جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

برهان امکان و وجوب را نخستین بار ابن سینا تقریر کرده و آن را برهان صدیقین نامیده است. توماس آکویناس نیز تحت تأثیر حکمای اسلامی تقریری از این برهان ارائه داده و آن را سومین راه خداشناسی خود قرار داده است. ملاصدرا پس از تقریر برهان امکان سینوی و وارد کردن انتقاداتی برآن، با تکیه بر مبانی اصیل حکمت متعالیه، تقریری تازه از برهان صدیقین طرح ریزی کرده و آن را طریقة انبیاء، عرفا و حکمای الهی دانسته است. نوشتارحاضر، ضمن ارائه تحلیلی از این سه تقریر و بررسی وجوه اشتراک و امتیاز آنها نشان می دهد که اولاً؛ هیچ کدام از این تقریرات، عاری از خطا نیستند. ثانیاً؛ برهان ابن سینا شریف تر از برهان توماس و برهان ملاصدرا نیز شریف تر از هردوی آنهاست. استدلال از ذات بر ذات و صفات، تبیین و توجیه نظام مند علیت و اثبات ارتباطی یکپارچه میان خدا با عالم برمبنای امکان فقری، اصالت و تشکیک عینی وجود و عدم نیاز به ابطال دور و تسلسل از مهم ترین وجوه امتیاز و تفوق برهان صدیقین صدرایی به شمار می روند.

نظریه های معرفت شناسی فضیلت محور شاخه ای از معرفت شناسی برون گرایانه است. نظریه اندیشمندانی مانند آلوین پلانتینگا، ارنست سوزا و لیندا زگزبسکی جزء این نظریه هاست. به باور ایشان عنصر فضیلت نقش بسزایی در تشکیل باور صادق دارد و افزون بر آن عناصر فرایند اعتمادپذیر، قوای معرفتی با کارکرد صحیح و اراده و وظیفه، اعتماد به دیگران و... سبب ارزشمندی باور می شوند. ابن سینا و ملاصدرا به تأثیر فضیلت، قوای معرفتی، فرایند اعتمادپذیر و اراده و وظیفه و... بر معرفت توجه داده اند. در خوانش فضیلت محورانه از معرفت شناسی ایشان می توان قرابت های بسیاری میان رأی ابن سینا و ملاصدرا و زگزبسکی یافت. نظریه ملاصدرا در مقایسه با نظریه ابن سینا همخوانی بیشتری با نظریه های معرفت شناسی فضیلت محورانه معاصر دارد. نظریه ابن سینا به رویکرد سنتی _ ارسطویی دربارۀ تعامل میان فضیلت و معرفت قرابت دارد تا معاصر. رعایت مؤلفه های اخلاقی در معرفت با مبانی فلسفی ملاصدرا سازگاری دار،د اما با برخی مبانی فلسفی وی ناسازگار است.

عقل، شأنی از شئون آدمی است که از طریق آن، هم کسب معرفت نموده و هم عمل می‌کند. و ایمان، تصدیقی قلبی به خداوند عالم است که علاوه بر آن که چشم‌انداز جدیدی از عالم و آدم فراهم می‌آورد، انسان را به اطمینان و آرامشی درونی سوق می‌دهد. نوشتار حاضر، به بررسی رابطه میان این دو اصل از دیدگاه دو متفکر بزرگ اسلامی پرداخته که در اندیشه یکی از آن‌ها صبغه ایمان گرایی و در دیگری عقل‌گرایی بارزتر است. غزالی ایمان را ارزشمندتر از عقل می‌داند؛ وی گرچه عقل نظری را پذیرفته، اما آن را در درک و فهم دین ناتوان دانسته است. به همین دلیل، حتی ایمان مردم عوام را به عقل فلسفی ترجیح داده است. اما ملاصدرا، گرچه به محدودیت‌های عقل اشاره می‌کند، لیکن به مباحث عقلانی در حوزه دین بسیار بها می‌دهد و ایمان را نیز نه تنها مغایر با عقل ندانسته، بلکه آن را نوعی علم و تصدیق معرّفی کرده است. نگارش حاضر، پس از بیان تفصیلی دیدگاه‌های این دو اندیشمند درباره عقل و ایمان ضمن ارزیابی و نقد و بررسی آن‌ها، به مقایسه تطبیقی این دو دیدگاه پرداخته است.

ایمان در ادیان الهی (یهودیت، مسیحیت، و اسلام) از جایگاه بسیار مهمی برخوردار است، زیرا در همه‌ی آن ها نجات و رستگاری مبتنی بر ایمان است. امام علی (ع) در نهج البلاغه و پولس رسول در رساله هایش درباره ی ایمان سخنان بسیاری را گفته اند. این پایان نامه که به روش مقایسه ای انجام شده است، ضمن اشاره به ماهیّت ایمان از دیدگاه امام علی (ع) و پولس رسول، مراتب ایمان، زیادت و نقصان ایمان، متعلَّقات ایمان، موانع ایمان، رابطه ی ایمان و عمل، ایمان و عقل، ایمان و اسلام، و آثار و نتایج ایمان را در نهج البلاغه و رساله های پولس رسول مورد بررسی قرار داده، و وجوه اشتراک و افتراق این موضوع را در آن دو مورد تحقیق قرار می دهد. از جمله شباهت های ایمان در نهج البلاغه و رساله های پولس رسول می توان به متعلَّقات ایمان اشاره کرد که در هر دو ایمان به غیب که شامل ایمان به معاد و کتب الهی است از جمله متعلَّقات ایمان می باشد. همچنین می توان به آثار ایمان اشاره کرد که در هر دو ایمان باعث عمل نیکو، نورانیّت قلب، توان فهم معارف الهی، شهود، امیدواری، اعتماد بر دریافت وعده های الهی می شود. امّا با وجود شباهت های ایمان در نهج البلاغه و رساله های پولس رسول تفاوت هایی نیز در میان آن ها وجود دارد که از جمله می توان به ماهیّت ایمان اشاره کرد. از دیدگاه امام علی (ع) ایمان شناخت قلبی، اقرار زبانی، و عمل صالح است، ولی از دیدگاه پولس رسول ایمان با وجود این که شناخت قلبی، و اقرار زبانی است بیشتر به معنای اعتماد و اطمینان دانسته شده است. از تفاوت دیگر می‌توان به رابطه ی ایمان و عقل اشاره کرد. در نهج البلاغه ایمان و عقل در کنار یکدیگر باعث نجات می شود، ولی در رساله های پولس رسول تنها ایمان باعث نجات می شود

محیط زیست از جمله مسائل مهم حوزه علم و دین و چالش جدی درعصر حاضراست؛ تخریب محیط زیست، محققان را بر آن‌داشته است تا در پی کشف علت و عوامل اصلی ظهور این بحران باشند. یکی از جنبه‌هایی که کمتر بدان پرداخته شده است، نگرش محیط‌زیستی مبحث فساد در زمین، از منظر مفسران قرآن کریم و دانشمندان علم محیط زیست است. این جستار درصدد است با استفاده از روش توصیفی –تحلیلی و تطبیقی و با پرداختن به آراء مفسران فریقین و دانشمندان علوم محیط زیست، نوع نگرش هر دو طیف به مسئله محیط زیست و علل و عوامل اصلاح و افساد در زمین را مورد بررسی و واکاوی قرار دهد. پس از بررسی تطبیقی و تحلیل آراء مفسران ذیل آیات، این نتیجه حاصل شد که آراء مفسران و دانشمندان محیط زیست از سویی دارای مشترکاتی است و از سوی دیگر وجوه و افتراق‌های اساسی را دربردارد، از جمله اشتراکات، تخریب محیط زیست توسط انسان و از بین بردن حرث است که منجر به برهم زدن اکوسیستم و تأثیر آن در زندگی انسان‌ها است، نادیده انگاشتن افعال سلبی و ایجابی در برخورد و ارتباط با خالق، مخلوق و خود، وجوه قابل ممیزه‌ای است که تفوق دیدگاه مفسران را بر آنان داشته است.

کتاب حاضر به بررسی شخصیت نیچه ، زندگی ، عقاید شخصی و اجتماعی و فلسفی ایشان می پردازد.