جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آخوند ملا علي نامي از شيخ احسائي پرسشهايي درباره بعضي از اسرار اعتقاديه مي كند و اين اسرار اعتقاديه پاره اي از آيات قرآني است كه تفسير آن خواسته مي شود و پاره اي ديگر از مباحث فلسفي و رموز ديني است و بعضي ديگر اشاراتي به بعضي از خطب نهج البلاغه، شيخ به يكايك اين اسئله بنا بر مذاق و مسلك خود جواب مي گويد. بنابر مندرجات متن اين كتاب بگاهي پرداخته مي شود كه شيخ احمد مشغول شرح رساله مشاعر ملا صدرا بوده است.(عبدالله انوار) اجوبة عن مسائله حول المعراج و البرزخ و كيفية ترابط الروح و الجسم. كتبها في 1232 اول المسائل حول الصوفيه و قد حكم في الجواب يكفرهم و زندقتهم و بقية مسائله ايضا حول التصوف و المريد و المراد و الشيخ و امثالها ذكرها شيخنا في الذريعه 5/188 (عبدالعزيز طباطبائي) آخوند ملا علي از شيخ احمد پرسشهاي زير را مي كند كه از آنجمله است معني «ان القيامة الكبري الواقعه في باطن باطن الزمان اذهي الغاية يسئلونك عن الساعة ايان مرسيها فيم انت من ذكريها الي ربك منتهاها في وراء الوراء ينبغي ان تكون قائمةً او در ذيل اين قول مي گويد كه قيامت محيط بزمانست و زمان منقسم بحال و ماضي و استقبال ميشود و پس از آن مطالب مفصلي راجع بقيامت مي آورد و شيخ احمد يكايك اقوال او را نقل مي كند و در تتميم آن توضيحات مفصل مي دهد (عبدالله انوار) [كتابخانه ملي 9/64؛ مكتبة اميرالمومنين 1/50]

پاسخ به پرسشهاي مولي علي مازندراني معروف به <رکن> که با عناوين سوال و جواب درباره مسائل عرفاني و کلامي همانند عقايد محي الدين و با يزيد و مولوي، ماهيت مولف حديقة الشيعة، مقالة فيض از مجتهدين، عدم خلود کفار در جهنم، عقول عشره و برخي احکام فقهي نگاشته شده است [موسوعة مولفي الامامية 2/515]

چند سؤال مختصر است كه درباره عمل به ظن، غنا، اختلاف احاديث و آيات دال بر امامت ائمه؛ با عناوين «قال، اقول» نگارش يافته است. (سيد محمود مرعشي) پاسخ پرسشهاي حاج محمد مهدي ابن حاج محمد ابرقوئي است. حاج محمد ابرقوئي از شيخ احمد احسايي پرسشهايي مي كند و شيخ بجواب پرسشهاي او مي نشيند و سرانجام اين رساله تهيه ميشود. اما پرسشهاي حاج محمد اسئله اربعه زير است: 1-ان الظن الغائب الغريب كاف من العقائد الاماميه و به يحصل الايمان ام لا. 2-الغناء و ماهو و ما الفرق بينه و بين الصوت الحسن المباح. 3-ما سبب اختلاف الاحاديث فان الاختلاف من شأن المجتهدين لا المعصومين. 4-ان تاتي بايات القران المحكمة من الدلالة علي امامة الائمة عليهم السلام و حجيتهم بامرالله حسن الوجوه و ابين الدلالات و بآخر رساله مسأله ابتلاء طفلان به پاره اي از امراض مفصل بحث ميشود (عبدالله انوار) شيخ احمد مي نويسد كه حاج محمد ابرقوئي شيخ ماو مولاي مامسائلي چند را طرح كرده است كه آنها را در ايمان دخلي نيست و از من خواسته است كه بحل آنها كوشم: 1- ظن غالب و نزديك بعلم آيا كافي است در عقايد اماميه و ايمان بآن حاصل مي شود يا نه. 2- فرق بين غنا و صوت احسن چيست، 3- آيا محكمه اي بر ما عرضه كنيد كه دلالت بر امامت كند. شيخ بپاسخ يكايك آنها مي كوشد. (عبدالله انوار) اجوبة عن مسائله حول التكليف و نطاقه، و قدم مسئلة في طهارة طين الطرق، كتبها في 1230. آغاز كتاب: قال محمد المهدي ... شيخنا و مولانا أشكل علي مسائل انجام كتاب: أن يقول لا أله ألا الله محمد رسول الله علي ولي الله كلما عرض شئ من ذلك فانه يذهب عنه [مرعشي 30/551؛ جوامع الكلم 2/130؛ ريحانة الأدب 1/81؛ نسخه پژوهي 3/176؛ شيخ علي حيدر 2/62]

در پاسخ سید شریف بن سید جابر. دربارۀ جایگاه عصمت و لزوم اعتقاد مکلفان به آن: ما حاجة المکلفین الی عصمة المعصوم (ع). و این جز «العصمة و الرجعة» اوست (نک‍ : پایین). پاسخ بشريف بن جابر درباره عصمت امام. جواب مسائلي است كه سيد شريف بن جابر از مؤلف پرسيده و وي به آنها پاسخ گفته است. پيرامون احتياج مكلفين به امام معصوم در هر زمان كه آنان را بحق هدايت كند، پاسخ پرسشي است از سيد شريف بن جابر. (سيد احمد اشكوري) شيخ احمد پس از آنكه شرحي در تمجيد سيد شريف بن طاهر مي آورد بعد مي گويد كه او از من سوال كرده است: « چه حاجتي است مكلفانرا به عصمت معصومين » با طرح اين سؤال مسائلي كه بر آن متفرعست نيز مطرح مي گردد. شيخ احمد بپاسخ آنها مي پردازد و بقول او توزع بال مزاحم بوده باز براي خالي نگذاردن مطلب دست باينكار مي زند. (عبدالله انوار) رساله مختصري است در بيان احتياج مكلفين به عصمت معصوم. پس از آنكه خبر سيد جابر مبني بر تعصب وي در انكار اين مسئله به سيد شريف بن طاهر رسيد، ايشان پاسخ همراه با حجت و استدلال را از شيخ احمد طلب كرده و شيخ احمد نيز در رساله حاضر بدان پرداخته است. (حبيب الله عظيمي) رساله كوتاهي است در پاسخ به سيد جابر بن سيد طاهر كه درباره عصمت معصومين عليهم السلام پرسيده بود. (ابوالفضل حافظيان) پاسخ به سؤال سيد شريف بن جابر است در احتياج مكلفين به عصمت معصوم. (جعفر اشكوري) در پاسخ سيد شريف بن سيد جابر. درباره جايگاه عصمت و لزوم اعتقاد مكلفان به آن: ما حاجة المكلفين الي عصمة المعصوم (ع). و اين جز «العصمة و الرجعة» اوست. (احمد منزوي) آغاز: حمدله. صلاة. اما بعد، فیقول العبد المسکین احمد بن زین‌الدین الاحسایی. انه قد انهی الی السید العفیف... السید شریف بن الطاهر القاضی المرحوم السید جابر. انجام: و من لم‌یجعل الله له نوراً فما له من نور و کتب العبد المسکین احمد بن زین‌الدین. و الحمدلله رب‌العالمین. و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین. 1242ق. [فهرست سپهسالار 5/29]

پاسخ چهار پرسش اعتقادي: 1-استفسار از معني حديث: ان المؤمن افضل من الملائكة ... 2-استفسار از چرايي اثبات صفات كمال 3-آيا جن در تكاليف با انسان همانند است 4-سؤال از تفسير آيه: سنقرؤك فلا تنسي (صدرائي و ديگران) [مدرسه نمازي ص 365؛ كتابخانه ملك 6/190 و 5/372؛ ادبيات تهران 3/58؛ مركز مطالعات و تحقيقات اسلامي 1/409؛ فهرست كتب ... احسائي، ص 85؛ مجلس شورا 37/76؛ سريزدي 1/181 و 1/192؛ فيلم دانشگاه 3/255؛ دانشگاه تهران 17/411؛ دانشگاه اصفهان 1/124]

وي گويد در بندي رساله اي درباره تقويت كيش نصرانيان نوشته و به گيلان فرستاده بود كه دانشمندان گيلاني اگر بتوانند آنرا پاسخ گويند ولي دانشمندان آن ديار بجهت كمال وضوح بطلان آن كيش در صدد پاسخ گويي بر نيامدند و مردم مسلمان ولايت حاجي طرخان خواستار پاسخ رساله شدند لذا اين بنده بنوشتن پاسخ آن پرداختم و برادر ايماني من آميرزا مهدي مقدس نوري مرا در اينكار تشويق و ترغيب نمودند وي نيز گويد كتابي كه من در پاسخ در بندي تهيه نمودم مفصل بود ولي براهنمايي همين نوري مذكور آنرا مختصر نمود كه بنظر ناصرالدين شاه برسانند وي سپس بچاپ آن اقدام نمايند وي در مقدمه از ميرزا آقاخان صدراعظم ياد ميكند. (عبدالحسين حائري) آغاز كتاب: بعد از حمد و ثنا و سپاس يگانه بي همتا و درود بي نهايت بر روان پاك انبيا و اولياء بر صاحبان عقول صافيه و ادراكات عاليه مخفي و مستور نماند كه چون در زمان ... ناصرالدين شاه ... جماعت اسلاميان كه در ولايت حاجي طرخان سكني دارند رساله را كه مرتد منفر دربندي در تقويت طريقه نصاري نوشته است بمت ولايت گيلان ارسال نموده كه جوابي نوشته ... انجام كتاب: و سابقاً مذكور شد كه در تورات مذكور است كه از بني اسرائيل پيغمبري مثل موسي نخواهد آمد و ايضاً عيسي فرموده است كه رئيس جهان خواهد آمد و مانند آنها از آنچه مذكور شد سابقاً و انصاً در كتابهاي انبياي سلف مذكور اسن كه آن پيغمبر موعود دوازده امير از او حاصل شود و از عيسي فرزندي حاصل نشد كه امير ياغير امير [مجلس شورا 10/302؛ فهرستواره منزوي 9/159]