جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ایمان لازمه ارسال و نزول ادیان است و عنصر محوری آن را تشکیل می‌دهد. پرداختن به ماهیت ایمان و ابعاد آن از اصلی‌ترین مباحث کلامی در میان متکلمان ادیان بوده است. در این نوشته ماهیت و ابعاد ایمان از منظر آیت‌الله سبحانی و پل تیلیش بررسی می‌شود. هر دو شخصیت از متکلمان به نام هستند با این تفاوت که یکی در جهان اسلام و دیگری در مسیحیت به بررسی ایمان پرداخته‌اند. از آن حیث که نظریات تیلیش مبنای بسیاری از مکاتب فلسفی کلامی جدید غربی و حتی برخی روشنفکران اسلامی نیز است، شناخت صحیح آراء ایشان در باب ایمان کمک شایانی به شناخت این مکاتب و آراء برخی از روشنفکران دینی می‌نماید. استاد سبحانی ایمان را تصدیق نفس می‌داند؛ در مقابل تیلیش ایمان را حالت دلبستگی نهایی برمی‌شمارد. استاد سبحانی ایمان را امری صرفاً یقینی دانسته و وجود شک در ایمان را نفی می‌کند، لکن در نگاه تیلیش شک و یقین توأمان در ایمان وجود دارند. زبان دین را سبحانی واقعی و قابل‌فهم عموم می‌داند، در مقابل تیلیش قائل به سمبلیک و نمادین بودن زبان دین است؛ و اشتراکات دیدگاه این دوعالم در بحث ایمان این است که هر دو متکلم اطلاق معرفت به ایمان و برقراری رابطه تساوی میان این دو را، تحریف معنای ایمان می‌دانند؛ و بااینکه تفاسیر متفاوتی از عقل ارائه می‌کنند قائل به عدم تعارض میان ایمان و عقل هستند؛ و هر دو به ارادی بودن ایمان و عینی و خارجی بودن متعلق ایمان اذعان دارند.

از مطالب فوق و آنچه ذکر کردیم ، برای ما روشن می شود که این موضوع یکی از موضوعات مهمی است که هم در زمینه دانش و هم در زمینه دین مؤثر است و باید از آن توجه کرد. پس از این دوره در کتاب ، سنت و گفته های دانشمندان و این دو عالم ، مهمترین نتایج تحقیق را نتیجه می گیریم که عبارتند از: این دو عالم توافق کردند که ذهن نعمت بزرگی است که خداوند متعال به انسان عطا کرد ، زیرا انسان از طریق او اسرار خلقت خداوند متعال و عظمت صنعت آن را می آموزد و از طریق آن به ایمان انبیا و پیام آورانی می رسد که خداوند متعال برای هدایت و خوشبختی خود فرستاده است و انسان نمی تواند بدون راهنمایی از عقل به شرع برسد، شرع فقط با عقل شناخته می شود ، و عقل در دین خدای متعال مقام والای دارد ، اما از مرزهای بالائی برخوردار است که نمی توان از آن عبور کرد یا تجاوز آن. از جمله مواردی که مشارکت عقل در آن مجاز نیست: داوری در تحقیقات الهیت که فقط با وحی شناخته می شوند زیرا غیب محض است. اما در مورد تحقیقات الهیت که می توان با شواهد عقل استنباط کرد ، مانند وجود خداوند متعال - به عنوان مثال - این موضوعات در محدوده کار عقل قرار دارند و قاعده مجاز بودن و پیشگیری در این مورد این است که پیشگیری فقط در صورتی است که نشانه عقل محض باشد، اما مجاز بودن آن توسط عقل باید وحی برای اثبات آن تایید دهد. دو عالم در حدود عقل و استقلال آن اختلاف داشتند. در مورد علامه طباطبایی، او معتقد است که عقل درعمل او مستقل است به خلاف شیخ آلبانی که استقلال عقل نمی بیند ، همیشه در شغلش محتاج شرع است. علامه الطباطبایی همچنین معتقد است عقل یکی از منابع شریعت است و شیخ آلبانی این را انکار می کند و می پذیرد که منبع دانش است نه شریعت. آنها همچنین در مورد امکان ارائه عقل هنگام تعارض آن با نقل .علامه می گوید عقل مقدم است اما آلبانی می گوید این امکان پذیر نیست و فکر می کند هر کسی این کار را کرده گمراه شده است.

هدف: در این پژوهش به بررسی جایگاه، ویژگی و راه های نفوذ و همچنین به بیان راه های مقابله با دو نیروی شرِ شیطان و اهریمن در دو دین اسلام و زرتشت پرداخته شده و همچنین تشابهات و تمایزات این دو نیروی شر در دو دین مورد بررسی قرارمی گیرد. روش شناسی پژوهش: این پژوهش با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با روش تطبیقی به بررسی ماهیت شیطان ، جایگاه و منزلت ، یاران و اولاد و هدف از خلقت این نیروی شر و به ترسیم فرجام و سرنوشت این دو، در دین اسلام و دین زرتشت می‌پردازد. یافته ها: شیطان در دین اسلام بعنوان موجودی از مخلوقات خداوند و در صف مقرّبان بوده که بخاطر آزادی و اختیار خود تکبر ورزیده و از درگاه الهی رانده شده و مسیر شر را برای خود برگزیده است و کار شیطان وسوسه انسان‌ها تا روز قیامت شد که در نهایت جایگاه شیطان و یارانش دوزخ هست. اما درآیین زرتشتی تقابل نیرو‌های خیر و شر، تقسیم جهان به دو پهنه‌ی نور و تاریکی و عقیده به ستیز دایمی میان پدیده‌های اهورایی و اهریمنی و وجود اهریمن بعنوان خالق و در عرض اهورامزدا معرفی شده است که در نبرد با نیروی خیر در نهایت پیروزی از آنِ نیروی خیر(اهورامزدا) خواهد بود. نتیجه گیری: با توجه به مطالب بیان شده می توان اشاره کرد که در دین اسلام به بیان همه جانبه درمود شیطان پرداخته شده ولی در دین زرتشت بصورت ناقص و در بعضی تطابقات با دین اسلام، کمتر توجه شده که نیاز است مطالعات بیشتری در این زمینه صورت گیرد.

اینکه هدف و غایت زندگی چیست و سعادت آدمی در چه پهنه هایی صورت میگیرد، و تبیین دقیق شاخصه ها و عوامل وصول به نهایت هدف حیات آدمی که همان سعادت باشد، خودازعمده ترین و غامض ترین مساِیلی است که در حوزه فلسفه اخلاق و اخلاق همواره مطرح بوده است .بحث سعادت از محوری ترین مفاهیم و رویکرد هایی است که در این جستار بدان پرداخته می شود. تا ماهیت سعادت و طرق حصول بدان و بررسی و تحلیل عوامل مثبت و منفی که می تواند مترقیانه و یا ارتجاعی (بازدارنده) باشند را رصد نموده ،و این مهم در حوزه اندیشه های افلاطون و صدرا این دو متفکر بزرگ جهان ایده آالیسم و اسلامی مورد پژوهش قرارگرفته است تا هر چند چراغی کم فروغ در این واکاوی مختصروبی بضاعت باشد. تا آیندگان با کاربست آن بتوانند در جاده ای گام نهند که خدایی گونه ،مقدس،روشن، و در عین حال حافظ کرامت و منزلت شئون انسانی باشد .

اعتقاد به مصلح موعود در همه ادیان الهی مطرح بوده و عقیده مشترک همه آنها به شمار می‌آید؛ و هر دین و مکتبی به تناسب فرهنگ دینی و ملی خود از موعود آخرین به نامی یاد کرده است .کتب دینی یهود ظهور رهبری بزرگ به نام «ماشیح» یا «مسیح » در آخرالزّمان را نوید داده‌اند. به اعتقاد همه یهودیان نجات‌دهنده جهان، انسانی است همانند دیگران، اما برخوردار از جلوه و جبروت خدایی است و جهان را با نور خودش، که جلوه‌ای از نور خداست، روشن خواهد کرد. برخی این ماشیح، یعنی نجات‌دهنده آخرین را همان داوود و یا از خانواده‌ی داوود و یا داوود دیگری می‌شمارند. اما اندیشه مهدویت و ظهور مصلح جهانی در آیین اسلام، جایگاه و جلوه بیشتری دارد با توجه به دلایل معتبر از آیات و روایات متواتر و قطعی، همه مذاهب اسلامی بر ظهور « مصلح موعود » از نسل فاطمه زهرا (سلام‌الله علیها) اتفاق نظر دارند. در این میان، مهدی موعود در مذهب شیعه ، هم به دلیل جایگاه اعتقادی آن و هم به دلیل دارا بودن شناسنامه روشن و پرداختن به جزئیات زندگی و چگونگی ظهورش از اهمیت، قطعیت و شفافیت بیشتری برخوردار است. با این تعریف این پژوهش که به روش توصیفی - تحلیلی و با رویکرد کتابخانه‌ای و اسنادی شکل گرفته است در صدد بررسی تطبیقی مصلح‌گرایی و آثار آن در رشد و تعالی جامعه بشری از منظر دین اسلام و یهود می‌باشد. با بررسی آیات و روایات و کتاب‌های مربوط به دین اسلام و یهود این نتیجه حاصل می‌شود که در زمان ظهور مصلح جهانی خدا موهبت خویش را شامل حال مسلمانان خواهد کرد و کمال و تمامیّت، تمام جامعه‌های معتقد را فرا خواهد گرفت و همگان از پیشرفت و تکامل بهره‌مند می‌گردند. همچنین اعتقاد به ظهور مصلح جهانی دارای آثاری در رشد و تعالی بشر می‌باشد از جمله این آثار در دین اسلام آراستگی به عدالت و تقوا، بهره‌مندی از دین شناسی بنیادین، حفظ دین و نگهبانی ایمان می‌باشد و در دین یهود یهود تأمین عدالت اجتماعی و امنیّت عمومی، تأمین رفاه همگانی و آباد ساختن جهان... .

درطول تاریخ وبه ویژه درچند سال اخیر،یکی ازموضوعاتی که غربی‌ها و مسیحیت تبشیری همواره به عنوان نقطه ضعف اسلام در تبلیغات خود علیه اسلام استفاده کرده‌اند، مسأله خشونت‌طلبی اسلام هم به لحاظ شعائری و احکام و هم به جهت دوری حکومت‌های اسلامی از تساهل و تسامح نسبت به پیروان ادیان دیگر بوده است . یکی ازعوامل بسیار موثر در متهم ساختن اسلام به عنوان دین خشونت ، عدم معرفی واقعیت احکام اسلام است.از دعوت عمومی آیه208بقره،که همه مومنان را بدون استثنا ازهرزبان و نژاد و منطقه جغرافیایی و قشر اجتماعی، به صلح و صفا دعوت می‌کند، استفاده می‌شود که در پرتو ایمان به خدا، تشکیل حکومت واحد جهانی که صلح در سایه آن همه جا آشکار گردد امکان‌پذیر است.روابط میان جهان اسلام با غیر مسلمان بر اصل متینِ صلح مبتنی بوده که درصورت تعرض نظامی به سرزمین اسلامی برخورد با متجاوزان در قالب حق دفاع مشروع و قانونی ، توجیه می شود و دفاع مشروع نیز حقی است که در حقوق بین الملل هم پذیرفته شده است.حضرت عیسی علیه السلام مهلت جنگ با کفّاررا نیافتند،آن حضرت با اصل جنگ وجهاد منطقی مخالفتی نداشته اند که اگر غیر از این بود ، حضرت عیسی فقط ناصح و واعظ به شمار می آمدند وبه نبوّت ایشان لطمه وارد می شد.بنا براین،آن حضرت به عنوان نبی ، هم طرفدار صلح بوده وهم به جنگ وجهاد اهمیّت می داده واین در حالی است که پیامبر اسلام مهلت جنگ با کفّار ومشرکان ومنافقان را داشتند و به فرمان خدا عمل می کردند.همه شعائر و احکام به ظاهر خشن اسلام مانند: جهاد ، قصاص ، اعدام ، سنگسار، قطع دست سارق ، شلاق زدن و...... ‌ که از سوی معاندان و اسلام ستیزان برای متهم کردن اسلام به خشونت مطرح شده است دارای حدود و فلسفه اجرایی بوده و توجیه عقلانی و منطقی دارند.آنچه که امروزه تروریسم دینی نامیده می شود و مسلمانان را عامل جنگ و کشتار معرفی می کند، اساسا با دین ارتباطی ندارد.اینها ازاسلام حقیقی و قرآن چیزی نمی دانند.در حقیقت نسبت دادن خشونت ها و کشتارها به مسلمانان توسط استکبار جهانی به خاطر اسلام هراسی آنان است. واژگان کلیدی : تسامح - تساهل - خشونت - اسلام - مسیحیت

پژوهش حاضر به بررسی دیدگاه­های ابن­عربی و علاءالدوله سمنانی دربارة مسألة رؤیا پرداخته است. ابن­عربی که کاشف عالم خیال بوده، با ارتباط دادن عالم خیال- خیال منفصل- و رؤیا- خیال متصل- به این مسأله پرداخته است. از سوی دیگر علاءالدوله سمنانی، قائل به اهمیت رویا در سلوک بوده و به نقش و اهمیت شیخ در ارتباط با آن معتقد بوده است و رؤیا را به لطایف سبعه که از مهم­ترین مسائل در تفکر وی بوده، ربط داده است. دو عارف در بحث رؤیا دربارة بینندة رؤیا، خود رؤیا و اضغاث احلام دیدگاه­هایی را مطرح کرده­اند. علل تفاوت دیدگاه­های آن دو عارف را می­توان در سطح عمیق­تری ناشی از تفاوت نگرش­ آنان در حوزه­های عملی و نظری و دیدگاه­های معرفت­شناختی و هستی­شناختی دانست که تأثیر آن در رویکرد آن دو و تحلیل­هایشان در باب رویا دیده می­شود. این پژوهش به شیوة تحلیلی به مقایسة اقوال و نظرات این دو عارف بزرگ و با هدف فهم شباهت و تفاوت دیدگاه این دو، در مسألة رؤیا صورت گرفته است.

مقامات حمیدی و گلستان سعدی از کتاب‌های بسیار مهم در ادب فارسی ‌در دو دورۀ متفاوت‌اند که شباهت‌های ساختاری و محتوایی آن‌ها، مطالعۀ تطبیقی آن دورا از چشم‌اندازهای گوناگون روا می‌دارد. در این مقاله که به شیوۀ توصیفی- تحلیلی سامان یافته است با بهره‌گیری از تحلیل محتوا، به درون مایه‌ها ومضامین عرفانی این دو کتاب و بررسی تطبیقی آن‌ها توجه شده است و شباهت‌ها و اختلاف‌های آن دو بیان گردیده‌اند. حمیدی و سعدی با برگزیدن قالب داستان و بهره‌گیری از اصول داستان‌نویسی کوشیده‌اند تا هنر نویسندگی خود را نشان دهند و رغبت خواننده را برای مطالعۀ اثرشان برانگیزند. این دونویسنده درعین هنرآفرینی درگزینش ادبی و داستانی، رگه‌هایی از عرفان را دخیل می­سازند و مفاهیم، مضامین و درون‌مایه‌های عرفانی در صحنه‌های این داستان‌ها و تأثیر فضای معنوی، اخلاقی، عرفانی و ادبی بر شخصیت‌ها، تشابهات آثارآن‌ها را تحقق می‌بخشد؛ با این تفاوت که در گلستان رنگ عرفانی بیشتر و نمایان‌تر از مقامات حمیدی است. در مقامات تنها یک مقامه آشکارا در تصوف خودنمایی می‌کند و در همین مقامه می‌توان نظرگاه عرفانی حمیدی را جستجو کرد.

مقایسۀ رسالۀ قشیریه و بیاض و سواد می‌تواند بسیار سودمند و در عین حال جالب باشد، چون هر دویِ این کتاب‌ها در قرن پنجم تألیف شده‌اند و از لحاظ ساختاری هم شباهت‌های بسیاری با هم دارند. در این مقاله سعی شده با مقایسۀ شکل و ساختارِ اقوال این دو کتاب هم برخی از اختلافاتِ موجود در متن‌ها آشکار شود و هم با مطرح کردن بعضی از اشتباهاتِ مهم و تأثیرگذار که در این دو متن وجود دارد،صورت صحیح آن‌ها با توجه به متن روبه‌رو یا متون درجۀ اول تصوف نشان داده شود.

تحقیق حاضر به دنبال کشف دیدگاه قرآن کریم درباره سازوکارهای درونی اثرگذاری نظارت خدای متعال بر رفتار انسان در پیشگیری از کجروی است. حاصل تحقیق، شناسایی پنج سازوکار اثرگذاری نظارت خدا است: آثار درونی تقویت، حیا، خشیت، نظارت عاطفی و نظارت ارزشی. برخی از آیات قرآن کریم کارکرد این سازوکارها را ارتقا می‌بخشد که ازجمله می‌توان به تأکید بر قطعیت تشویق و تنبیه، تأکید بر وابستگی همه‌جانبه انسان به خدا، تقویت میزان دلبستگی به خدا، یادآوری نظارت و قدرت خدا و ویژگی‌های آن اشاره کرد. همچنین برخی از دستورالعمل‌های عبادی قرآن در ارتقای اثرگذاری این نظارت، مؤثر است؛ دستورالعمل‌هایی مانند امر به اقامه نماز، ذکر کثیر، قرائت قرآن، دعا و درخواست نیازها از خدای سبحان. روش به‌کاررفته در این پژوهش، تحلیل محتوای کیفی است که قابلیت دارد تا به فهمی از آیات برسد که در علوم اسلامی و اجتماعی از روایی برخوردار باشد.