جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سرقت شرعی ‌یکی از‌عوامل‌ اجرای‌حد در‌اسلام معرفی‌شده است.ولی‌در‌مورد آن,‌در‌میان مذاهب‌اسلامی‌اختلاف‌نظر‌وجود دارد.نوشتار‌حاضر‌در‌جهت تقریب‌ مذاهب‌اسلامی‌ و‌آشنائی‌آن ها‌ با یکدیگربه رشته‌ی تحریر‌در‌آمده است.در‌این تحقیق تلاش شده است تا دیدگاه‌های فقهای‌ مذاهب‌اسلامی ,بدون طرفداری از یک مذهب و مرام خاص,و‌مسائل گوناگون مربوط به‌ موضوع سرقت وچگونگی تحقق‌حکم کیفری آن به صورت مقایسه‌ای در اختیار خواننده قرار گیرد.در خلال مباحث, نگاهی گذرا به مقوله‌ی فضای‌مجازی و‌سرقت داده ها نیز شده است.

بهترین راه در شناخت علی(ع)، نظاره سیمای نورانی حضرت، در آینه قرآن است. آینه‌ای که نشان می‌دهد، آفریدگار حکیم، این آفریده شگرف خویش را چگونه می‌نمایاند و توصیف می‌کند. با نگاهی به کتاب‌های تفسیری و روایی و سایر کتب نوشته شده در فضایل علی(ع) را رویکرد حدیثی، در می‌یابیم که آیات بسیاری از قرآن کریم به وجود آن حضرت تأویل و تفسیر شده است و این تأویل و تفسیرها، تنها از سوی دانشمندان شیعه نقل نشده است، بلکه دانشمندان اهل سنت نیز در این وادی قدم نهاده و در پاره‌ای از آثار به جمع‌آوری گسترده آثار روایی همراه با اسناد کامل آنها در خصوص علی(ع) پرداخته‌اند.اما آنچه در این رساله، بر عهده نگارنده قرار گرفت؛ ترسیم سیره امام امیرالمومنین علی(ع)؛ در پرتو روایات تفسیری و تطبیق آن با گزارشات تاریخی بوده است. بی‌گمان؛ انسان برای زندگی و مسلمان برای داشتن حیات طیب؛ نیاز به الگوی عملی دارد، ارسال رسل و انتخاب انسان‌های برگزیده از سوی خداوند؛ پاسخ به این خواست کمال‌جویانه انسان است. در مکتب پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) نیز انسان‌های بی‌شماری تربیت شدند، که از این میان علی(ع)، سرآمد آنان در بسیاری جهات است. وی یگانه شاگرد مکتب اسلام است که از آغاز نوجوانی در خانه وحی بالندگی یافت و پا به پای پیامبر(صلی الله علیه و آله)، در همه مراحل دشوار ایام بعثت و کینه‌توزی‌های قریش، لحظه‌ای رسول خدا(صلی الله علیه و آله) را تنها نگذاشت، بنابراین این شخصیت عظیم، بهترین الگو و اُسوه برای مسلمانان، پس از رسول خدا(صلی الله علیه و آله) بوده و هست.

کتاب روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن مهم‌ترین اثر به جا مانده از شیخ جمال الدین ابو الفتوح رازی است که به زبان فارسی نگاشته شده است. ایشان در این تفسیر علاوه بر ترجمه، بیان شأن نزول آیات و بررسی مفردات آن‌ها، به مناسبت موضوع به ذکر آرای فقهی خود پرداخته است. این ویژگی تفسیر مذکور را در زمره‌ی جامع‌ترین تفاسیر موجود قرار داده است که افزون بر پرداختن به مباحث تفسیری دارای صبغه‌ی فقهی نیز می‌باشد. البته مفسر در نگارش این اثر تحت تأثیر سبک نگارش و دیدگاه‌های شیخ طوسی در اثر فاخر التبیان فی تفسیر القرآن بوده‌است. آنچه در اثر حاضر از نظر نگارنده گذشت، بررسی آرای ابو الفتوح رازی در باب نکاح بوده است. به منظور تأمین این هدف در ابتدا مباحث مقدماتی نکاح همچون مسائل مربوط به انعقاد عقد نکاح و آداب نکاح طرح گردید و سپس به بررسی نکاح متعه به عنوان یکی از مهم-ترین مسایل این باب پرداخته شد. در این حوزه بحث اثبات متعه و عدم نسخ آیه مربوطه از سوی مولف مورد تأکید قرار گرفته است. وی در این بخش به صورت مبسوط به بیان ادله‌ی بقای حکم جواز متعه و رد دیدگاه مخالفان از اهل سنت پرداخته و همچنین احکام مربوط به فروع بحث متعه را مورد بررسی قرار داده‌است. از دیگر مباحث مورد توجه در باب نکاح در این تفسیر، احکام مربوط به ازدواج حر و عبد با کنیزان و شرایط لازم برای هر یک می‌باشد. بحث تفصیلی دیگر که از نظر مولف دور نمانده ذکر آیات مربوط به محرّمات نکاح و احکام آن‌ها می‌باشد. در این زمینه علاوه بر کثرت آیات، تأکید و تشریح مباحث توسط مولف روض الجنان نیز دلیلی بر تفصیل بحث است. در بررسی آیات مربوط به محرّمات نکاح که در ذیل دو عنوان کلی محرّمات موبد و محرّمات غیر موبد مورد توجه قرار گرقته است؛آرا و دیدگاه‌های مختلف در مباحث مربوط به نسب، رضاع، مصاهره و موارد دیگری چون نکاح با غیر مسلمانان، نکاح دائم با بیش از چهار زن و نکاح در صورت وقوع سه طلاق و ... مورد بررسی مولف قرار گرفته است. از مباحثی که در باب نکاح بیش از همه مورد توجه شیخ ابو الفتوح رازی بوده است؛ بررسی احکام مربوط به مهر است. در حقیقت امعان نظر مولف در این بحث و ارائه دیدگاه‌ها و آرای فقهی ایشان درباره وجوب مهر، میزان پرداخت مهر و شرایط و ضوابط پرداخت آن، یکی از جامع‌ترین مباحث فقهی تفسیر روض الجنان در مسئله نکاح به شمار می‌آید. علاوه بر موارد فوق مباحث دیگری از حقوق و تکالیف زوجین همچون مسئله‌ی نفقه، قسم، نشوز و شقاق از جمله عناوینی هستند که ارائه نظر فقهی مولف در آن قابل توجه است. در مجموع باید گفت روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن را می‌توان از مهم‌ترین آثار تفسیری دانست که مولف نه تنها اجتنابی از ارائه نظر فقهی نداشته بلکه به مناسبت، به بررسی احکام، بیان اقوال مختلف و ایراد نظر فقهی پرداخته‌است. نکته قابل توجه آن است که در غالب موارد دیدگاه‌های مولف دارای مطابقت با آرای مشهور امامیه است و گزینش آرای شاذ از جانب وی به ندرت دیده می‌شود به ویژه تطابق آرای ایشان با دیدگاه‌های شیخ طوسی قابل توجه است.

1.

در قرن چهارم قمری، آل بویه از ضعف خلافت عباسی استفاده کرده و بر بغداد مسلط شدند. آل بویه با وجودی که تمایلات شیعی داشته و از ابتدا قصد تغییر خلافت از سنی مذهبان عباسی به شیعه مذهبان علوی داشتند، اما به توصیه برخی حامیان موثر خویش دست به این کار نزدند و همچنان خلفای عباسی را حفظ کردند. به رغم این اقدام و حفظ خلیفه، آل بویه به حمایت از شیعیان پرداختند و بسیاری از سنت های آنان را در نواحی تحت فرمان خود احیاء کردند. در دوره آل بویه شیعیان دوازده امامی توانستند آزادانه به تبلیغ و ترویج اعتقادات خود بپردازند و جایگاه والایی را به دست آورند. سلجوقیان که جانشین آل بویه شدند، سنی مذهب بودند اما جایگاه شیعیان دوازده امامی در این دوره نسبت به دوره قبل تغییر چندانی نیافت. البته در اوایل دوره سلجوقی نسبت به شیعیان امامی سخت گیری می شد که آن هم به دلیل علاقه حکام اولیه به حمایت از تسنن و خلیفه برای تثبیت قدرت بود اما از دوره ملکشاه به بعد سلاجقه سیاست تسامح با شیعه را در پیش گرفتند.در دوره آل بویه و سلجوقی بسیاری از شیعیان به منصب مهم وزارت نیز رسیدند. روحانیت شیعه در هر دو دوره از اهمیت زیادی برخوردار بود و پادشاهان با تمام وسایل و امکانات آنان را گرامی می داشتند. پادشاهان سلجوقی حتی گاهی از طریق ازدواج با شیعیان و سادات و دادن القاب به نقبای آن‌ها احترام خود را به شیعیان نشان می دادند. مراسم و شعائر شیعیان که در دوره آل بویه احیاء شده بود، در دوره ی سلجوقی نیز ادامه داشت. هر چند اجرای این مراسم درگیری هایی بین شیعیان امامی و اهل سنت را در پی داشت؛ اما به جز در شرایط ضروری از اجرای آن جلوگیری نمی شد.

در میان فقهای مذاهب اسلامی اختلاف آرا نسبتاً زیادی در مورد دیه و مسائل آن وجود دارد که این اختلافات در مواردی موجب پیچیدگی و ابهام شده در نتیجه در برابر مبلغان احکام شریعت در کشورهای عربی و اسلامی، در زمان حاضر نقطه ابهامی را قرار داده است و از آنجایی که دشمنان و مخالفان جهان اسلام سعی در پررنگ کردن این اختلافات و ایجاد تفرقه و اختلاف میان مذاهب اسلامی دارند، بنابراین برخود لازم دیدم که به یاری خدای بزرگ به بیان دیدگاههای مذاهب اسلامی در مورد دیه و تعدادی از مسائل آن و تطبیق این دیدگاه‌ها با یکدیگر و با قانون ایران و مشخص کردن میزان شباهت‌ها و تفاوت‌های آنان و تلاش برای کم‌رنگ کردن اختلافات و زمینه‌سازی برای وحدت و هماهنگی بیشتر میان آنان و همچنین قانون بپردازم که به روش کتابخانه‌ای و مراجعه به منابع معتبر و همچنین نرم‌افزار فقهی به پژوهش پیرامون این موضوع پرداخته و نتایج بدست آمده نیز به شرح ذیل می‌باشد:ماهیت حقوقی دیه ماهیتی مستقل است که هر دو ویژگی کیفر و مسئولیت مدنی را دارا می‌باشد، و همینطور مسئول پرداخت دیه در قتل عمد خود قاتل می‌باشد و در قتل شبه عمد و خطای محض، اهل سنت می‌گویند پرداخت بر عاقله می‌باشد، و به قول امامیه در شبه عمد بر جانی و در خطای محض بر عاقله می‌باشد. در مقدار دیه در بعضی موارد میان مذاهب اختلاف‌نظر وجود دارد و آن مقدار دیه بعضی از اعضا، و مقدار دیه جنین و اهل کتاب و محبوس و ... و در بقیه موارد اتفاق نظر وجود دارد مثل دیه زن و مرد و دیه بعضی از اعضا و قانون کیفری ایران نیز در همه این مواد از فقیه امامیه کاملاً تبعیت می‌کند.

از ارزشمندترین رهنمودهای قرآنی، همانا شیو? گفتار و رفتار با مخاطبان خویش، به ویژه با مخالفان است. در سنجشِ نسبتِ دشمنی مخالفانِ انبیا علیهم السلام از منظر قرآن کریم، دشمنی یهود و مشرکان نسبت به انبیا علیهم السلام و امّت اسلامی، از دشمنی ترسایان بیشتر است؛ امّا عداوتِ مطلق از آنِ منافقان است. بر اساس آن چه بیان گردید؛ می‌توان مخالفین انبیا علیهم السلام را در سه گروه جای داد: «منافق»، «یهود» و «مشرک». هر یک از این سه گروه خود، در سرسختی و دشمنی متفاوتند. به گونه‌ای که آن دسته از منافقین، یهود و مشرکینی که به مقام و ثروتی نرسیده‌اند؛ [گروهِ کم خطر] نسبت به آنانی که صاحب مقام و ثروتی هستند؛ [گروهِ پر خطر]؛ دشمنیِ کمتری در تعامل با انبیا علیهم السلام دارند. خصوصیّت عامّ منافقین، «دو رویی و دو چهره گی» است و قرآن به آن‌ها، نسبت کذب داده است. کذب منافقان در تعامل با آیات خداوند متعال، پیامبر و مومنان رخ می نماید. امّا از بارزترین ویژگی‌های منافقان، تحتِ لوای دورویی و دو چهره گی شان، «فساد در لباس اصلاح» است. این فساد، در چهار عرص? اندیشه و با شبهه افکنی، عواطف و با ایجاد تفرقه، سیاست و با ایجاد سازمان موازی و جاسوسی، و اقتصاد و با نابودی حرث و نسل، بروز می نماید. در رویکردِ گفتاری و رفتاریِ پیامبر با منافق، آن‌چه بیش از همه به چشم می‌خورد «مدارا همراه با دوراندیشی» آن حضرت است.از جمله ویژگی‌های عامِّ یهود، همانا حس‌گرایی، راحت‌طلبی و عهدشکنی است و از جمله ویژگی‌های خاصِّ گروهِ پرخطراز آنان، همان فساد در عرص? اندیشه و امر به منکر و هتک حرمت رهبری و شبهه افکنی در حقانیّتِ رهبری، فساد در عرص? عواطف با تفرقه، فساد درعرص? سیاست با اتّحاد بر ضدِّ اسلام و فساد در عرص? اقتصاد و ربا‌خواری می باشد. بیشترین منازعاتِ یهودیان در قرآنِ کریم، عمدتاً با حضرت موسی علیه السلام و پیامبر خاتم صلی الله علیه و آله صورت پذیرفته است. رویکردِ گفتاریِ آن دو بزرگوار با یهودِ کم خطر، همانا «حکمِ منع از ساختن خدایی محسوس» و «درخواست بازگشت به درگاه الهی» است و رویکردِ گفتاری با یهودیانِ پر خطر با «اصلاح در عرص? اندیشه» و رویکرد رفتاری با یهودیانِ کم خطر همانا، «حذفِ بتِ محسوس» و «واگذاری به حال خود» و با یهودِ پر خطر به صورتِ «افشای فساد در عرص? اندیشه» با لعن و نفرین آمرانِ به منکر و لعن هتّاکان حرمت رهبری و « رفعِ فساد در عرص? عواطف، سیاست و اقتصاد» بر محورِ اعمال خشونت و جنگ مسلّحانه بود.ویژگی های عامِّ مشرک همان ادّعای ربوبیّتِ ربُّ الارباب، تحجّرگرایی، پندارگرایی و منفعت‌طلبی است و ویژگی خاصّی گروهِ پرخطر از آنان همان فساد در عرص? اندیشه با ادّعای رهبری بر مردم و ایجاد شبهات در حقّانیتِ رهبر و پیروانش، فساد در عرص? عواطف و با تفرقه، فساد در عرص? سیاست و با اتّحاد و همبستگی بر ضدّ اسلام و فساد در عرص? اقتصاد است. رویکردِ گفتاریِ پیامبران اولوا العزم علیهم السلام با مشرکین کم‌خطر و پر‌خطر با احتجاج با مدّعیانِ ربوبیّتِ ربّ‌الأرباب و مدّعیان رهبری بر مردم، رفعِ شبهات آنان بود.

در قراردادها، پاره‌ای شروط، رایج و متداول است که در فقه اسلامی و حقوق مدنی بحث و بررسی نشده است . از این رو ارزش و اعتبار آنها از نظر فقهی و حقوقی مبهم است . از طرف دیگر تفسیر قرارداد بدون در نظر گرفتن آنها تفسیری غیرواقع‌بینانه است . همت رساله حاضر تدوین و تحقیق این گونه شروط است . به طور خلاصه پیام این رساله آن است که برای تفسیر قرار داد نباید تنها زمان ایجاب و قبول را پایه قرارداد و فقط به بررسی الفاظ موجود در آن بسنده کرد. قرارداد را باید در فضا و بستری که شکل گرفته و به وجود آمده بررسی نمود. به بیان دیگر قرارداد را باید همراه با تاریخ و پیشینه‌اش ملاحظه کرد. اکنون سایر مطالب رساله را طی چند بند ذکر می‌کنیم. 1 - شرط از دیدگاه ذکر و عدم آن در متن عقد تقسیم می‌شود به شرط صریح و شرط ضمنی. 2 - شرط ضمنی تعهدی است تبعی که در متن عقد ذکر نمی‌شود، خواه پیش از عقد ذکر شود و عقد با لحاظ آن تشکیل گردد، که "شرط بنائی" نامیده می‌شود، یا هرگز ذکر نشود و تنها از اوضاع و احوال و سیرهء عرفی و سایر قرائن استنباط شود که "شرط ضمنی عرفی" نام می‌گیرد. 3 - شرط بنائی از ابتکارات فقه امامیه است که برای ارزش‌گذاری مفاد گفتگوهای پیش از عقد و بازشناسی شروط از اظهارنظر ساده ضروری است . 4 - شرط بنائی از دیدگاه فقه امامیه از اقسام شرط ضمنی است ولی از دیدگاه حقوق خارجی از اقسام شرط صریح است . 5 - شرط بنائی از دیدگاه قانون مدنی به استناد مواد 1113 و 1128 ق.م. مشروع است و چندین مادهء قانونی را می‌توان بر آن اساس توجیه کرد مانند: مواد 410 تا 413 ق.م. 6 - اختلاف نظر فقه شیعه با فقه اهل سنت در مورد جایگاه و قلمرو عرف تاثیری در دیدگاه آنان راجع به شرط ضمنی عرفی ندارد. 7 - استناد به شرط ضمنی هنگامی ممکن است که واضح و روشن باشد. 8 - شرط ضمنی در تعارض با شرط صریح اعتبار ندارد. 9 - شرط ضمنی عرفی از نظر فقه شیعه مشروع است . 10 - شرط ضمنی عرفی از نظر قانون مدنی به استناد مواد 454 و 344 مشروع است . 11 - مواد بسیاری از قانون مدنی را با توجه به شرط ضمنی عرفی می‌توان توجیه کرد. مانند ضمان معاوضی، خیار غبن، خیار عیب و استرداد هدایای نامزدی. 12 - شرط ضمنی قانونی بنابر پاره‌ای تفاسیر از نظر قانونی مدنی ایران مشروع است . و چند ماده را می‌توان بر آن اساس توجیه کرد مانند خیار حیوان و ضمان بایع در زمان خیار مختص مشتری.

هدف ما در این رساله بررسی مسئله امامت از دیدگاه شیعه اثنی عشری، اسماعیلیه و فرقه اشاعره می باشد. آنچه که در این رساله دارای اهمیت می باشد این است که دو فرقه ی اثنی عشری و اسماعیلیه از نظر اعتقادی بسیار به هم نزدیک و وجوه مشترک آن ها بیش از موارد اختلاف است، نزدیکی فکری آن ها در مسائلی چون وجوب و ضرورت امام، عصمت امام، وظایف و شئون امام و همچنین مسئله ولایت مورد انکار هیچکس نیست. اما اشاعره که فرقه ای از اهل سنت است اختلاف قابل توجهی با این دو فرقه ی شیعی دارد به طوری که رویکرد اشاعره به امامت رویکردی فرع انگارانه است نه اعتقادی و امامت از نگاه آنان واجب کفایی است، در کل اشاعره امامت را به عنوان یک قضیه ی مصلحتی باور دارند و آن را جزء فروع دین دانسته و به افعال مکلفین برگردانده اند، لذا در نظر آنان وجوب امامت شرعی است و شخص واجد الشرایط، از سوی مسلمانان به امامت برگزیده می شود.

دراین پژوهش به بررسی تطبیقی آیات و روایات ربع منجیاتکتاب احیاء العلوم غزّالی و المحجّه‌ البیضاء فیض کاشانی پرداخته شده است . هدف‌ اصلی تحقیق ، بررسی تطبیقی احیاء العلوم‌ و المحجّه‌ ‌البیضاء در ربع منجیات است و اهداف فرعی آن عبارتند از: شناخت دیدگاه های فیض در مورد مباحث عقلانی و غیرعقلانی احیاء العلوم ، شناخت دیدگاه هایفیض در مورد مطالب مستند و غیر مستند غزالی ‌، شناخت میزان رعایت اعتقادات شیعی در اندیشه عرفانی فیض در المحجّه‌ البیضاء و شناخت میزان رعایت اعتقادات اهل سنت‌ و‌ اشعریدر اندیشه عرفانی غزالی در احیاء العلوم . فرضیه هایی که در این پژوهش مورد مداقه قرار می گیرد عبارتند از : فیض با مطالبی از غزالی که جنبه غیر عقلانی داشته مخالفت کرده است ، فیض با مطالبی از غزالی که جنبهعقلانی داشته همراهی کرده است ، فیض با مطالبی از غزالی که مستنداتقابل قبولی نداشته مخالفت کرده است ، فیض با مطالبی ازغزالی که مستندات قابل قبولی داشته موافقت کرده است و برخی از مخالفت های فیض با غزّالیناشی از اعتقادات شیعی فیض است . شیوه کار ، توصیفی – تطبیقی است ، که ابتدا به مقایسه و توصیف آیات و روایات ربع منجیات دو کتاب احیاء العلوم و المحجه البیضاء پرداخته شده است و سپس عللی که موجب شده ، فیض کاشانی از ذکر برخی روایات در کتاب خود چشم پوشی کند بیان شده است .