه فلسفه و علوم اجتماعی انجمن جامعه‌شناسی ایران با حضور دکتر سید جواد میری ، دکتر محمد امین قانعی راد ، دکتر محمد علی مرادی و مالک شجاعی جشوقانی در سرای اهل‌قلم برگزار شد. از خانم فاطمه شمسی (از سایت فرهنگ امروز) که زحمت پیاده سازی و گزارش نشست و آقای رسولی پور، مدیرمسئول سایت، که اجازۀ نشر مکتوب این نشست را دادند ، سپاسگزاریم. کتاب ما و فارابی را انتشارات جامعه شناسان به سال 1394 منتشر کرده است .

با تجدید چاپ ادیان و مکتب های فلسفی هند اثر داریوش شایگان در سال 1394 ینی حدود پنجاه سال پس از اتشار چاپ اول در سال 1346-پرداختن به این که مختصرا از ان زمان چه تغییراتی در مطالعه هند و ادیان ان رخ داده ضروری به نظر میرسد

این سطور جهت معرفی و بررسی کلی کتاب ادیان و مذاهب در ایران باستان نوشته شده است. اثر مذکور از سوی گروهی از مؤلّفان و به سرپرستی دکتر کتایون مزداپور به رشتۀ تحریر درآمده است. این کتاب به پیشنهاد گروه ادیان و عرفان انتشارات سمت و به‌منظور فراهم آوردن منبعی تازه برای مطالعۀ بیشتر دانشجویان گرد آمده و سعی راقم این سطور، معرفی و بررسی اهمیت این اثر و آثاری از این دست در جغرافیای دین‌پژوهی و فضای آکادمیک، گزارش کلی از سرفصل‌ها، محتوا و منابع کتاب و دست آخر نقد و برشمردن محاسن و برخی معایب آن خواهد بود. ناگفته پیداست که ذکر برخی ضعف‌ها و کمبود‌ها چیزی از قدر و قیمت تلاش نویسندگان کتاب نمی‌کاهد و اجر آنان در افزودن منبعی تازه به حوزۀ مطالعات ادیان محفوظ است

باید از نویسندۀ محترم مقاله معرفی و نقد کتاب فلسفۀ تحول تاریخ در شرق و غرب تمدن اسلامی، که این کتاب را برای بررسی و ارزیابی انتقادی انتخاب نموده­اند، تشکر، و از زحمتی که کشیده‌اند، قدردانی نمائیم. دلسوزی و دقت­نظر ناقد گرامی ـ چه با مطالب ایشان موافق و یا مخالف باشیم ـ بیش از هر چیز دیگری مهم و ارزشمند است؛ چرا که بذل توجه و موشکافی‌ها درباره یک اثر علمی، موجب غنای بیشتر و رفع کاستی­های آن اثر می­گردد

نقد های ناقد محترم متوجه موارد زیر است: 1- ضرورت توضیح بیشتر در باره عنوان فلسفه دینی و مشخصه های فیلسوف دینی؛ 2- ساختار کتاب؛ 3- محوریت لوگوس؛ 4- اکتفا به نقل دیدگاه شارحان و مفسران فیلون و عدم اظهار نظر نگارنده؛ 5- دلیل توجه بیش از حد به اسپینوزا؛ 6- عدم دقت در ضبط اعلام پرکاربرد؛ 7- نحوه ارجاع به رساله های فیلون؛ 8- عدم ذکر علائم سجاوندی نظیر ویرگول و غیره 9- عدم دقت در نقل قولی که در پی نوشت صفحه22 از دهخدا صورت گرفته است و نیز بی دقتی در معادل یابی یک کلید واژه. نگارنده ضمن پذیرفتن نقد ناقد محترم در مورد اخیر، در خصوص موارد هشتگانه دیگر ملاحظاتی دارد که شاید ذکر آنها خالی از فایده نباشد.

به تازگی و برای نخستین بار بخش طبیعیات کتاب المشارع و المطارحات شیخ شهاب‌الدین سهروردی به همت استاد دکتر نجفقلی حبیبی تصحیح و توسط انتشارات کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی منتشر شده است. در این مختصر به معرفی و بررسی این اثر می­پردازیم. کتاب المشارع و المطارحات مفصل­ترین اثر شیخ اشراق است که پس از کتاب حکمه‌الاشراق، یکی از مهم‌ترین آثار وی به شمار می­آید. هانری کربن در سال 1323 شمسی (1944م) بخش الهیات این کتاب را تصحیح و منتشر کرد، سپس در سال 1385 بخش منطق آن به کوشش دکتر مقصود محمدی و اشرف عالی­پور تصحیح شد و درنهایت بخش طبیعیات این اثر در سال 1393 توسط دکتر نجفقلی حبیبی تصحیح و منتشر شد. بدین ترتیب کل این اثر در طول مدت 70 سال تصحیح و منتشر شده است.

مقالۀ نقد و بررسی کتاب تاریخ تصوف (1) به بررسی محتوای این کتاب می‌پردازد. این کتاب برای دانشجویان رشتۀ ادیان و عرفان و رشته‌های مرتبط با تصوف و عرفان تالیف شده است و در بردارندۀ اطلاعات مفید و موسعی است. اما این که کتاب تا چه حد توانسته نیازهای مخاطبان را برآورده نماید! موضوع بررسی این مقاله است. این اثر از دو زاویه محتوایی و شکلی مورد بررسی واقع شده است. به لحاظ محتوایی، خروج موضوعی از مباحث و تطویل بیش از حد در نگارش پاره‌ای مطالب فاقد اهمیت و عدم رعایت نگرش تاریخی و پرداختن به مباحث کلامی و اهتمام به رویکرد فلسفی در نگارش کتاب تاریخ تصوف از نکات قابل انتقاد آن است. از منظر شکلی پاره‌ای ایرادهای نگارشی در آن مشاهده می‌شود

از دهه‌های پایانی قرن هجدهم تا به امروز، مواجهۀ میان تمدن تضعیف‌شدۀ اسلامی و تمدن قدرتمند و توسعه‌طلب غرب پیامدهای گسترده‌ای داشته‌است. این دو «اکوسیستم» پهناور به طرق بسیار متفاوتی از خود واکنش نشان داده‌اند و در پاسخ به تأثیر این مواجهه تغییرات متعددی را متحمل شده‌اند. یکی از نتایج آن برای جوامع مسلمان تحقق گسترش دردناک گسستی معرفتی بود که از دوران طلایی اسلام بین دو بلوک آغاز شده بود. در آن دوره این غرب بود که به‌عنوان بخش عقب‌مانده تلقی می‌شد، در حالی‌که در دوران مدرن این جامعۀ اسلامی است که در راهی تکان‌دهنده، نمونۀ تصوری از موجودی «در تعطیلات تاریخ» شده است.

مقاله حاضر، نقدی بر کتاب کلام شیعه، کلام معتزله: پژوهشی مقایسه ای بر مبنای متون قرن های چهارم و پنجم می باشد. این اثر دارای ارزش از نظر تاریخ کلام اسلامی و دین پژوهی است.

به موجب برخی روایات و گزارشها، نقد حدیث با قرآن به عنوان یک قاعده توسط پیامبر(ص) ، ائمه(ع)، صحابیان و تابعان مطرح شده است. همچنین گزارشهایی ناظر به اعمال آن توسط برخی ائمه(ع) و صحابه دیده می شود از سده دوم با آغاز دوره تدوین حدیث و دانش های پیرامون آن، این قاعده در دو مقام نظر و عمل مورد توجه اندیشوران مسلمان قرار گرفت در مقام نظر، دو دیدگاه ایجابی و انکاری پدید آمد. این دو دیدگاه با محوریت متون نامبردار به احادیث عرض شکل گرفت. امامیه و زیدیه، نگاه ایجابی و غالب اهل سنت نگاه انکاری را اختیار کردند. گویی در سده اخیر این مساله جایگاه یکی از شاخص های اندیشه اجتهادی در برابر سنت گرایی اخباری را پیدا کرده است. چه، محمد عبده، رشید رضا، احمد امین، ابوریه، سباعی و دهها عالم نقد حدیث اهل سنت به جانب اعتبار آن تمایل یافته اند. در مقام عمل از این قاعده چندان استقبال نشده است. این ادعا با تتبع در متون روایی و پیرامون آن معلوم می شود چنان که گستره این انطباق از سه حوزه دانش فقه، تفسیر و کلام فراتر نمی رود. این نحوه تعامل، ریشه در عوامل مختلف دارد که اختلاف در جایگاه سنت، زبان قرآن، گونه تناظر حدیث با قرآن در قاعده عرض و ... از آن جمله است. تاخر جایگاه سنت نسبت له قرآن ، زبان متعارف در نحوه تفهیم قرآن، تحریف ناپذیری قرآن، مخالفت قطعی در گونه تناظر قرآن، اثبات صدور در برایند قاعده یاد شده چارچوب نظری قاده قرآن محور را تشکیل می دهد.