جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

---

‫اين پژوهش با رويکردي تطبيقي به بازکاوي ديدگاه‌هاي فقهي فقه اماميه و مذاهب چهارگانه اهل سنت اعم از فقه شافعي، فقه حنفي، فقه مالکي و فقه حنبلي در مقوله مشروعيت زندان در دين اسلام به عنوان يکي از مصاديق تعزير مجرمان مي‌پردازد و شرايط و فروع فقهي مترتب بر زنداني کردن افراد و حقوق زندانيان در فقه اسلامي را تبيين مي‌کند. نويسنده در سه فصل به ابعاد مختلف اين مسأله و ادله جواز زندان و کيفيت زنداني کردن مجرمان و حقوق آن‌ها پرداخته است. وي در فصل اول مباحثي مقدماتي از مفهوم لغوي و اصطلاحي زندان ارائه نموده و دليل‌هاي قرآني و روايي زندان و مشروعيت آن را از منظر منابع روايي شيعه و اهل سنت و اجماع و عقل بررسيده و نمونه‌هايي از زنداني شدن افراد مجرم در عصر نبوت پيامبر اسلام، خلافت خلفاي سه‌گانه، دوران امويان و عباسيان به عنوان مجازات مجرمان را ذکر مي‌کند. آن‌گاه از لحاظ لغوي و اصطلاحي به تبيين معناي عقوبت و تعزير در فقه اماميه و اهل سنت پرداخته و معناي حق و حکم و فرق بين آن‌ها را از جنبه لغوي و اصطلاحي بيان کرده است. نگارنده در فصل دوم به حقوق زنداني در فقه اماميه و فقه مذاهب چهارگانه اهل سنت مي‌پردازد و آراي فقهاي مذاهب پنج‌گانه را در مورد حقوق مختلف يک زنداني، مانند ارتباط داشتن وي با خانواده خويش، حقوق مربوط به نوع جرمي که مرتکب شده، نوع مجازات وي و محاکمه او در دادگاه، دادن هزينه‌هاي خرج وي در زندان، حقوق وي در زمينه ترک کردن مفاسد اخلاقي، حفظ کرامت انساني فرد زنداني، مواظبت کردن بر سلامت وي در محيط زندان، دادن نفقه وي و عدم ضرب و جرح او و... را از حيث فقهي مطرح مي‌کند. در فصل سوم احکام زندان و زندانبان، شروط حاکم اسلامي که مي‌تواند حکم به حبس افراد مجرم دهد، حکم شرعي افرد مختلف همچون: سارق، بدهکار و مقروض، مرتد، قاتل، ترک کننده فرايض، جاسوس و... و ابعاد سياسي و اجتماعي اين مسأله، ضررها و منافع زندان در فقه مذاهب پنج‌گانه بيان شده است.

‫در اين نوشتار ديدگاه‌هاي آيت‌الله سيدابوالقاسم خوئي و آيت‌الله شهيد سيد محمدباقر صدر و مباني آنان در حجيت ظهور آيات و روايات مورد مقايسه قرارگرفته و مبناي آنان در مورد حکم ظاهري و واقعي بر طبق مباني سببّيت و طريقيت بيان گرديده است. نويسنده در دو بخش ابتدا به لحاظ ثبوتي به اثبات حجيت ظهور پرداخته و معناي لغوي و اصطلاحي حجيت ظهور را بيان کرده است. در ادامه به محال بودن جعل حجيت براي ظواهر و عدم جعل حجيت براي ظهور اشاره کرده و امکان حجيت براي ظهورات را بررسي نموده است. آن گاه وجه جمع بين حکم ظاهري و واقعي بر طبق مبناي سببيت و طريقيت و ديدگاه‌هاي برخي از فقهاي شيعه مانند آقا ضياء‌الدين عراقي، شيخ مرتضي انصاري و آخوند خراساني را در اين زمينه بيان کرده است. سپس، مبناي شهيد سيدمحمدباقر صدر در مورد نسبت بين حکم ظاهري و واقعي را مطرح کرده و پاسخ برخي از شبهات با توجه به مبناي فقهي و اصولي ايشان را داده است. وي در بخش دوم از جهت اثباتي به بررسي حجيت ظواهر پرداخته و مبناي آيت‌الله خوئي و شهيد صدر را در اين زمينه مطرح کرده است. در همين زمينه نگارنده ادله حجيت ظواهر مانند ادله عقلي (سيره و بناي عقلا) و سيره متشرعه و ادله قرآني و روايي حجيت ظواهر از منظر ايشان بيان کرده و ديدگاه‌هاي آنان را در نحوه استدلال روايات معصومين( به ظواهر قرآن کريم منعکس کرده است. در ادامه به بيان تفاوت ميان اصالت الظهور و اصالت عدم قرينه پرداخته و مباني آيت‌الله خوئي، آخوند خراساني، شيخ انصاري و شهيد صدر را با يکديگر مقايسه نموده است.

---

---